Ợ chua nóng bụng: Tìm hiểu nguyên nhân, cách xử trí

Ợ chua nóng bụng có thể là hai triệu chứng rối loạn tiêu hóa rất phổ biến mà hầu như ai cũng từng trải qua. Tuy nhiên, nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên, kéo dài và đi kèm những biểu hiện khó chịu khác thì có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý nghiêm trọng hơn. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, cơ chế, cách phòng ngừa và điều trị tình trạng ợ chua, nóng bụng một cách khoa học và hiệu quả.

1. Ợ chua nóng bụng là gì?

Ợ chua là hiện tượng axit dạ dày bị đẩy ngược lên thực quản, đôi khi trào lên đến miệng, gây cảm giác chua hoặc đắng miệng. Đây là biểu hiện điển hình của chứng trào ngược dạ dày – thực quản. Còn nóng bụng thường là cảm giác nóng rát hoặc cồn cào ở vùng thượng vị (trên rốn, dưới ức), có thể đi kèm đau âm ỉ, đầy hơi, buồn nôn hoặc nôn khan.

Mặc dù đây là các triệu chứng riêng biệt, nhưng chúng thường xảy ra đồng thời do liên quan chặt chẽ đến hoạt động tiêu hóa và lượng axit trong dạ dày. Nếu tình trạng này diễn ra nhiều lần, kéo dài, rất có thể đó là dấu hiệu của các bệnh nghiêm trọng ở đường tiêu hóa như viêm loét dạ dày, trào ngược axit dạ dày thực quản (GERD), viêm hang vị, thậm chí ung thư đường tiêu hóa.

Ợ chua và nóng bụng nếu không được kiểm soát có thể dẫn đến viêm thực quản do trào ngược. Hoặc hẹp thực quản do sẹo hóa, loét, chảy máu tiêu hóa, thiếu máu mạn tính. Nguy cơ cao ung thư thực quản, ung thư dạ dày nếu có tổn thương mạn tính kéo dài. Do đó, việc theo dõi sát và điều trị sớm là điều cần thiết.

Ợ chua nóng bụng thường do bệnh lý về dạ dày thực quản.

2. Nguyên nhân gây ợ chua và nóng bụng

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến ợ chua và nóng bụng, từ thói quen ăn uống, sinh hoạt không hợp lý cho đến những bệnh lý tiêu hóa mạn tính. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến nhất:

2.1. Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)

Đây là nguyên nhân phổ biến hàng đầu gây ra ợ chua và nóng bụng. Trong bệnh lý này, cơ vòng thực quản dưới hoạt động yếu, không thể đóng kín khiến dịch vị axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản, gây kích ứng niêm mạc.

2.2. Viêm loét dạ dày – tá tràng

Tình trạng viêm hoặc loét ở niêm mạc dạ dày, tá tràng thường do vi khuẩn Helicobacter pylori hoặc dùng thuốc giảm đau kéo dài có thể gây ra cảm giác nóng rát ở bụng, kèm theo ợ chua và đầy hơi.

2.3. Chế độ ăn uống không hợp lý

Thói quen ăn uống ảnh hưởng nhiều nhất tới sức khỏe đường tiêu hóa. Có nhiều thói quen xấu trong ăn uống sẽ dẫn đến hiện tượng ợ chua nóng bụng. Đó là việc ăn quá no, ăn khuya hoặc ăn nhiều đồ cay nóng, dầu mỡ, nhai không kỹ, ăn quá nhanh. Hay uống nhiều rượu bia, cà phê, nước ngọt có gas. Những thói quen này làm tăng áp lực lên dạ dày, khiến axit tiết ra nhiều hơn và làm trầm trọng thêm tình trạng trào ngược, nóng bụng.

2.4. Căng thẳng, stress kéo dài

Stress tác động xấu đến hệ tiêu hóa, làm giảm lưu lượng máu đến dạ dày, tăng tiết axit dịch vị, gây tổn thương niêm mạc và dẫn đến các triệu chứng như ợ chua, nóng bụng, đầy hơi, chướng bụng.

2.5. Tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc như NSAIDs (thuốc chống viêm không steroid), thuốc kháng sinh, corticoid… có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày và gây ra hiện tượng nóng bụng, khó tiêu và ợ chua.

