Cùng tìm hiểu yếu tố khởi phát hen phế quản là gì

Hen phế quản là bệnh lý mạn tính của đường hô hấp, gây ra những cơn khó thở, tức ngực, ho từng cơn, đặc biệt là vào ban đêm hoặc khi tiếp xúc với yếu tố kích thích. Điều khiến bệnh trở nên nguy hiểm hơn chính là các đợt khởi phát đột ngột, có thể xuất hiện bất kỳ lúc nào và gây suy hô hấp cấp nếu không xử trí kịp thời. Vậy yếu tố khởi phát hen phế quản là gì và làm sao để nhận biết – phòng tránh hiệu quả? Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây để chủ động kiểm soát bệnh và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh hen.

1. Nguyên nhân và yếu tố khởi phát cơn hen phế quản là gì 

1.1. Tác nhân dị ứng của cơn hen phế quản là gì? 

Phần lớn cơn hen khởi phát là do phản ứng dị ứng của cơ thể trước các dị nguyên. Vậy tác nhân dị ứng cụ thể của cơn hen phế quản là gì?

– Dị nguyên đường hô hấp: Bao gồm bụi trong nhà (đặc biệt là bụi có bọ nhà trong chăn ga, gối đệm), phấn hoa theo mùa, nấm mốc trong không khí, lông thú nuôi (chó, mèo), khói thuốc lá. Ngoài ra, người tiếp xúc thường xuyên với khói xăng dầu, hơi sơn, bụi hóa chất trong môi trường làm việc cũng có nguy cơ cao.

– Dị nguyên từ thực phẩm: Một số người có cơ địa nhạy cảm có thể phản ứng với các thực phẩm như hải sản (tôm, cua, mực…), trứng, đậu phộng (lạc), thịt gà…

– Dị ứng thuốc: Một số loại thuốc có thể là nguyên nhân gây cơn hen, điển hình là aspirin, nhóm thuốc kháng sinh như penicillin…

– Nhiễm khuẩn đường hô hấp trên: Những bệnh lý như viêm họng, viêm xoang, viêm mũi dị ứng, viêm amidan có thể kích hoạt hệ miễn dịch quá mức, dẫn tới cơn hen ở người đã có sẵn cơ địa dị ứng.

1.2. Tác nhân không dị ứng của cơn hen phế quản là gì? 

Không phải cơn hen nào cũng khởi phát do dị ứng, một số yếu tố không dị ứng cũng có thể là nguyên nhân kích hoạt cơn hen, gồm:

– Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có người thân mắc hen phế quản, nguy cơ di truyền cho các thế hệ sau sẽ tăng lên đáng kể.

– Tâm lý – cảm xúc: Tình trạng căng thẳng, lo âu kéo dài hoặc sang chấn tâm lý có thể gây co thắt phế quản, tạo điều kiện cho cơn hen bùng phát.

– Các yếu tố môi trường khác: Thay đổi thời tiết đột ngột, không khí lạnh, gió mùa, hoặc tiếp xúc với môi trường ô nhiễm có thể gây kích thích đường thở.

2. Đối tượng dễ bị khởi phát cơn hen

– Người có cơ địa dị ứng.

– Người có tiền sử gia đình mắc căn bệnh hen phế quản.

– Người sống và làm việc trong môi trường có nhiều khói bụi, hóa chất độc hại.

– Người đang mắc bệnh lý hô hấp mạn tính hoặc thường xuyên nhiễm khuẩn đường hô hấp.

3. Các dấu hiệu đặc trưng của hen phế quản

Các triệu chứng phổ biến, có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc cùng lúc, bao gồm:

– Ho kéo dài.

– Thở khò khè, nghe như tiếng rít khi thở ra.

– Khó thở.

– Tức ngực hoặc cảm giác nặng ngực, có thể kèm đau nhẹ.

4. Khi nào các triệu chứng có thể trở nên nghiêm trọng hơn?

Các biểu hiện hen phế quản thường bùng phát mạnh hơn khi người bệnh tiếp xúc với các yếu tố kích thích như:

– Dị nguyên từ môi trường: khói bụi, phấn hoa, lông thú, hóa chất, thức ăn lạ hoặc thuốc.

– Sau nhiễm khuẩn hô hấp: cảm cúm, viêm họng, viêm xoang…

– Khi thời tiết thay đổi: nhiệt độ giảm, độ ẩm thấp hoặc môi trường quá lạnh.

