Parkinson là một bệnh lý thần kinh mạn tính thường gặp ở người lớn tuổi, tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ bản chất, nguyên nhân cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến tiến triển của bệnh. Thực tế, ngoài những biểu hiện điển hình như run tay chân hay cứng cơ, còn nhiều khía cạnh ít được biết của bệnh đến liên quan đến cảm xúc, giấc ngủ, thậm chí là khả năng nhận thức. Việc hiểu sâu hơn về chứng Parkinson không chỉ giúp người bệnh và gia đình kịp thời phát hiện triệu chứng mà còn hỗ trợ trong việc lựa chọn hướng điều trị phù hợp, cải thiện chất lượng cuộc sống lâu dài.
Menu xem nhanh:
1. Parkinson không chỉ là chứng bệnh của người cao tuổi
1.1 Bệnh có thể xuất hiện ở người dưới 50 tuổi
Mặc dù phần lớn ca mắc bệnh Parkinson được chẩn đoán ở người từ 60 tuổi trở lên, nhưng có khoảng 10 – 15% trường hợp được ghi nhận ở độ tuổi dưới 50. Dạng Parkinson khởi phát sớm thường do yếu tố di truyền, đặc biệt ở các gia đình có tiền sử bệnh thần kinh. Người trẻ mắc bệnh thường đối diện với hành trình điều trị kéo dài và nhiều ảnh hưởng đến cuộc sống cá nhân, công việc.
1.2 Phụ nữ cũng có nguy cơ cao
Một quan niệm sai lầm phổ biến là nam giới dễ mắc Parkinson hơn. Thực tế, phụ nữ vẫn có khả năng mắc bệnh này. Mặc dù tỷ lệ ít hơn một chút và các triệu chứng thường nhẹ hơn trong giai đoạn đầu, tuy nhiên quá trình tiến triển bệnh ở phụ nữ lại có xu hướng phức tạp hơn do ảnh hưởng của hormone, chu kỳ kinh nguyệt và thay đổi nội tiết sau mãn kinh.
Người trẻ cũng có thể mắc bệnh Parkinson chứ không chỉ người lớn tuổi.
2. Những biểu hiện ít ai ngờ tới của chứng Parkinson
2.1 Rối loạn giấc ngủ là dấu hiệu sớm của chứng Parkinson
Một trong những dấu hiệu ít được chú ý của hội chứng Parkinson là rối loạn giấc ngủ, bao gồm khó ngủ, ngủ chập chờn, ngủ nhiều vào ban ngày hoặc gặp ác mộng dữ dội. Nhiều bệnh nhân cho biết họ có những hành vi lạ khi ngủ như nói mơ, la hét, vung tay chân không kiểm soát. Những biểu hiện này có thể xuất hiện nhiều năm trước khi các triệu chứng vận động bộc lộ rõ rệt.
2.2 Giảm khứu giác kéo dài
Mất hoặc giảm khả năng ngửi là một triệu chứng sớm của Parkinson nhưng thường bị bỏ qua. Người bệnh có thể không còn cảm nhận được mùi thức ăn, nước hoa hoặc khói. Nghiên cứu cho thấy hiện tượng này có thể xảy ra trước cả khi bệnh được chẩn đoán từ 4 – 5 năm, do tổn thương tế bào não ở vùng liên quan đến khứu giác.
2.3 Biến đổi khuôn mặt và lời nói
Bệnh nhân Parkinson thường có khuôn mặt “mặt nạ” – ít biểu cảm, mắt mở to, khó cười. Giọng nói của họ cũng thay đổi, trở nên nhỏ, đơn điệu hoặc khó nghe. Đây là hậu quả của việc các cơ điều khiển nét mặt và thanh quản bị ảnh hưởng, khiến việc giao tiếp trở nên khó khăn và dễ bị hiểu nhầm là trầm cảm hoặc thiếu cảm xúc.
Không chỉ liên quan đến vấn đề vận động, bệnh Parkinson nếu không được kiểm soát có thể dẫn tới sa sút trí tuệ.
3. Ảnh hưởng của chứng Parkinson đến tinh thần và nhận thức
3.1 Trầm cảm và lo âu là các vấn đề thường gặp ở người mắc chứng Parkinson
Có khoảng 40 – 50% bệnh nhân Parkinson trải qua các vấn đề về tâm lý như lo âu, trầm cảm, cảm giác bị cô lập. Những thay đổi này không chỉ do chẩn đoán bệnh gây sốc mà còn bắt nguồn từ sự mất cân bằng chất dẫn truyền thần kinh dopamine trong não – vốn là nguyên nhân chính gây bệnh. Nếu không được hỗ trợ kịp thời, người bệnh dễ rơi vào trạng thái mất động lực và từ chối điều trị.
