Tìm hiểu về các loại thuốc hít hen phế quản tác dụng ngắn

Hen phế quản là một bệnh hô hấp ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới, và là nguyên nhân của khoảng 455.000 ca tử vong theo Tổ chức Y tế Thế giới 2019. Mặc dù là bệnh mạn tính nhưng hen có thể kiểm soát được, và thuốc hít hen phế quản giúp người bệnh nhanh chóng thoát khỏi tình trạng khó thở, thở khò khè hoặc cơn hen cấp. Bài viết dưới đây sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết về cơ chế, công dụng, các loại thuốc thường gặp và những lưu ý quan trọng khi sử dụng thuốc hít hen suyễn tác dụng ngắn.

1. Tại sao cần điều trị bằng thuốc hít hen phế quản tác dụng ngắn?

1.1. Cách điều trị hen phế quản bằng thuốc hít

Khi lên cơn hen, đường thở của người bệnh co thắt và tiết nhiều dịch nhầy khiến việc hít thở trở nên cực kỳ khó khăn. Thuốc giãn phế quản có cơ chế hoạt động giúp thư giãn các cơ bị co thắt quanh đường thở, giúp đường thở mở rộng, từ đó tăng lượng không khí lưu thông và giúp người bệnh thở dễ dàng hơn. Thuốc hít tác dụng ngắn thường được sử dụng như “cứu tinh” cắt cơn nhanh, còn thuốc giãn phế quản tác dụng dài sẽ được dùng hàng ngày, kết hợp cùng corticosteroid dạng hít để kiểm soát bệnh lâu dài.

Trên thực tế, có 3 nhóm thuốc giãn phế quản chính: thuốc chủ vận beta, thuốc kháng cholinergic và theophylline. Trong đó, dạng hít vẫn được ưu tiên vì đưa thuốc trực tiếp vào phổi, giúp phát huy tác dụng nhanh và giảm thiểu tác dụng phụ toàn thân.

1.2. Mục đích của thuốc hen cắt cơn

Thuốc cắt cơn hen được sử dụng khi cần thiết để nhanh chóng làm dịu các triệu chứng hen cấp, dùng để ngăn ngừa hoặc điều trị các cơn hen cấp. Cơ chế của thuốc là giãn cơ đường thở trong vòng vài phút, nhờ đó giảm tình trạng khó thở, khò khè, thắt nghẹt ngực. Hiệu quả của thuốc thường kéo dài 2-6 giờ tùy loại.

Một số người cũng sử dụng thuốc hít cắt cơn ngay trước khi tập thể dục để ngăn ngừa tình trạng khó thở và các triệu chứng hen khác. Tuy nhiên, đây không phải thuốc dùng hằng ngày và nếu người bệnh phải dùng quá thường xuyên (hơn 2 lần/tuần), đó có thể là dấu hiệu hen chưa được kiểm soát tốt.

1.3. Những lưu ý cần biết về thuốc hít hen phế quản tác dụng ngắn

Giống như bất kỳ loại thuốc nào, thuốc hít hen phế quản tác dụng ngắn cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ. Mặc dù chúng thường nhẹ và không đáng lo, nhưng việc nắm rõ giúp người dùng sử dụng an toàn. Một số tác dụng phụ thường gặp khi sử dụng thuốc hít công dụng ngắn có thể bao gồm:

– Tình trạng lo lắng, bồn chồn, run tay

– Nhịp tim nhanh, không đều. Nếu triệu chứng này xảy ra và nghiêm trọng, hãy liên hệ ngay với bác sĩ

– Đau đầu, khó ngủ, có thể đau nhức cơ bắp hoặc chuột rút

Trong trường hợp lạm dụng thuốc hoặc phụ thuộc vào thuốc cắt cơn quá nhiều, nguy cơ hen khó kiểm soát và biến chứng hô hấp sẽ gia tăng. Vì vậy, cần lưu ý thuốc hít tác dụng ngắn chỉ nên dùng để cấp cứu, không phải điều trị lâu dài.

