HCT trong xét nghiệm máu là gì?

HCT (Hematocrit) phản ánh tỷ lệ thể tích hồng cầu trong tổng lượng máu, từ đó giúp bác sĩ đánh giá tình trạng thiếu máu, mất nước hay các rối loạn về máu và sức khỏe tổng thể. Hiểu đúng chỉ số HCT trong xét nghiệm máu là gì  sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc theo dõi và chăm sóc sức khỏe của mình.

1. HCT trong xét nghiệm máu là gì? Ý nghĩa của chỉ số này? Khi nào cần thực hiện?

“HCT trong máu là gì?” là băn khoăn của rất nhiều người khi nhìn vào kết quả. Hiểu đơn giản, HCT (Hematocrit) chính là chỉ số thể hiện tỷ lệ hồng cầu chiếm bao nhiêu phần trăm trong toàn bộ lượng máu. Do hồng cầu có nhiệm vụ vận chuyển oxy đi nuôi cơ thể, nên chỉ số HCT cho thấy khá rõ khả năng cung cấp oxy cho các cơ quan và mô trong cơ thể.

Ý nghĩa của chỉ số HCT trong máu chính là:

• HCT thấp thường liên quan đến thiếu máu, mất máu, thiếu sắt, thiếu vitamin B12/acid folic hoặc các bệnh mạn tính. Khi đó, lượng hồng cầu giảm khiến khả năng vận chuyển oxy kém đi, dễ gây mệt mỏi, chóng mặt, da xanh xao.
• HCT cao có thể gặp trong tình trạng mất nước, bệnh phổi mạn tính, bệnh tim bẩm sinh hoặc chứng tăng hồng cầu. Khi HCT quá cao, máu trở nên đặc hơn, làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.

Chỉ số HCT là cơ sở để bác sĩ đánh giá tình trạng thiếu máu, mất nước, cũng như theo dõi các bệnh lý tim mạch, hô hấp và huyết học ở người bệnh. Tùy theo tuổi và giới tính, giá trị HCT có thể khác nhau:

• Trẻ em dưới 15 tuổi: Khoảng 35 – 39%;
• Người trưởng thành:
  • Nữ: khoảng 37 – 48%;
  • Nam: khoảng 45 – 52%.

Bạn nên thực hiện xét nghiệm HCT khi:

• Có dấu hiệu nghi ngờ thiếu máu (mệt mỏi kéo dài, chóng mặt, khó thở).
• Đang theo dõi bệnh lý tim mạch, phổi, thận hoặc các bệnh về máu.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ, khám tiền phẫu hoặc theo chỉ định của bác sĩ.

2. HCT thấp trong xét nghiệm máu là gì? Khi nào xảy ra? Cần làm gì khi HCT thấp?

HCT thấp trong xét nghiệm máu là gì? Thực chất, HCT thấp phản ánh tỷ lệ hồng cầu trong máu đang thấp hơn mức bình thường, dẫn đến khả năng vận chuyển oxy đến các cơ quan bị suy giảm. Đây là một biểu hiện điển hình của tình trạng thiếu máu (anemia), khi cơ thể không có đủ hồng cầu hoặc huyết sắc tố để nuôi dưỡng mô và tế bào.

HCT trong xét nghiệm máu giảm thường xảy ra trong các tình huống sau:

•  Thiếu máu do thiếu sắt;
• Mất máu cấp hoặc mạn tính (ví dụ do chảy máu dạ dày, sau tai nạn…);
• Thiếu vitamin B12, folate;
• Bệnh lý tủy xương;
• Mất nước hoặc mang thai;
• Một số bệnh mạn tính khác như bệnh thận, viêm mạn… 

Khi phát hiện HCT trong xét nghiệm máu giảm, người bệnh không nên tự ý bổ sung sắt hay vitamin nếu chưa có chỉ định y tế. Việc quan trọng nhất là trao đổi trực tiếp với bác sĩ để xác định chính xác nguyên nhân gây giảm HCT. Tùy từng trường hợp cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định bổ sung vi chất phù hợp, điều trị nguyên nhân mất máu hoặc theo dõi thêm các bệnh lý nền. Đồng thời, duy trì chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất, tái khám đúng hẹn và xét nghiệm định kỳ sẽ giúp kiểm soát tốt chỉ số này và hạn chế các biến chứng không mong muốn.

3. HCT cao trong xét nghiệm máu là gì? Khi nào xảy ra? Cần làm gì khi HCT cao?

Khi kết quả xét nghiệm cho thấy chỉ số HCT lớn hơn giới hạn bình thường, nhiều người thắc mắc HCT cao trong xét nghiệm máu là gì? Thực chất, đây là tình trạng tỷ lệ tế bào hồng cầu chiếm quá nhiều trong tổng thể tích máu, còn được gọi là tăng hematocrit hoặc erythrocytosis. Khi HCT trong xét nghiệm máu cao, máu trở nên “đậm đặc” hơn, làm giảm khả năng lưu thông và làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.

HCT cao trong xét nghiệm máu có thể xảy ra trong các trường hợp sau:

• Mất nước (dehydration): Thiếu nước khiến huyết tương giảm → làm tỷ lệ hồng cầu tăng lên.
• Sống ở vùng cao: Do không khí loãng, cơ thể phải sản xuất nhiều hồng cầu hơn để lấy oxy.
• Hút thuốc lá lâu dài gây giảm oxy máu → kích thích tăng sản hồng cầu.
• Bệnh tim, phổi mãn tính: Cơ thể cố gắng bù oxy bằng cách tạo thêm hồng cầu.
• Rối loạn tủy xương – Polycythemia vera: Bệnh tăng sản hồng cầu nguyên phát (tế bào sản xuất quá nhiều).
• Các nguyên nhân khác: Ngộ độc carbon monoxide, sử dụng testosterone và khó thở khi ngủ, …

Khi phát hiện HCT cao trong xét nghiệm máu, bạn không nên quá lo lắng, vì chỉ một chỉ số tăng chưa đủ để khẳng định bệnh lý nghiêm trọng. Bác sĩ sẽ đánh giá toàn diện dựa trên triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm liên quan khác. Trước hết, cần xem xét các yếu tố làm HCT tăng trong xét nghiệm máu là gì, việc điều chỉnh những yếu tố này đôi khi giúp chỉ số HCT trở về mức bình thường.

Trong nhiều trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm chuyên sâu để xác định chính xác HCT tăng trong xét nghiệm máu là gì, đồng thời tránh nhầm lẫn với các tình trạng khiến HCT giảm trong xét nghiệm máu – vốn thường liên quan đến thiếu máu hoặc thiếu vi chất.

Hướng điều trị HCT trong xét nghiệm máu cao phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân: Bù nước nếu do mất nước, kiểm soát tốt bệnh tim phổi nếu có bệnh nền, hoặc can thiệp chuyên sâu khi liên quan đến rối loạn tủy xương. Mọi biện pháp điều trị cần được thực hiện theo chỉ định và theo dõi của bác sĩ chuyên khoa.

Tóm lại, hiểu rõ HCT trong xét nghiệm máu là gì sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc theo dõi sức khỏe và phát hiện sớm những bất thường liên quan đến hồng cầu. Khi nhận kết quả xét nghiệm, bạn nên kết hợp chỉ số HCT với các chỉ số khác và tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn chính xác, từ đó có hướng điều chỉnh chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng và điều trị phù hợp.

Nguồn thông tin tham khảo: Rupahealth.com, My.clevelandclinic.org, Medlineplus.gov