– Vận động thể lực quá sức hoặc tập thể dục cường độ cao.

– Căng thẳng cảm xúc: lo lắng, cười to, khóc nhiều, tức giận…

5. Hướng dẫn chăm sóc người bệnh hen phế quản tại nhà

Hen phế quản là bệnh lý mạn tính cần được theo dõi và điều trị lâu dài. Phần lớn người bệnh sẽ được điều trị ngoại trú và tự chăm sóc tại nhà, trừ những trường hợp có cơn hen cấp nghiêm trọng phải nhập viện. Do đó, việc chăm sóc đúng cách tại nhà đóng vai trò rất quan trọng trong việc kiểm soát bệnh và ngăn ngừa biến chứng.

5.1. Duy trì sử dụng thuốc đúng cách và đủ liều

– Luôn mang theo thuốc cắt cơn hen bên người, phòng khi xuất hiện cơn hen đột ngột, nhất là khi ra ngoài.

– Nhắc nhở người bệnh dùng thuốc đều đặn theo hướng dẫn của bác sĩ, không được tự ý ngừng thuốc hoặc thay đổi liều dùng.

– Đảm bảo tái khám đúng lịch hẹn để được đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh phác đồ nếu cần.

5.2. Hỗ trợ đường hô hấp cho người bệnh

– Thường xuyên vỗ rung lồng ngực (vỗ lưng) để giúp người bệnh dễ dàng tống đàm nhớt ra ngoài, làm thông thoáng đường thở.

– Giữ không gian sống sạch sẽ, thoáng khí, hạn chế bụi, nấm mốc, lông thú cưng – những yếu tố có thể khởi phát cơn hen.

5.3. Xây dựng lối sống 

– Tránh cho người bệnh sử dụng thực phẩm dễ gây dị ứng như hải sản, trứng, đậu phộng… hoặc các chất kích thích như rượu, bia, cà phê, thuốc lá.

– Cung cấp chế độ dinh dưỡng cân bằng, tăng cường rau xanh, hoa quả tươi và vitamin giúp nâng cao sức đề kháng.

– Khuyến khích người bệnh vận động nhẹ nhàng, phù hợp với thể trạng, tránh gắng sức quá mức để không làm khởi phát cơn hen.

5.4. Chăm sóc sức khỏe tinh thần

– Luôn động viên tinh thần và tạo tâm lý thoải mái cho người bệnh.

– Tránh để người bệnh lo lắng, hồi hộp quá mức, vì những cảm xúc tiêu cực có thể là tác nhân kích hoạt cơn hen.

5.5. Chủ động tham khảo lấy ý kiến từ chuyên gia

– Người chăm sóc nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ để nắm rõ cách chăm sóc phù hợp theo từng giai đoạn của bệnh.

– Việc này không chỉ giúp kiểm soát tốt các triệu chứng mà còn phòng ngừa biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

6. Khi nào cần đưa người bệnh hen phế quản đến gặp bác sĩ?

– Bệnh nhân hen phế quản cần được tái khám định kỳ. Tuy nhiên, trong những trường hợp dưới đây, cần đưa người bệnh đi khám càng sớm càng tốt:

– Các cơn hen xảy ra thường xuyên hơn, tần suất dày và kéo dài hơn bình thường.

– Khó thở hoặc thở khò khè cả khi không vận động, nghỉ ngơi cũng không thấy cải thiện.

– Dùng thuốc không còn hiệu quả, triệu chứng vẫn dai dẳng hoặc nặng thêm dù đã tuân thủ điều trị.

Nhận diện đúng các yếu tố khởi phát hen phế quản là gì đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc phòng ngừa cơn hen tái phát và giảm thiểu nguy cơ biến chứng nghiêm trọng. Từ khói thuốc lá, không khí lạnh, phấn hoa đến căng thẳng tâm lý, dị ứng thức ăn – tất cả đều có thể là “ngòi nổ” khiến bệnh hen bùng phát bất ngờ. Việc ghi nhớ và tránh xa các tác nhân này, kết hợp tuân thủ điều trị và theo dõi chức năng hô hấp định kỳ, sẽ giúp người bệnh kiểm soát hen tốt hơn. Hiểu được yếu tố khởi phát chính là bước đầu tiên để sống khỏe cùng hen phế quản.