Áp xe: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách điều trị hiệu quả

Áp xe (Abscess) là tình trạng có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, gây ra tình trạng sưng, đau và tích tụ mủ dưới da hoặc trong các cơ quan nội tạng. Dù là bệnh phổ biến nhưng nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách, tình trạng này có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng huyết hoặc tổn thương mô sâu. Vậy áp xe là gì, nguyên nhân do đâu và cách điều trị, phòng ngừa ra sao? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

1. Tổng quan: Áp xe là gì?

Áp xe (Abscess) là túi mủ hình thành do phản ứng của cơ thể với tình trạng nhiễm trùng. Khi vi khuẩn hoặc dị vật xâm nhập vào mô, hệ miễn dịch sẽ huy động các tế bào bạch cầu đến tiêu diệt chúng. Quá trình này khiến tế bào chết, mô tổn thương và dịch viêm tích tụ lại, tạo nên túi mủ. Tùy vào vị trí và kích thước, tình trạng này có thể chỉ là một nhọt nhỏ ngoài da hoặc là một ổ mủ sâu, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không điều trị kịp thời.

2. Tìm hiểu về các loại áp xe thường gặp

2.1. Áp xe da

Đây là dạng phổ biến nhất, thường hình thành ngay dưới bề mặt da do viêm nhiễm các tuyến mồ hôi, nang lông hoặc vết thương hở. Một số vị trí thường gặp gồm:

– Vùng nách: Tuyến mồ hôi bị tắc nghẽn hoặc viêm, gây sưng đỏ, đau và tích mủ.

– Vùng hậu môn – trực tràng: Hình thành quanh hậu môn, có thể gây đau rát, sưng tấy và khó ngồi.

– Vùng âm hộ: Do viêm tuyến Bartholin hoặc nang lông, gây đau và sưng ở môi lớn.

2.2. Áp xe trong miệng

Áp xe miệng xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập vào răng, nướu hoặc họng, tạo thành ổ mủ. Các dạng thường gặp gồm:

– Áp xe nướu: Tích tụ mủ trong nướu, thường không ảnh hưởng đến răng.

– Áp xe quanh răng: Do sâu răng hoặc chấn thương làm nhiễm trùng lan đến đầu chân răng.

– Áp xe amidan, hầu họng: Mủ hình thành phía sau amidan hoặc vùng họng, thường gặp ở thanh thiếu niên.

2.3. Áp xe trong các cơ quan nội tạng

Dạng áp xe này ít gặp nhưng nguy hiểm hơn vì khó phát hiện và điều trị. Bao gồm:

– Áp xe vú: Thường xảy ra ở phụ nữ đang cho con bú, đặc biệt khi bị tắc tia sữa.

– Áp xe ổ bụng: Hình thành quanh gan, thận, tụy hoặc ruột, thường sau viêm nhiễm hoặc phẫu thuật.

– Áp xe não, tủy sống: Là những ổ mủ hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm, có thể gây tổn thương thần kinh nghiêm trọng.

3. Nguyên nhân gây bệnh áp xe

Nguyên nhân chủ yếu gây áp xe là nhiễm trùng do vi khuẩn, phổ biến nhất là tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus). Khi vi khuẩn xâm nhập vào da qua vết thương, nang lông hoặc tuyến mồ hôi, cơ thể phản ứng bằng phản xạ viêm, dẫn đến tích tụ mủ. Ngoài ra, áp xe còn hình thành do tắc nghẽn tuyến tiết (mồ hôi, tuyến bã nhờn, tuyến sữa) hoặc nhiễm trùng thứ phát từ các bệnh lý khác.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc áp xe gồm bệnh đái tháo đường, béo phì, ung thư, AIDS, viêm loét đại tràng, bệnh Crohn, người đang hóa trị hoặc dùng steroid lâu dài. Thói quen vệ sinh kém, sống trong môi trường ô nhiễm, dùng chung vật dụng cá nhân, tắm rửa không sạch cũng là điều kiện thuận lợi để vi khuẩn phát triển và gây bệnh.

4. Dấu hiệu nhận biết áp xe

Biểu hiện của tình trạng này khác nhau tùy vị trí xuất hiện, đặc trưng chung là vùng da bị sưng đỏ, nổi cục mềm, sờ vào thấy nóng và đau. Trung tâm ổ mủ thường có màu vàng hoặc trắng do dịch mủ tích tụ. Một biểu hiện khác có thể nhắc đến là người bệnh có thể bị sốt, ớn lạnh, mệt mỏi,..

Nếu áp xe nằm trong miệng, bệnh nhân thường đau răng dữ dội, nướu sưng, răng nhạy cảm, khó nuốt, khó mở miệng, thậm chí sưng má hoặc sàn miệng. Với  nằm sâu bên trong cơ thể, dấu hiệu thường mơ hồ hơn như đau vùng tổn thương, sốt cao, sụt cân, ăn kém, ra nhiều mồ hôi, yếu người.

