Các phương pháp điều trị bong võng mạc ở trẻ sinh non

Bong võng mạc ở trẻ sinh non là một tình trạng nghiêm trọng, đe dọa thị lực nếu không được can thiệp kịp thời. Trẻ sinh non, đặc biệt là những bé sinh trước tuần thứ 37 của thai kỳ, có nguy cơ cao mắc các vấn đề về mắt do võng mạc chưa phát triển hoàn thiện. Tình trạng này không chỉ gây lo lắng cho các bậc phụ huynh mà còn đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và đội ngũ y tế để đảm bảo kết quả điều trị tốt nhất. Dưới đây là các thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, các phương pháp điều trị bong võng mạc ở trẻ sinh non, giúp cha mẹ có thêm kiến thức và sự chuẩn bị cần thiết.

1. Bong võng mạc ở trẻ sinh non là gì?

Bong võng mạc là tình trạng võng mạc – lớp mô nhạy cảm với ánh sáng nằm ở phía sau nhãn cầu – bị tách khỏi các lớp mô hỗ trợ bên dưới. Ở trẻ sinh non, tình trạng này thường liên quan đến bệnh lý võng mạc trẻ sinh non (Retinopathy of Prematurity – ROP), một rối loạn phát triển bất thường của các mạch máu trong võng mạc. Khi các mạch máu phát triển không đúng cách, chúng có thể kéo võng mạc ra khỏi vị trí bình thường, dẫn đến bong võng mạc. Nếu không được điều trị, bong võng mạc có thể gây suy giảm thị lực nghiêm trọng hoặc thậm chí mù lòa.

Trẻ sinh non, đặc biệt là những bé có cân nặng dưới 1,5kg hoặc sinh trước tuần 32, có nguy cơ cao mắc ROP và các biến chứng liên quan như bong võng mạc. Tình trạng này thường xảy ra trong vài tuần đầu sau sinh, khi võng mạc vẫn đang trong quá trình phát triển. Việc phát hiện sớm thông qua sàng lọc mắt định kỳ là yếu tố then chốt để ngăn ngừa các hậu quả nghiêm trọng.

2. Nguyên nhân gây bong võng mạc ở trẻ sinh non

Hiện nay, nguyên nhân chính xác gây ra bệnh võng mạc ở trẻ sinh non vẫn chưa được làm rõ. Tuy nhiên, các nghiên cứu chỉ ra rằng trẻ có cân nặng thấp, sinh trước tuần thai sớm hơn, hoặc phải sử dụng oxy trong thời gian dài thường có nguy cơ mắc bệnh cao hơn và tình trạng bệnh cũng nghiêm trọng hơn.

3. Các phương pháp điều trị bong võng mạc ở trẻ sinh non

3.1. Nguyên lý điều trị bong võng mạc ở trẻ sinh non

Các phương pháp điều trị bệnh võng mạc ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là bệnh lý võng mạc trẻ sinh non (ROP), tập trung vào việc bảo vệ thị lực và ngăn chặn các biến chứng nghiêm trọng. Mục tiêu chính là hạn chế nguy cơ bong võng mạc do bệnh tiến triển đến giai đoạn nặng. Đồng thời, các can thiệp nhằm kiểm soát sự phát triển bất thường của các mạch máu trong võng mạc, từ đó giảm thiểu sự hình thành các vùng võng mạc thiếu máu hoặc không được cung cấp máu đầy đủ. Những phương pháp này được thiết kế để duy trì cấu trúc và chức năng của võng mạc, đảm bảo trẻ có cơ hội phát triển thị lực bình thường.