Thăm khám sớm nếu có biểu hiện ợ chua kèm theo nóng trong bụng kéo dài

3. Triệu chứng đi kèm cần lưu ý

Ngoài ợ chua và nóng bụng, người bệnh còn có thể gặp các biểu hiện sau: Đau âm ỉ hoặc nhói ở vùng thượng vị. Bên cạnh đó còn có tình trạng buồn nôn hoặc nôn khan, nhất là sau ăn. Hoặc đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu, miệng đắng, hôi miệng, ăn không ngon, chán ăn, mệt mỏi. Người bệnh cũng có thể bị sút cân không rõ lý do nếu bệnh tiến triển nặng. Nếu các triệu chứng này kéo dài hơn 2 tuần hoặc có xu hướng nặng dần, cần đi khám ngay để loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng như viêm loét dạ dày nặng, u dạ dày, ung thư thực quản.

4. Các phương pháp chẩn đoán nguyên nhân gây ợ chua nóng bụng

Để xác định nguyên nhân gây ra ợ chua và nóng bụng, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh như:

Nội soi dạ dày – thực quản: Kiểm tra trực tiếp tổn thương niêm mạc

Xét nghiệm vi khuẩn H. pylori: Qua test hơi thở, xét nghiệm phân hoặc sinh thiết

Siêu âm ổ bụng: Đánh giá gan, mật, tụy – các cơ quan liên quan đến tiêu hóa

Đo pH thực quản 24h: Nếu nghi ngờ trào ngược dạ dày thực quản mạn tính

5. Cách điều trị hiệu quả

5.1. Điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống

Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất, với việc ăn uống đúng giờ, không bỏ bữa, không ăn khuya. Tránh các thực phẩm gây kích ứng: cay, chua, nhiều dầu mỡ, rượu bia, cà phê, nước có gas. Ăn chậm, nhai kỹ để giảm áp lực lên dạ dày. Không nằm ngay sau khi ăn, nên đi bộ nhẹ hoặc ngồi thẳng trong ít nhất 30 phút. Nâng cao đầu giường khi ngủ để hạn chế trào ngược. Hạn chế stress, tập thiền, yoga, thể dục nhẹ nhàng

5.2. Sử dụng thuốc điều trị

Tùy vào nguyên nhân và mức độ bệnh, bác sĩ có thể kê một số loại thuốc như: Thuốc ức chế tiết axit, thuốc trung hòa axit. Cùng với đó là thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày, kháng sinh diệt vi khuẩn H. pylori nếu có nhiễm, thuốc tăng nhu động tiêu hóa. Người bệnh cần lưu ý: Không tự ý dùng thuốc kéo dài mà không có chỉ định của bác sĩ. Vì điều này có thể gây tác dụng phụ hoặc làm che lấp triệu chứng bệnh nặng.

5.3. Các liệu pháp hỗ trợ khác

Một số cách được xem là có tác dụng hỗ trợ trong điều trị như:

Thảo dược dân gian: Gừng, nghệ, cam thảo, lá bạc hà được cho là có tác dụng giảm axit, làm dịu niêm mạc dạ dày.

Châm cứu, bấm huyệt: Có thể hỗ trợ cải thiện tuần hoàn và giảm các triệu chứng rối loạn tiêu hóa, nhưng cần thực hiện bởi người có chuyên môn.

Đo pH thực quản 24h giúp chẩn đoán hiệu quả bệnh trào ngược.

6. Phòng ngừa tái phát hiệu quả

Duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống cân bằng, tránh xa thuốc lá, rượu bia. Đồng thời cần kiểm soát cân nặng hợp lý, khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu có tiền sử bệnh dạ dày. Tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị nếu đang điều trị bệnh lý tiêu hóa.

Tóm lại, ợ chua và nóng bụng tưởng chừng chỉ là triệu chứng đơn giản, nhưng nếu kéo dài hoặc tái phát thường xuyên, đó có thể là biểu hiện của một số bệnh lý tiêu hóa nghiêm trọng. Việc hiểu rõ nguyên nhân, điều chỉnh lối sống và điều trị đúng cách sẽ giúp kiểm soát tốt triệu chứng, phòng ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Đừng ngần ngại đến gặp bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa nếu bạn đang gặp phải những biểu hiện này, đặc biệt khi chúng có dấu hiệu tiến triển nặng hơn.