Người bệnh nên đến cơ sở y tế khi thấy một khối sưng đau kéo dài hơn hai tuần hoặc ngày càng to dần. Những trường hợp có vết sưng đỏ lan rộng, sốt, ớn lạnh, cơ thể mệt mỏi nhiều cần đi khám ngay. Đặc biệt, người bị tiểu đường, suy giảm miễn dịch hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch dễ gặp biến chứng nặng. Nếu áp xe xuất hiện ở các vị trí nhạy cảm như gần mắt, vùng kín, ngực hoặc miệng thì càng cần được thăm khám sớm để ngăn ngừa nhiễm trùng lan rộng.

5. Biến chứng của bệnh áp xe

Nếu không điều trị, tình trạng trên có thể lan rộng ra các mô xung quanh hoặc đi vào máu gây nhiễm trùng huyết, đe dọa tính mạng. Ổ mủ kéo dài dễ gây hoại tử mô, hình thành các ổ áp xe thứ phát hoặc tái phát nhiều lần. Vi khuẩn có thể di chuyển tới tim, gây viêm nội mạc, hoặc tới xương gây viêm tủy xương, viêm khớp nhiễm khuẩn. Những biến chứng này đều có thể để lại hậu quả nghiêm trọng nếu không xử lý kịp thời.

6. Chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa áp xe như thế nào?

6.1. Chẩn đoán

Để chẩn đoán, bác sĩ thường khám lâm sàng và lấy mẫu mủ để xét nghiệm xác định loại vi khuẩn gây bệnh, từ đó chọn kháng sinh phù hợp. Với các ổ sâu, bác sĩ chỉ định siêu âm để xác định vị trí và kích thước ổ mủ. Trường hợp nghi ngờ trong não, bụng hoặc tủy sống, bác sĩ sẽ yêu cầu chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) để quan sát chi tiết cấu trúc và mức độ tổn thương.

6.2. Điều trị

Các áp xe nhỏ, nông và gần bề mặt da thường được điều trị bằng thuốc kháng sinh bôi hoặc uống để kiểm soát vi khuẩn và giảm viêm. Người bệnh tuyệt đối không nên tự nặn hoặc chích mủ tại nhà vì có thể khiến vi khuẩn lan rộng sang vùng khác hoặc gây tổn thương mô sâu hơn.

Với các ổ lớn hoặc sâu, bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật dẫn lưu. Trước tiên, vùng da xung quanh được gây tê và sát trùng sạch sẽ. Sau đó, bác sĩ rạch một đường nhỏ để dẫn mủ ra ngoài, rửa sạch vết thương, băng lại, chỉ định kháng sinh để điều trị tình trạng nhiễm trùng nung mủ cũng như hướng dẫn chăm sóc tại nhà.

Với áp xe sâu trong cơ thể, có thể cần chọc hút bằng kim hoặc đặt ống dẫn lưu dưới hướng dẫn của siêu âm hoặc CT. Sau phẫu thuật, người bệnh được kê thêm kháng sinh và thuốc giảm đau. Cần tham vấn bác sĩ ngay nếu có các tình trạng như còn sót dịch, vết thương gặp vấn đề, đang sử dụng hóa trị hoặc steroid,..

6.3. Phòng ngừa

Phòng ngừa bắt đầu từ việc giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ. Người bệnh nên rửa tay thường xuyên, giữ da khô ráo, không dùng chung đồ cá nhân như dao cạo, khăn tắm, bàn chải. Khi cạo râu hoặc tắm rửa cần tránh làm xước da để hạn chế vi khuẩn xâm nhập.

Ngoài ra, nên duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, bổ sung rau xanh, trái cây, hạn chế thực phẩm nhiều đường, dầu mỡ. Bỏ thuốc lá và rượu bia giúp cải thiện sức đề kháng. Với phụ nữ đang cho con bú, cần cho bé bú đều hai bên, massage ngực thường xuyên và vệ sinh vùng ngực sạch để tránh tắc tia sữa – nguyên nhân phổ biến gây áp xe vú.

Áp xe là tình trạng nhiễm trùng có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể, gây đau nhức và ảnh hưởng đến sinh hoạt nếu không điều trị kịp thời. Khi nhận thấy dấu hiệu sưng đỏ, đau, sốt hoặc mệt mỏi, người bệnh nên chủ động đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và xử lý sớm, tránh biến chứng nặng nề. Giữ gìn vệ sinh, tăng cường sức đề kháng và điều trị triệt để các bệnh nhiễm trùng là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa.