Trào ngược ợ chua: Triệu chứng quen thuộc, hậu quả không ngờ
Sáng sớm ợ chua, chiều tối nóng rát cổ họng – nếu tình trạng này lặp lại mỗi ngày, rất có thể bạn đang phải đối mặt với chứng trào ngược ợ chua mà không hề hay biết.
1. Trào ngược ợ chua là gì và vì sao bạn cần quan tâm?
Trào ngược ợ chua là tình trạng axit trong dạ dày bị đẩy ngược lên thực quản, gây cảm giác nóng rát ở ngực và cổ họng kèm theo ợ chua, khó chịu sau ăn hoặc khi nằm. Đây không chỉ là hiện tượng sinh lý bình thường sau khi ăn no mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo những bất ổn về tiêu hóa, đặc biệt khi xảy ra thường xuyên.
Tình trạng này ngày càng phổ biến ở người trẻ tuổi, dân văn phòng và cả người cao tuổi. Lý do là vì thói quen sinh hoạt không điều độ, ăn uống không lành mạnh, lạm dụng chất kích thích hoặc thường xuyên căng thẳng. Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, trào ngược ợ chua có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống hàng ngày.
Trào ngược ợ chua là tình trạng axit trong dạ dày bị đẩy ngược lên thực quản, gây cảm giác nóng rát ở ngực và cổ họng kèm theo ợ chua, khó chịu sau ăn hoặc khi nằm.
2. Dấu hiệu nhận biết trào ngược ợ chua không nên bỏ qua
2.1. Cảm giác ợ chua kéo dài, đặc biệt sau ăn hoặc khi cúi người
Người bị trào ngược ợ chua thường cảm thấy nóng rát lan từ dạ dày lên cổ họng kèm theo vị chua, đắng. Triệu chứng này rõ rệt nhất sau bữa ăn nhiều dầu mỡ, ăn quá no hoặc khi nằm ngay sau ăn.
2.2. Khó chịu vùng ngực và họng, dễ nhầm lẫn với bệnh tim mạch
Không ít người lầm tưởng cảm giác nóng rát vùng ngực khi bị trào ngược là dấu hiệu của bệnh tim. Tuy nhiên, đây là biểu hiện điển hình của axit dạ dày trào ngược gây kích ứng niêm mạc thực quản. Triệu chứng thường giảm khi thay đổi tư thế hoặc sử dụng thuốc trung hòa axit.
2.3. Khàn tiếng, ho dai dẳng, đau họng
Khi dịch vị axit tiếp xúc thường xuyên với họng và dây thanh quản, người bệnh có thể bị khàn tiếng, viêm họng kéo dài, thậm chí ho không dứt dù không bị nhiễm trùng hô hấp.
3. Nguyên nhân gây trào ngược ợ chua: từ thói quen đến bệnh lý
3.1. Ăn uống thiếu khoa học là nguyên nhân hàng đầu
Thói quen ăn uống vội vàng, nhai không kỹ, ăn khuya, tiêu thụ nhiều đồ chiên xào, cay nóng hay uống nhiều cà phê, rượu bia là những yếu tố làm tăng nguy cơ trào ngược. Những thực phẩm này khiến cơ vòng thực quản dưới yếu đi, axit dễ trào ngược hơn.
3.2. Căng thẳng, stress kéo dài làm tăng nguy cơ trào ngược ợ chua
Tình trạng căng thẳng kéo dài ảnh hưởng đến hoạt động co bóp của dạ dày, làm tăng tiết axit, từ đó tạo điều kiện cho hiện tượng trào ngược. Người bị stress thường ăn uống thất thường, bỏ bữa hoặc ăn quá nhiều cũng làm dạ dày hoạt động không ổn định.
3.3. Một số bệnh lý tiêu hóa là yếu tố thúc đẩy trào ngược
Người mắc các bệnh như viêm dạ dày, loét dạ dày tá tràng, thoát vị hoành, béo phì hoặc phụ nữ mang thai dễ bị trào ngược hơn người bình thường. Đây là nhóm đối tượng cần theo dõi sát và điều chỉnh lối sống hợp lý để giảm nguy cơ.
Thói quen ăn uống vội vàng, nhai không kỹ, ăn khuya, tiêu thụ nhiều đồ chiên xào, cay nóng hay uống nhiều cà phê, rượu bia là những yếu tố làm tăng nguy cơ trào ngược
4. Trào ngược ợ chua nguy hiểm thế nào nếu không điều trị?
4.1. Viêm thực quản mạn tính
Trào ngược kéo dài khiến axit dạ dày làm tổn thương lớp niêm mạc thực quản, gây viêm, loét và hình thành sẹo. Tình trạng này có thể dẫn đến hẹp thực quản, khó nuốt hoặc cảm giác nghẹn khi ăn.
4.2. Tăng nguy cơ ung thư thực quản
Nếu tình trạng viêm thực quản mạn tính không được kiểm soát, nguy cơ phát triển thành thực quản Barrett và ung thư thực quản sẽ tăng lên. Đây là biến chứng nghiêm trọng và khó điều trị nếu phát hiện muộn.
