Ung thư biểu mô và những điều cần biết

Ung thư biểu mô nghe có vẻ xa lạ nhưng lại là loại ung thư phổ biến nhất ảnh hưởng đến hàng triệu người trên thế giới. Mặc dù thường gặp, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về loại ung thư này. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn, từ những thông tin cơ bản nhất đến những yếu tố nguy cơ từ đó nâng cao nhận thức để phòng ngừa.

1. Bỏ túi thông tin về ung thư biểu mô

1.1. Tổng quan về bệnh lý

Ung thư biểu mô, hay còn gọi là carcinoma, là loại ung thư thường gặp nhất, có thể xuất hiện ở hầu hết mọi cơ quan trong cơ thể. Thuật ngữ này dùng để chỉ những khối u ác tính bắt nguồn từ tế bào biểu mô.

Đơn giản mà nói, tế bào biểu mô là những tế bào tạo nên các lớp lót bên trong và bên ngoài cơ thể chúng ta. Chúng bao phủ bề mặt da, lót các cơ quan nội tạng như phổi, gan, thận, đường tiêu hóa, và cả các mạch máu. Những tế bào này có vai trò bảo vệ, tiết dịch, hấp thụ và thậm chí là cảm nhận.

Khi có sự tăng sinh bất thường của các tế bào biểu mô ở bất kỳ cơ quan hay bộ phận nào trong cơ thể, chúng ta gọi đó là tế bào biểu mô dương tính. Sự tăng sinh này có thể là một dấu hiệu gợi ý sự xuất hiện của căn bệnh tại các vị trí như da, vú, thận, gan, phổi, tuyến tụy,…

1.2. Các loại ung thư biểu mô

Thay vì chỉ phân loại ung thư theo vị trí phát sinh (ví dụ: ung thư vú, ung thư đại tràng), các chuyên gia còn phân chia theo loại mô khởi phát, giúp quá trình chẩn đoán và điều trị chính xác hơn.

– Ung thư biểu mô tuyến: phát triển từ tế bào tuyến – những tế bào tiết ra chất nhầy hoặc dịch tiêu hóa. Loại ung thư này phổ biến ở phổi, vú, tuyến tiền liệt, đại trực tràng và tụy.

– Ung thư biểu mô tế bào đáy: Thường khởi phát ở lớp đáy của biểu bì. Đây là loại ung thư da phổ biến nhất, phát triển chậm và hiếm khi di căn.

– Ung thư biểu mô tế bào vảy: xuất phát từ lớp tế bào vảy ở bề mặt da hoặc niêm mạc. Loại này thường xuất hiện ở vùng da tiếp xúc nhiều với ánh nắng như mặt, tai, cổ, cánh tay và cũng có thể hình thành ở phổi, thực quản, vùng đầu, cổ. Đây là loại ung thư da phổ biến thứ hai và có khả năng lan rộng nhanh hơn.

– Ung thư biểu mô ống tại chỗ: Loại này bắt đầu trong các ống dẫn sữa ở vú. “Tại chỗ” có nghĩa là ung thư chưa lan ra ngoài các ống dẫn sữa. DCIS được coi là ung thư vú không xâm lấn hoặc tiền xâm lấn và có khả năng điều trị rất cao.

– Ung thư biểu mô ống xâm lấn: Cũng bắt đầu trong các ống dẫn sữa giống như DCIS, nhưng loại này đã lan sang các mô lân cận, thậm chí có thể di căn. Đây cũng là loại ung thư vú phổ biến nhất ở nữ giới. 

2. Nguyên nhân và triệu chứng gây ra ung thư biểu mô

Các yếu tố nguy cơ gây bệnh rất đa dạng và phụ thuộc vào từng loại cụ thể.

2.1. Yếu tố di truyền và đột biến gen ít ai biết

Một số người có nguy cơ mắc bệnh lý này cao hơn do di truyền hoặc những thay đổi bất thường trong cấu trúc gen. Gen nhất định như BRCA1, BRCA2, p53, và EGFR đã được chứng minh là có liên quan đến cơ chế sinh ung thư.