3.2 Sa sút trí tuệ là biến chứng muộn của bệnh
Không ít người bất ngờ khi biết rằng chứng Parkinson có thể dẫn đến sa sút trí tuệ, đặc biệt ở giai đoạn tiến triển. Các biểu hiện bao gồm quên trước quên sau, khó tập trung, xử lý thông tin chậm hoặc mất định hướng. Đây là hậu quả của tổn thương lan rộng trong hệ thần kinh, làm suy giảm chức năng nhận thức tổng thể.
4. Điều trị chứng Parkinson không chỉ phụ thuộc vào thuốc
4.1 Vai trò của vật lý trị liệu
Thuốc điều trị Parkinson giúp kiểm soát triệu chứng nhưng không ngăn được quá trình tiến triển. Trong khi đó, vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì khả năng vận động, thăng bằng và kiểm soát cơ bắp. Các bài tập được thiết kế riêng sẽ giúp người bệnh cải thiện khả năng đi lại, giảm nguy cơ té ngã và kéo dài thời gian tự lập trong sinh hoạt hàng ngày.
4.2 Dinh dưỡng ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị
Một chế độ ăn uống giàu protein và vitamin, đặc biệt là vitamin B6, B12, E, có thể hỗ trợ hoạt động thần kinh. Ngoài ra, người bệnh cần chú ý đến thời điểm dùng thuốc, vì một số loại thuốc điều trị Parkinson kém hấp thu nếu dùng chung với thực phẩm giàu protein. Do đó, phối hợp giữa bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng là cần thiết để tối ưu hoá hiệu quả điều trị.
4.3 Tác dụng của hỗ trợ tâm lý và xã hội
Việc sống chung với chứng Parkinson là một hành trình dài, đòi hỏi người bệnh cần sự hỗ trợ không chỉ từ y tế mà cả tâm lý. Tham gia nhóm hỗ trợ hoặc gặp gỡ người đồng cảnh có thể giúp giảm người bệnh căng thẳng và cải thiện tinh thần. Sự đồng hành của gia đình cũng đóng vai trò cốt lõi trong quá trình điều trị và phục hồi.
Khi có những dấu hiệu của Parkinson dù điển hình hay ít gặp, bạn cũng nên thăm khám sớm với chuyên gia Nội thần kinh để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
5. Một số quan niệm sai lầm phổ biến về chứng Parkinson
5.1 Cứ run tay là mắc bệnh Parkinson
Run tay là biểu hiện điển hình, nhưng không phải là duy nhất hay đặc trưng duy nhất của Parkinson. Có nhiều loại run khác như run vô căn, run do tuyến giáp hoặc run do thuốc. Ngoài ra, không phải bệnh nhân Parkinson nào cũng có biểu hiện run; một số lại khởi phát với tình trạng chậm vận động hoặc cứng cơ.
5.2 Mắc bệnh Parkinson là lãnh “án tử”
Mặc dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, chứng Parkinson không phải là “án tử”. Với phát hiện sớm và can thiệp kịp thời, người bệnh hoàn toàn có thể sống thêm nhiều thập kỷ với chất lượng sống tương đối ổn định. Bệnh diễn tiến chậm và đáp ứng tốt với điều trị nếu được theo dõi thường xuyên và tích cực tham gia vào quá trình chăm sóc bản thân.
6. Hướng đi mới trong nghiên cứu và điều trị Parkinson
Hiện nay, có nhiều phương pháp điều trị mới như kích thích não sâu, liệu pháp tế bào gốc… giúp kiểm soát triệu chứng vận động hoặc tái tạo hệ thần kinh hiệu quả. Ngoài ra, việc sử dụng AI và các thiết bị đeo thông minh để theo dõi vận động và biểu hiện bệnh nhân Parkinson theo thời gian thực cũng là hướng đi mới giúp bác sĩ có thể điều chỉnh phác đồ điều trị cá nhân hóa, kịp thời nhận biết tiến triển hoặc biến chứng của bệnh.
Chứng Parkinson không đơn thuần là một bệnh lý vận động ở người già như nhiều người lầm tưởng. Đây là một hội chứng phức tạp với nhiều biểu hiện liên quan đến cảm xúc, giấc ngủ, khả năng nhận thức và tâm lý. Việc hiểu rõ các biểu hiện ít gặp, cũng như những quan niệm sai lầm phổ biến sẽ giúp bệnh nhân và người thân chủ động hơn trong việc theo dõi, chăm sóc và điều trị lâu dài. Với những tiến bộ y học hiện nay, sống chung với Parkinson không còn là điều bất khả thi, miễn là có chiến lược phù hợp và tinh thần vững vàng.
