Cần chú ý những nguyên nhân gây ra tai biến não

Tai biến não, hay còn gọi là đột quỵ, là một trong những bệnh lý nguy hiểm hàng đầu hiện nay. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có hơn 15 triệu ca tai biến não trên toàn cầu, trong đó khoảng 5 triệu người tử vong và 5 triệu người khác phải sống chung với di chứng nặng nề. Đây là con số cảnh báo cho tất cả chúng ta về mức độ nghiêm trọng của căn bệnh này. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân tai biến mạch máu não một cách đơn giản, dễ hiểu để có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

1. Hiểu rõ về bệnh tai biến não

1.1. Tai biến mạch máu não là tình trạng gì?

Tai biến mạch máu não, còn gọi cách khác là đột quy, là một tình trạng cấp cứu y tế xảy ra khi não bộ không nhận đủ lượng máu cần thiết. Điều này có thể do một mạch máu bị tắc nghẽn hoặc bị vỡ, làm gián đoạn nguồn cung cấp oxy và dưỡng chất. Khi các tế bào não thiếu oxy, chúng sẽ bị tổn thương và chết đi chỉ trong vài phút.

Nếu lượng tế bào não bị chết quá nhiều, những tổn thương này trở thành vĩnh viễn, dẫn đến các di chứng lâu dài như liệt nửa người, rối loạn ngôn ngữ, suy giảm trí nhớ. Điều đáng chú ý là, ngay cả sau khi được điều trị, các triệu chứng và di chứng của đột quỵ vẫn có thể kéo dài trong nhiều năm. Chính vì vậy, việc nhận biết và xử lý kịp thời là yếu tố then chốt để giảm thiểu tổn thương cho não bộ.

1.2. Đối tượng có thể mắc tai biến não

Tai biến não có thể xảy ra ở bất cứ ai, nhưng một số nhóm người có nguy cơ cao hơn, bao gồm:

– Người cao tuổi: Những người trên 65 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

– Người có thói quen không lành mạnh: Hút thuốc, sử dụng các chất kích thích như ma túy, rượu bia… có thể làm ngày càng gia tăng nguy cơ đột quỵ.

– Người mắc các bệnh lý nền: Các bệnh như tăng huyết áp, tiểu đường, cholesterol cao, các bệnh tim mạch… là những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra tai biến mạch máu não.

– Người thừa cân, béo phì: Chế độ ăn uống không lành mạnh và ít vận động có thể dẫn đến nhiều bệnh lý khác, làm tăng nguy cơ đột quỵ.

– Người thường xuyên căng thẳng: Stress kéo dài có thể làm tăng huyết áp và gây ra nhiều vấn đề sức khỏe.

– Người có tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người từng bị đột quỵ, bạn cũng nên cảnh giác hơn.

Theo thống kê tại Việt Nam, tai biến mạch máu não là nguyên nhân tử vong đứng thứ 2, chỉ sau bệnh tim mạch, đồng thời là nguyên nhân hàng đầu gây tàn phế ở người trưởng thành.

2. Các nguyên nhân đằng sau gây ra tai biến mạch máu não

2.1. Bệnh tai biến não do thiếu máu cục bộ

Đây là loại đột quỵ phổ biến nhất, chiếm đến 87% tổng số ca tai biến não. Nguyên nhân chính là do một cục máu đông hoặc mảng xơ vữa làm tắc nghẽn mạch máu, ngăn cản máu lưu thông lên não. Khi máu không lưu thông bình thường, não bộ bị thiếu oxy, dẫn đến hoại tử tế bào não. Một số yếu tố gây ra tình trạng tắc nghẽn này:

– Bệnh xơ vữa động mạch: Tình trạng các mảng bám chứa chất béo, cholesterol và một số thành phần khác dần hình thành trên thành mạch, khiến lòng động mạch bị thu hẹp và dòng máu lưu thông khó khăn.