3.2. Phương pháp điều trị bong võng mạc ở trẻ sinh non

Để kiểm soát bệnh võng mạc ở trẻ sơ sinh, y học hiện đại áp dụng nhiều phương pháp can thiệp khác nhau, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và giai đoạn phát triển của võng mạc. Dưới đây là các kỹ thuật chính đang được sử dụng:

– Quang đông võng mạc laser

Phương pháp quang đông laser, hay còn gọi là photocoagulation, là một kỹ thuật tiên tiến được sử dụng rộng rãi trong điều trị ROP. Bác sĩ nhãn khoa sử dụng tia laser có độ chính xác cao, chiếu qua đồng tử đã được giãn bằng thuốc để tác động lên các vùng võng mạc bất thường. Quá trình này tạo ra các vết sẹo nhỏ, giúp ngăn chặn sự phát triển của các mạch máu dị dạng và giảm nguy cơ bong võng mạc. Thủ thuật thường được thực hiện dưới gây mê toàn thân để đảm bảo sự thoải mái và an toàn cho trẻ. Đây là phương pháp hiệu quả, đặc biệt ở các giai đoạn đầu của bệnh, dù có thể gây ảnh hưởng nhẹ đến thị trường ngoại vi.

– Liệu pháp làm lạnh võng mạc

Liệu pháp làm lạnh, hay cryotherapy, là một phương pháp khác nhằm mục đích tương tự như quang đông laser, đó là tạo ra các vết sẹo trên võng mạc để ngăn chặn sự lan rộng của các mạch máu bất thường và bảo vệ võng mạc khỏi bong tách. Thay vì sử dụng tia laser, bác sĩ dùng một đầu dò kim loại được làm lạnh ở nhiệt độ cực thấp để tác động lên võng mạc thông qua lớp củng mạc bên ngoài mắt. Để thực hiện, bác sĩ cần phẫu tích kết mạc để tiếp cận vùng điều trị một cách chính xác. Mặc dù hiệu quả, phương pháp này ít được sử dụng hơn so với laser do tính chất xâm lấn và thời gian hồi phục kéo dài.

– Kỹ thuật thắt củng mạc

Thắt củng mạc là một phương pháp phẫu thuật nhằm hỗ trợ cố định võng mạc ở vị trí giải phẫu bình thường. Trong thủ thuật này, bác sĩ đặt một dải silicone mềm quanh củng mạc (phần trắng của mắt) và cố định chặt để tạo áp lực nhẹ, giúp nhãn cầu được đẩy vào trong. Điều này làm giảm lực kéo từ dịch kính, ngăn chặn bong võng mạc và giữ võng mạc ổn định tại thành sau của mắt. Sau khi mắt trẻ phát triển đầy đủ, dải silicone thường được tháo bỏ để tránh các biến chứng như cận thị hoặc loạn thị. Phương pháp này thường được áp dụng cho các trường hợp ROP ở giai đoạn trung bình.

– Phẫu thuật cắt dịch kính

Phẫu thuật cắt dịch kính (vitrectomy) là một kỹ thuật phức tạp, thường được chỉ định khi võng mạc đã bong hoàn toàn, tương ứng với giai đoạn 5 của ROP. Trong quá trình này, bác sĩ loại bỏ dịch kính – chất gel trong suốt bên trong nhãn cầu – và thay thế bằng dung dịch muối sinh lý hoặc khí đặc biệt. Các mô sẹo hoặc màng bất thường trên võng mạc cũng được cắt bỏ hoặc bóc tách để giúp võng mạc trở lại vị trí bình thường. Thủ thuật này đòi hỏi sự chính xác cao và chỉ được thực hiện bởi các bác sĩ nhãn khoa có kinh nghiệm. Mặc dù mang lại cơ hội bảo vệ thị lực, kết quả phụ thuộc vào mức độ tổn thương trước khi phẫu thuật.

Bong võng mạc ở trẻ sinh non là một thách thức lớn, nhưng với sự tiến bộ của y học, nhiều phương pháp điều trị hiện đại đã mang lại hy vọng bảo vệ thị lực cho trẻ. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là phát hiện sớm thông qua sàng lọc và chăm sóc kịp thời. Các bậc phụ huynh cần trang bị kiến thức, tuân thủ hướng dẫn y tế và đồng hành cùng con trong quá trình điều trị để mang lại đôi mắt sáng khỏe.