Làm thế nào để hết táo bón ở người lớn?

Táo bón là tình trạng khó đi đại tiện hoặc đi ít hơn bình thường, thường được định nghĩa là dưới 3 lần đi đại tiện mỗi tuần, phân trở nên cứng, khô, nhỏ và khó hoặc đau khi đi ngoài. Táo bón phổ biến ở nhiều lứa tuổi, trong đó có rất nhiều người trưởng thành mắc phải. Bài viết cùng bạn tìm giải đáp cho câu hỏi: Làm thế nào để hết táo bón ở người lớn?

1. Làm thế nào để hết táo bón ở người lớn: Gợi ý một số phương pháp tự nhiên

Theo thống kê năm 2018 của NIDDK (Viện Quốc gia về Bệnh tiểu đường, Tiêu hóa và Thận – Hoa Kỳ), táo bón là tình trạng phổ biến ở mọi lứa tuổi và mọi tầng lớp dân cư tại Hoa Kỳ. Khoảng 16 trên 100 người lớn có triệu chứng táo bón, ngoài ra khoảng 33 trên 100 người lớn từ 60 tuổi trở lên xuất hiện triệu chứng này. 

Vậy người lớn bị táo bón phải làm sao: Tham khảo một số phương pháp tự nhiên giúp giảm táo bón một cách hiệu quả như sau:

1.1. Đảm bảo cơ thể được cung cấp đủ nước để khắc phục táo bón

Đảm bảo cung cấp đủ nước cho cơ thể là một trong những biện pháp quan trọng giúp cải thiện và phòng ngừa táo bón. Khi cơ thể thiếu nước, phân dễ trở nên khô và cứng, khiến việc đại tiện gặp khó khăn hơn. Việc uống đủ nước mỗi ngày giúp làm mềm phân và hỗ trợ nhu động ruột hoạt động hiệu quả.

Một số nghiên cứu cho thấy nước khoáng tự nhiên có ga có thể giúp giảm triệu chứng táo bón tốt hơn so với nước thường, nhất là ở người bị táo bón vô căn mạn tính hoặc kèm theo khó tiêu. Tuy nhiên, cần tránh các loại đồ uống có ga chứa nhiều đường như nước ngọt có thể làm tình trạng táo bón trở nên nặng hơn, đặc biệt ở người mắc hội chứng ruột kích thích. 

1.2. Cân bằng chất xơ hòa tan – không hòa tan

Theo Harvard Health Publishing, có thể thực hiện để giảm táo bón là tăng cường lượng chất xơ trong chế độ ăn uống. Nhu cầu chất xơ khác nhau tùy theo độ tuổi và giới tính, nhưng nhìn chung người lớn nên tiêu thụ từ 22 – 34 gram chất xơ mỗi ngày. Nhiều nghiên cứu cho thấy phần lớn người bị táo bón mạn tính có thể cải thiện rõ rệt khi tăng chất xơ trong khẩu phần ăn. Tuy nhiên, một số trường hợp còn thấy triệu chứng nặng hơn như đau bụng, đầy hơi hoặc phân khô cứng.

Sự khác biệt này chủ yếu liên quan đến loại chất xơ được bổ sung. Chất xơ hòa tan, có trong yến mạch, lúa mạch, các loại đậu, hạt và một số trái cây, có khả năng hút nước, tạo dạng gel giúp làm mềm phân và cải thiện độ đặc của phân. Trong nhóm này, những loại không lên men như psyllium được đánh giá là đặc biệt có lợi cho người bị táo bón. Ngược lại, một số chất xơ hòa tan dễ lên men có thể không mang lại hiệu quả rõ rệt do bị vi khuẩn đường ruột phân hủy, làm giảm khả năng giữ nước.

Đối với chất xơ không hòa tan, thường có nhiều trong rau, cám lúa mì và ngũ cốc nguyên hạt, tác dụng chính là giúp phân di chuyển nhanh hơn trong đường tiêu hóa. Tuy nhiên, ở một số người có rối loạn chức năng ruột như táo bón vô căn mạn tính, IBS,.., loại chất xơ này có thể làm các triệu chứng trở nên nặng hơn. 