4.3. Ảnh hưởng đến đường hô hấp trên
Axit trào ngược thường xuyên có thể gây viêm họng, viêm thanh quản, ho kéo dài, thậm chí làm nặng thêm các bệnh lý hô hấp như hen suyễn hoặc viêm xoang.
5. Làm sao để biết mình bị trào ngược ợ chua?
Trào ngược ợ chua có thể dễ bị nhầm với nhiều vấn đề tiêu hóa khác nếu chỉ dựa vào cảm giác chủ quan. Vì vậy, để xác định chính xác tình trạng và mức độ trào ngược, người bệnh cần thực hiện một số phương pháp kiểm tra chuyên sâu dưới đây:
5.1. Thăm khám và nội soi tiêu hóa trên
Nội soi dạ dày là phương pháp thường được chỉ định đầu tiên trong các trường hợp nghi ngờ trào ngược. Thông qua hình ảnh nội soi, bác sĩ có thể quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản, phát hiện tổn thương, viêm loét hoặc các dấu hiệu bất thường như loét trợt thực quản, thực quản Barrett.
5.2. Đo pH thực quản 24 giờ
Đây là kỹ thuật đo độ axit trào ngược lên thực quản trong suốt 24 giờ bằng một thiết bị nhỏ gắn vào đầu ống catheter. Phương pháp này giúp đánh giá tần suất và thời gian trào ngược, từ đó xác định chính xác mối liên quan giữa triệu chứng người bệnh gặp phải và nồng độ axit thực quản.
5.3. Đo áp lực thực quản HRM
Đo HRM là một kỹ thuật hiện đại giúp phân tích áp lực và vận động của toàn bộ thực quản cũng như cơ vòng thực quản dưới. Phương pháp này đặc biệt hữu ích để phát hiện các rối loạn vận động thực quản hoặc đánh giá chức năng đóng mở của cơ vòng – yếu tố then chốt gây trào ngược. Nếu cơ vòng thực quản dưới yếu hoặc đóng không kín, axit từ dạ dày sẽ dễ dàng trào ngược lên trên. HRM thường được chỉ định phối hợp cùng đo pH để đưa ra chẩn đoán toàn diện hơn.
Đo HRM là một kỹ thuật hiện đại giúp phân tích áp lực và vận động của toàn bộ thực quản cũng như cơ vòng thực quản dưới.
6. Cách cải thiện và điều trị trào ngược ợ chua hiệu quả
6.1. Điều chỉnh chế độ ăn và lối sống hàng ngày
Người bệnh nên chia nhỏ bữa ăn, ăn đúng giờ, tránh ăn quá no. Hạn chế thức ăn nhiều dầu mỡ, nước uống có gas, cà phê, rượu. Sau ăn nên ngồi nghỉ ít nhất 30 phút, tránh nằm ngay để giảm nguy cơ axit trào ngược.
6.2. Sử dụng thuốc theo hướng dẫn bác sĩ
Các loại thuốc kháng axit, thuốc ức chế bơm proton hoặc thuốc tăng cường co bóp cơ vòng thực quản có thể được chỉ định tùy theo mức độ bệnh. Tuy nhiên, việc tự ý dùng thuốc không được khuyến khích vì có thể gây tác dụng phụ hoặc làm che giấu triệu chứng nguy hiểm.
6.3. Nội soi can thiệp hoặc phẫu thuật trong trường hợp nặng
Nếu điều trị nội khoa không hiệu quả, bác sĩ có thể cân nhắc các biện pháp can thiệp như nội soi siết cơ vòng thực quản, phẫu thuật khắc phục thoát vị hoành. Những phương pháp này thường áp dụng cho người bệnh bị trào ngược nặng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt.
7. Trào ngược ợ chua có phòng tránh được không?
Câu trả lời là hoàn toàn có thể, nếu bạn chủ động điều chỉnh thói quen sinh hoạt hàng ngày. Việc duy trì cân nặng hợp lý, ăn uống đúng giờ, ngủ đủ giấc và kiểm soát căng thẳng sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc trào ngược. Ngoài ra, cần tránh việc ăn tối muộn hoặc nằm ngay sau khi ăn vì đây là điều kiện lý tưởng khiến axit trào ngược dễ xảy ra hơn.
8. Khi nào nên đi khám nếu bị trào ngược ợ chua?
Không phải lúc nào ợ chua cũng là bệnh, nhưng nếu tình trạng này kéo dài trên 2 tuần, đi kèm triệu chứng như đau rát ngực, khó nuốt, ho kéo dài, sụt cân không rõ nguyên nhân hoặc nôn ra máu thì bạn cần đến cơ sở y tế để kiểm tra sớm. Việc chẩn đoán đúng sẽ giúp điều trị hiệu quả hơn, tránh các biến chứng nguy hiểm về lâu dài.
Trào ngược ợ chua là vấn đề tiêu hóa phổ biến nhưng không phải lúc nào cũng vô hại. Nếu để kéo dài mà không điều trị đúng cách, tình trạng này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Chủ động phát hiện sớm, thay đổi lối sống và tuân thủ hướng dẫn điều trị là cách tốt nhất để kiểm soát và ngăn ngừa tái phát. Đừng để một triệu chứng nhỏ ảnh hưởng đến cuộc sống lớn của bạn.
