Viêm loét trực tràng chảy máu: Tác hại và cách điều trị

Viêm loét trực tràng chảy máu là một tình trạng viêm mạn tính xảy ra ở đoạn cuối của đại tràng (trực tràng), gây tổn thương niêm mạc và dẫn đến hiện tượng chảy máu khi đi đại tiện. Tuy không phải bệnh hiểm nghèo, nhưng nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, viêm loét trực tràng chảy máu có thể gây nhiều biến chứng nghiêm trọng và ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.

1. Viêm loét trực tràng chảy máu là gì?

Viêm loét trực tràng chảy máu là tình trạng viêm nhiễm kéo dài làm tổn thương lớp niêm mạc bên trong của trực tràng, gây nên các vết loét nhỏ và hiện tượng xuất huyết trực tràng. Máu có thể chảy ra trong lúc đại tiện, thường lẫn với phân hoặc chỉ có máu đỏ tươi chảy ra cuối bãi. Đây là một trong những biểu hiện của bệnh viêm loét đại trực tràng – một dạng bệnh lý viêm ruột mạn tính (IBD) khá phổ biến ở người trẻ, đặc biệt ở độ tuổi từ 20 đến 40.

Không giống như trĩ – bệnh lý cũng gây chảy máu khi đi ngoài nhưng do tĩnh mạch bị giãn, viêm loét trực tràng là tình trạng viêm thật sự, có thể lan rộng và gây ra các biểu hiện toàn thân.

2. Nguyên nhân gây viêm loét trực tràng chảy máu

Cho đến nay, y học vẫn chưa xác định chính xác nguyên nhân chính xác gây ra viêm loét trực tràng, tuy nhiên có nhiều yếu tố nguy cơ đã được ghi nhận:

2.1 Rối loạn miễn dịch

Hệ miễn dịch hoạt động bất thường có thể tấn công chính lớp niêm mạc ruột, gây viêm loét mạn tính. Đây là cơ chế được cho là chính trong các bệnh viêm ruột tự miễn, bao gồm viêm loét đại trực tràng và Crohn.

2.2  Yếu tố di truyền

Người có tiền sử gia đình mắc các bệnh viêm ruột mạn tính có nguy cơ cao hơn bị viêm loét trực tràng.

2.3  Vi khuẩn đường ruột

Sự mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột hoặc nhiễm trùng kéo dài có thể kích hoạt phản ứng viêm ở niêm mạc ruột, dẫn đến loét và chảy máu.

2.4  Stress và lối sống không lành mạnh

Căng thẳng kéo dài, thiếu ngủ, ăn uống không hợp vệ sinh, hút thuốc, uống rượu… đều là các yếu tố thúc đẩy bệnh bùng phát hoặc tiến triển nặng hơn.

3. Triệu chứng điển hình của viêm loét trực tràng chảy máu

Triệu chứng của viêm loét trực tràng chảy máu thường biểu hiện rõ ràng, đặc biệt là liên quan đến thói quen đi đại tiện:

– Đại tiện ra máu: Đây là triệu chứng phổ biến nhất. Máu thường có màu đỏ tươi, xuất hiện trên giấy vệ sinh, dính ở bề mặt phân hoặc chảy ra riêng biệt. Số lượng máu nhiều hay ít phụ thuộc vào mức độ tổn thương niêm mạc.

– Tiêu chảy kèm mót rặn: Người bệnh có thể đi ngoài nhiều lần trong ngày (3–10 lần), phân lỏng, đôi khi chỉ ra dịch nhầy và máu mà không có phân. Mỗi lần đi ngoài thường kèm theo cảm giác mót rặn, đau bụng âm ỉ vùng hạ vị.

– Đau quặn bụng: Cơn đau có thể âm ỉ hoặc quặn từng cơn, thường xuất hiện trước khi đi đại tiện và giảm sau khi đi xong. Một số trường hợp có thể đau liên tục nếu viêm lan rộng.

– Sụt cân, mệt mỏi: Nếu bệnh kéo dài và không được điều trị, người bệnh có thể sút cân, chán ăn, thiếu máu do mất máu mạn tính.

4. Phân biệt viêm loét trực tràng với các bệnh lý khác

Nhiều người nhầm lẫn viêm loét trực tràng chảy máu với trĩ nội, nứt kẽ hậu môn hay polyp đại tràng. Tuy nhiên, các điểm phân biệt những bệnh này như sau:

Viêm loét trực tràng ra máu đỏ tươi, thường lẫn nhầy. Người bệnh có đau bụng, mót rặn. Đi ngoài phân lỏng, nhiều lần, mệt mỏi, sụt cân

Trĩ nội: Máu đỏ tươi, nhỏ giọt sau đại tiện, không đau bụng, phân bình thường. Người bệnh mệt mỏi, sút cân nếu bệnh kéo dài

Polyp đại tràng: Có thể lẫn máu, thường không rõ. Người bệnh ít đau bụng, phân thường không thay đổi, hiếm gặp trường hợp sút cân, mệt mỏi
Nếu có nghi ngờ mắc bệnh, người bệnh cần được nội soi trực tràng – đại tràng để chẩn đoán chính xác.

5. Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời

Viêm loét trực tràng chảy máu nếu không được kiểm soát hiệu quả có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng:

Thiếu máu mạn tính: Do mất máu kéo dài, người bệnh có thể bị thiếu máu, mệt mỏi, suy nhược.

Giãn đại tràng cấp tính (toxic megacolon): Biến chứng nặng nề, nguy cơ vỡ ruột nếu không xử lý sớm.

Thủng ruột: Hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm, đòi hỏi phẫu thuật cấp cứu.

Ung thư đại trực tràng: Những người bị viêm loét đại trực tràng mạn tính kéo dài trên 8–10 năm có nguy cơ ung thư cao hơn người bình thường.

6. Phương pháp chẩn đoán viêm loét trực tràng chảy máu

Để chẩn đoán chính xác bệnh, bác sĩ sẽ tiến hành các bước sau:

Khám lâm sàng: Hỏi bệnh sử, đặc điểm phân, số lần đi ngoài…

Xét nghiệm máu: Đánh giá tình trạng thiếu máu, viêm nhiễm.

Xét nghiệm phân: Tìm máu ẩn trong phân, loại trừ nhiễm khuẩn.

Nội soi trực tràng – đại tràng: Là phương pháp quan trọng nhất, cho phép quan sát trực tiếp tổn thương, sinh thiết làm giải phẫu bệnh nếu cần.

CT scan bụng: Trong trường hợp nghi biến chứng như thủng ruột hoặc giãn đại tràng.

7. Hướng điều trị viêm loét trực tràng chảy máu

7.1 Điều trị nội khoa (dùng thuốc)

Phác đồ sử dụng thuốc điều trị phụ thuộc vào mức độ bệnh (nhẹ, trung bình, nặng). Cụ thể với các thuốc có thể được kê đơn như:

Thuốc chống viêm có tác dụng làm giảm viêm tại chỗ.

Thuốc corticoid: Dành cho các trường hợp nặng.

Thuốc ức chế miễn dịch: Dùng khi không đáp ứng thuốc thông thường.

Kháng sinh: Nếu có nghi ngờ nhiễm trùng.

Bổ sung sắt và acid folic: Nếu bị thiếu máu.

Ngoài ra, bác sĩ có thể thực hiện điều trị tại chỗ với thuốc đặt hậu môn được chỉ định trong viêm giới hạn ở trực tràng.

7.2 Phẫu thuật ngoại khoa

Phẫu thuật chỉ được chỉ định trong các trường hợp:

Biến chứng nặng như thủng ruột, giãn đại tràng cấp tính.

Điều trị nội khoa không hiệu quả sau nhiều tháng.

Nguy cơ ung thư hoặc đã xuất hiện tế bào ác tính.

8. Chế độ ăn uống và sinh hoạt khi điều trị viêm loét trực tràng

Ngoài việc dùng thuốc, người bệnh cần tuân thủ chế độ sinh hoạt hợp lý. Các thực phẩm được sử dụng cần là đồ ăn mềm, dễ tiêu, ít chất xơ thô. Cần tránh thực phẩm cay nóng, rượu bia, caffeine, nước ngọt có gas. Người bệnh nên uống đủ nước để hạn chế táo bón. Tránh stress, nghỉ ngơi đầy đủ, ngủ đúng giờ. Đặc biệt cần nhớ tái khám định kỳ để theo dõi diễn tiến bệnh.

9. Phòng ngừa viêm loét trực tràng tái phát

Bệnh có thể tái phát nếu người bệnh chủ quan sau khi điều trị. Để phòng ngừa tái phát, người bệnh cần tuân thủ điều trị và tái khám đúng hẹn. Bên cạnh đó cần lưu ý không nên tự ý ngưng thuốc khi không có chỉ định từ bác sĩ. Ngoài ra, cần duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, không bỏ bữa. Không lạm dụng thuốc kháng sinh hoặc NSAID và tránh căng thẳng kéo dài.

Tóm lại, viêm loét trực tràng chảy máu là một bệnh lý viêm ruột mạn tính có thể kiểm soát tốt nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc chủ động lắng nghe cơ thể, nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường khi đi đại tiện và đi khám đúng chuyên khoa là yếu tố quan trọng giúp tránh được các biến chứng nghiêm trọng.

Hãy coi trọng sức khỏe tiêu hóa – vì đó là chìa khóa của một cuộc sống khỏe mạnh và chất lượng. Nếu bạn hoặc người thân đang gặp tình trạng đi ngoài ra máu kèm theo tiêu chảy, đừng ngần ngại đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị sớm.