Vì vậy, cần cá nhân hóa lựa chọn và điều chỉnh loại chất xơ phù hợp để cải thiện táo bón.

1.3. Tập thể dục hợp lý giúp làm giảm táo bón hiệu quả 

Tăng cường vận động thể chất là biện pháp hỗ trợ hiệu quả trong việc cải thiện táo bón, bởi tập luyện giúp kích thích nhu động ruột và làm quá trình đại tiện diễn ra thuận lợi hơn. Nhiều nghiên cứu cho thấy những người duy trì thói quen vận động đều đặn thường giảm rõ rệt các triệu chứng khó chịu do táo bón gây ra.

Đối với người mắc hội chứng ruột kích thích, nên lựa chọn các hình thức tập luyện ở mức độ vừa phải như đi bộ nhanh, bơi lội hoặc đạp xe được để cải thiện chức năng tiêu hóa, nâng cao chất lượng cuộc sống.

1.4. Uống cà phê đúng cách để hỗ trợ đi tiêu

Cà phê có thể kích thích hoạt động của các cơ trong hệ tiêu hóa, từ đó tạo cảm giác muốn đi đại tiện. Một số nghiên cứu cho thấy caffeine làm tăng co bóp ruột rõ rệt so với nước lọc và cà phê không cafein. Ngoài ra, cà phê còn chứa một lượng nhỏ chất xơ hòa tan, góp phần hỗ trợ hệ vi khuẩn đường ruột. Tuy nhiên, với người mắc hội chứng ruột kích thích, cafein có thể khiến triệu chứng tiêu hóa nặng hơn, vì vậy cần hạn chế hoặc tránh sử dụng.

1.5. Bổ sung probiotic để cân bằng hệ vi sinh đường ruột

Probiotic là các lợi khuẩn như Lactobacillus và Bifidobacteria, có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Ở người bị táo bón mạn tính, sự mất cân bằng vi khuẩn đường ruột khá phổ biến. Việc bổ sung probiotic từ thực phẩm lên men hoặc men vi sinh có thể giúp tăng tần suất đi đại tiện, cải thiện độ đặc của phân và hỗ trợ nhu động ruột thông qua việc tạo ra các axit béo chuỗi ngắn.

1.6. Áp dụng chế độ ăn FODMAP thấp ở người bị IBS

Táo bón thường là một triệu chứng của hội chứng ruột kích thích. Với những trường hợp này, chế độ ăn FODMAP thấp được khuyến nghị nhằm giảm các loại carbohydrate dễ lên men gây rối loạn tiêu hóa. Tuy nhiên, riêng với người bị IBS kèm táo bón, chế độ ăn này cần kết hợp thêm việc bổ sung đủ nước và chất xơ để đạt hiệu quả tốt hơn.

1.7. Cách trị táo bón ở người lớn: Ăn mận khô

Mận khô là biện pháp tự nhiên hỗ trợ điều trị táo bón nhờ chứa cả chất xơ và sorbitol – một loại rượu đường có tác dụng nhuận tràng. Hiệu quả của mận khô được đánh giá cao, thậm chí vượt trội hơn một số loại chất xơ khác. Tuy nhiên, do thuộc nhóm thực phẩm FODMAP cao, mận khô có thể không phù hợp với người bị IBS.

1.8. Hạn chế sữa ở người không dung nạp

Ở những người không dung nạp lactose hoặc protein sữa bò, việc sử dụng sữa có thể làm rối loạn hoạt động của ruột và góp phần gây táo bón. Trong trường hợp này, nên loại bỏ sữa khỏi chế độ ăn và bổ sung canxi từ các nguồn thực phẩm khác.

1.7. Sử dụng thuốc nhuận tràng khi cần thiết

Thuốc nhuận tràng có thể được sử dụng trong trường hợp táo bón kéo dài, với nhiều nhóm khác nhau như thuốc tạo khối, thuốc làm mềm phân, thuốc thẩm thấu và thuốc kích thích nhu động ruột. Mỗi loại có cơ chế tác dụng riêng và phù hợp với từng tình trạng cụ thể. Việc sử dụng lâu dài cần có chỉ định và theo dõi của bác sĩ để đảm bảo an toàn.