Khi những gen này bị đột biến, chúng có thể mất đi khả năng kiểm soát sự phát triển của tế bào, dẫn đến hình thành khối u. Tiền sử gia đình có người mắc ung thư cũng là một dấu hiệu cảnh báo, cho thấy bạn có thể mang trong mình những yếu tố di truyền làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

2.2. Lối sống thường ngày không khoa học

Lối sống không lành mạnh và việc tiếp xúc với các tác nhân gây hại từ môi trường là những nguyên nhân hàng đầu gây ung thư:

– Hút thuốc lá (dễ khiến gây ung thư phổi, thanh quản, thực quản…)

– Uống rượu bia quá mức

– Chế độ ăn thiếu lành mạnh, ít rau củ, nhiều chất béo

– Tiếp xúc lâu dài với ánh nắng mặt trời, tia cực tím (gây ung thư da)

– Làm việc trong môi trường độc hại: amiăng, benzen, chất phóng xạ

– Nhiễm virus: HPV (gây ung thư cổ tử cung), HBV và HCV (gây ung thư gan)

2.3. Các bệnh lý nền tăng nguy cơ ung thư biểu mô

Một số bệnh lý mãn tính hoặc tình trạng sức khỏe nhất định có thể làm tăng nguy cơ phát triển triệu chứng:

– Viêm mạn tính: Các tình trạng viêm nhiễm kéo dài ở các cơ quan như viêm gan mãn tính (dẫn đến ung thư gan), viêm đại tràng mãn tính (tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng),…

– Béo phì và đái tháo đường: đều liên quan đến tình trạng viêm nhiễm và rối loạn chuyển hóa trong cơ thể, làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại ung thư.

– Suy giảm miễn dịch: Hệ miễn dịch suy yếu, dù do bệnh lý hay do sử dụng thuốc ức chế miễn dịch, cũng làm giảm khả năng của cơ thể trong việc phát hiện và tiêu diệt các tế bào bất thường.

3. Đối tượng có thể mắc căn bệnh này

Mặc dù bệnh lý này có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, một số yếu tố nhân khẩu học và lối sống nhất định có thể làm tăng khả năng mắc bệnh:

– Người cao tuổi: Nguy cơ mắc ung thư biểu mô tăng lên đáng kể ở những người từ 65 tuổi trở lên. Căn bệnh này rất hiếm gặp ở trẻ em.

– Nam giới: Có nguy cơ mắc một số loại ung thư cao hơn phụ nữ (trừ ung thư vú).

– Người da sáng màu: hoặc những người có ít melanin hơn, có nguy cơ cao hơn mắc các loại bệnh ung thư liên quan đến da

4. Chẩn đoán ung thư như thế nào?

Việc phát hiện sớm đóng vai trò quan trọng trong điều trị và cải thiện tiên lượng. Các phương pháp chẩn đoán phổ biến thường gặp bao gồm:

– Khám lâm sàng: Bác sĩ quan sát các dấu hiệu bất thường trên da, vú hoặc các bộ phận nghi ngờ.

– Kiểm tra máu: Đo nồng độ chất chỉ điểm khối u, enzyme hoặc protein bất thường.

– Chẩn đoán hình ảnh: Bao gồm siêu âm, X-quang, MRI, CT scan, PET scan… giúp phát hiện khối u hoặc tổn thương nghi ngờ.

– Nội soi: Đối với các triệu chứng bên trong cơ thể, bác sĩ có thể sử dụng các ống nội soi đặc biệt có gắn camera và dụng cụ chuyên dụng để quan sát trực tiếp khối u và mô xung quanh. Đặc biệt hữu ích trong việc phát hiện tại dạ dày, đại tràng, thực quản…

– Sinh thiết: Là phương pháp xác định chính xác nhất, trong đó một phần mô nghi ngờ được lấy ra để kiểm tra tế bào ung thư dưới kính hiển vi.

Ung thư biểu mô là căn bệnh có thể xảy ra ở nhiều vị trí khác nhau trong cơ thể và không thể xem nhẹ. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, nhiều trường hợp có thể kiểm soát và cải thiện chất lượng cuộc sống. Việc nâng cao nhận thức, duy trì lối sống lành mạnh và chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ chính là cách tốt nhất để phòng tránh và ứng phó hiệu quả.