2. Các loại thuốc hít hen phế quản công dụng ngắn thường gặp

2.1. Thuốc chủ vận beta-2 tác dụng ngắn (SABAs)

SABAs là nhóm thuốc phổ biến nhất trong kiểm soát cơn hen cấp, hoạt động bằng cách giãn cơ phế quản nhanh, giúp bệnh nhân hít thở dễ dàng chỉ sau 3-5 phút. Thuốc cũng có thể dùng trước vận động để hạn chế hen do tập luyện. Nếu người bệnh phải dùng SABA trên 2 lần/tuần, hãy thông báo với bác sĩ, vì đây có thể là dấu hiệu bệnh hen chưa ổn định và cần được điều chỉnh thuốc kiểm soát hàng ngày.

Cần lưu ý thận trọng trong những trường hợp cho người mắc tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, tiểu đường hoặc đang điều trị bằng thuốc chống trầm cảm nhóm IMAO.

2.2. Thuốc kháng cholinergic

Dù thường được chỉ định trong COPD, nhóm thuốc này cũng có thể dùng hỗ trợ cho bệnh nhân hen. Thuốc hoạt động bằng cách ức chế dẫn truyền thần kinh gây co thắt phế quản, giúp giảm khó thở. Các loại thuốc kháng cholinergic thường gặp bao gồm:

– Ipratropium (Atrovent): dùng được cho hen cấp và COPD.

– Tiotropium (Spiriva Respimat): dành cho bệnh nhân hen hoặc COPD, có thể dùng hằng ngày ở người trên 6 tuổi.

2.3. Theophylline

Theophylline có thể dùng dạng viên, siro hoặc truyền tĩnh mạch, giúp giãn cơ trơn đường thở, giảm triệu chứng hen, đặc biệt về ban đêm. Tuy nhiên, thuốc ít được sử dụng rộng rãi hiện nay do cần theo dõi nồng độ trong máu để tránh ngộ độc. Các triệu chứng quá liều bao gồm buồn nôn, nhịp tim nhanh, mất ngủ.

3. Bỏ túi thông tin về loại bình hít hen phế quản

3.1. Bình xịt định liều (MDI)

Ngoài các loại thuốc, cách thức thuốc được đưa vào cơ thể cũng rất quan trọng. Bình xịt định liều chứa thuốc trong lọ nén áp lực. Đây là dụng cụ cung cấp thuốc hít dưới dạng sương mù theo một lượng định sẵn cho mỗi lần xịt. Bình xịt MDI nhỏ gọn, dễ mang theo. Có thể dùng kèm buồng đệm và mặt nạ cho trẻ em hoặc người lớn gặp khó khăn trong việc phối hợp động tác.

Với mỗi lần dùng, cần lắc bình, thở ra hết, ngậm chặt ống hít, nhấn bình và hít sâu, sau đó nín thở khoảng 5-10 giây để thuốc ngấm vào phổi.

3.2. Bình hít bột khô (DPI)

Khác với bình xịt, DPIs chứa thuốc dạng bột khô. Người bệnh cần hít mạnh và sâu để kéo thuốc vào phổi. DPI thường có dạng ống hoặc đĩa, một số loại yêu cầu nạp liều thuốc trước khi hít. Điều này khiến dụng cụ không phù hợp với trẻ nhỏ dưới 8 tuổi, người già yếu hoặc bệnh nhân đang trong cơn hen nặng.

3.3. Bình hít hạt mịn (SMI)

Đây là một dụng cụ hít thuốc dạng lỏng, giải phóng một lượng thuốc nhất định dưới dạng sương mù mịn. Điểm khác biệt là hạt thuốc được giải phóng chậm hơn, cho người bệnh có thêm thời gian để hít thuốc, giúp thuốc đi sâu vào đường thở hiệu quả hơn. Bằng cách xoay bình để chuẩn bị liều, người bệnh có thể hít vào từ từ và sâu, đồng thời nhấn nút giải phóng thuốc.

Thuốc hít hen phế quản tác dụng ngắn là một phần không thể thiếu trong phác đồ điều trị hen, đặc biệt là trong việc kiểm soát các cơn hen cấp tính. Tuy nhiên, điều quan trọng là người bệnh cần hiểu rõ công dụng của chúng là để “cắt cơn”, không phải là thuốc để điều trị lâu dài. Việc lạm dụng thuốc cắt cơn có thể là dấu hiệu cho thấy bệnh hen của bạn chưa được kiểm soát tốt, từ đó dẫn đến các biến chứng nguy hiểm hơn.