– Huyết áp cao: Huyết áp tăng cao kéo dài sẽ gây tổn thương thành mạch máu, tạo điều kiện cho cục máu đông hình thành.

– Rung nhĩ và các bệnh tim mạch: Rối loạn nhịp tim khiến máu không được bơm đi hiệu quả, dễ ứ lại trong buồng tim và hình thành các cục huyết khối. Khi những cục này theo dòng máu di chuyển lên não, chúng có thể gây tắc nghẽn mạch máu não.

– Bệnh tiểu đường: Bệnh tiểu đường không được kiểm soát tốt sẽ làm tổn thương các mạch máu nhỏ, ảnh hưởng đến việc cung cấp oxy cho não.

– Lối sống thiếu khoa học: Lối sống thụ động, thường xuyên sử dụng thức ăn nhanh giàu chất béo cùng với tình trạng thừa cân, béo phì là những yếu tố làm gia tăng khả năng xuất hiện cục máu đông.

2.2. Bệnh tai biến mạch máu não hình thành do xuất huyết não

Khoảng 10-15% trường hợp tai biến não là do xuất huyết não, nhưng lại có tỷ lệ tử vong cao hơn nhiều so với thiếu máu cục bộ. Xuất huyết não xảy ra khi mạch máu trong não bị vỡ, khiến máu chảy vào nhu mô hoặc khoang dưới nhện. Điều này làm áp lực nội sọ tăng cao và gây tổn thương lan tỏa cho các tế bào thần kinh. Cần phải lưu ý các nguyên nhân chính gây xuất huyết não bao gồm:

– Huyết áp cao kéo dài: Tương tự như đột quỵ thiếu máu cục bộ, huyết áp cao là nguyên nhân hàng đầu gây xuất huyết não. Áp lực máu quá lớn sẽ làm suy yếu thành mạch, khiến chúng dễ vỡ.

– Phình động mạch não: Đây là tình trạng thành mạch máu giãn ra bất thường, tạo thành một túi phình. Túi phình này có thể vỡ bất cứ lúc nào, gây xuất huyết nghiêm trọng.

– Dị dạng mạch máu não (AVMs): Một số người sinh ra đã có các mạch máu bị dị dạng, dễ vỡ.

– Chấn thương sọ não: Các va chạm mạnh vào đầu có thể làm rách mạch máu và gây xuất huyết não.

– Lạm dụng thuốc chống đông máu: Một số loại thuốc được dùng để ngăn ngừa cục máu đông có thể làm tăng nguy cơ chảy máu não nếu sử dụng không đúng cách.

3. Các cách phòng tránh tình trạng tai biến não

Mặc dù không thể thay đổi các yếu tố như tuổi tác hay di truyền, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể giảm nguy cơ tai biến não bằng việc kiểm soát lối sống và chăm sóc sức khỏe tốt hơn:

– Kiểm soát huyết áp: Duy trì mức huyết áp ổn định dưới 120/80 mmHg. Với những người bị tăng huyết áp, cần theo dõi thường xuyên và tuân thủ phác đồ điều trị do bác sĩ kê đơn.

– Ăn uống khoa học, bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia: Tăng cường rau xanh, hoa quả tươi, ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế muối, đường và chất béo bão hòa để ngăn ngừa xơ vữa động mạch.

– Tập thể dục đều đặn: 30 phút vận động mỗi ngày, ít nhất 5 ngày/tuần giúp tăng cường tuần hoàn máu, kiểm soát cân nặng.

– Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý nền như tiểu đường, rối loạn mỡ máu, bệnh tim mạch.

Tai biến não là một trong những nguyên nhân gây tử vong và tàn phế hàng đầu, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa được nếu chúng ta nhận thức đúng và chủ động thay đổi lối sống. Bằng cách hiểu rõ những nguyên nhân gây bệnh và áp dụng các biện pháp phòng ngừa đơn giản vào cuộc sống hàng ngày, bạn có thể giảm thiểu đáng kể nguy cơ đột quỵ.