1.8. Sử dụng magie citrate

Magie citrate là một loại thuốc nhuận tràng thẩm thấu không kê đơn, có khả năng kéo nước vào lòng ruột để làm mềm phân. Thông thường chỉ nên dùng với liều vừa phải để giảm táo bón, còn liều cao hơn thường được sử dụng trong làm sạch ruột trước phẫu thuật theo chỉ định y tế.

1.9. Tăng cường thực phẩm giàu prebiotic

Prebiotic là các carbohydrate khó tiêu hóa như inulin và oligosaccharide, có tác dụng nuôi dưỡng lợi khuẩn đường ruột. Việc bổ sung prebiotic giúp cải thiện hệ vi sinh, làm mềm phân và tăng tần suất đại tiện, từ đó hỗ trợ giảm táo bón.

1.10. Sử dụng thảo dược nhuận tràng Senna

Senna là một loại thảo dược nhuận tràng đã được công nhận về hiệu quả trong điều trị táo bón ngắn hạn. Hoạt chất glycosid trong Senna có tác dụng kích thích dây thần kinh ruột, giúp tăng nhu động ruột. Dù tương đối an toàn khi dùng trong thời gian ngắn, Senna không phù hợp với phụ nữ mang thai, đang cho con bú hoặc người mắc bệnh viêm ruột, và cần tham khảo ý kiến bác sĩ nếu triệu chứng không cải thiện.

1.11. Bổ sung glucomannan

Glucomannan là một dạng chất xơ hòa tan chiết xuất từ rễ cây Konjac. Chất này giúp cải thiện nhu động ruột và hỗ trợ cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột nhờ đặc tính giống prebiotic. Glucomannan có thể được bổ sung qua thực phẩm hoặc dạng thực phẩm bổ sung.

2. Khi nào cần thăm khám, chẩn đoán ra sao?

Nếu đã áp dụng nhiều biện pháp thay đổi lối sống, dinh dưỡng và hỗ trợ điều trị nhưng tình trạng táo bón không cải thiện, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được bác sĩ chuyên khoa thăm khám, xác định nguyên nhân và điều trị phù hợp.

Chẩn đoán táo bón thường bắt đầu bằng khám lâm sàng, bao gồm khám bụng, quan sát vùng hậu môn, thăm trực tràng và khai thác tiền sử bệnh, chế độ ăn, vận động, thói quen đại tiện.Theo Mayo Clinic, khi cần đánh giá thêm, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm cận lâm sàng: Xét nghiệm máu giúp, nội soi đại tràng hoặc nội soi đại tràng sigma để đánh giá trực tràng và đại tràng, chụp X-quang, CT hoặc MRI phát hiện tình trạng ứ phân hoặc tắc nghẽn. Ngoài ra, có thể thực hiện nghiên cứu thời gian vận chuyển đại tràng, đo áp lực hậu môn trực tràng, test đẩy bóng và chụp X-quang trực tràng,… để đánh giá chức năng đại tiện.

Từ kết quả chẩn đoán, bác sĩ sẽ đưa ra hướng điều trị như kết hợp ăn uống, thuốc nhuận tràng, thuốc thụt và đặt hậu môn,… kết hợp tập cơ vùng chậu. Với tình trạng đặc biệt, phẫu thuật có thể cần thiết để khắc phục tổn thương hoặc bất thường ở các mô hoặc dây thần kinh của đại tràng hoặc trực tràng.

Trên đây là giải đáp “Làm sao để hết táo bón ở người lớn”. Nếu triệu chứng táo bón không cải thiện, bạn có thể thăm khám tại Chuyên khoa Tiêu hóa, Thu Cúc TCI để được chẩn đoán và đưa ra hướng điều trị hiệu quả, cải thiện chất lượng cuộc sống.