Nứt kẽ hậu môn: Nguyên nhân, dấu hiệu và điều trị
Nứt kẽ hậu môn là bệnh lý phổ biến vùng hậu môn – trực tràng, thường gây đau rát và chảy máu khi đi tiêu. Nhiều người chủ quan vì nghĩ chỉ là tổn thương nhỏ do táo bón, nhưng thực tế, nếu không được điều trị đúng cách, vết nứt có thể trở thành mạn tính, gây co thắt cơ vòng hậu môn và tái phát nhiều lần. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán và hướng điều trị hiệu quả bệnh nứt kẽ hậu môn.
1. Tổng quan về bệnh nứt kẽ hậu môn
Nứt kẽ hậu môn là tình trạng niêm mạc ống hậu môn bị rách, gây đau, nóng rát và chảy máu khi đại tiện. Tổn thương này thường xảy ra khi người bệnh phải rặn mạnh do táo bón hoặc khi phân cứng đi qua gây xước niêm mạc.
Bệnh có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, thường gặp nhất là người trưởng thành và trung niên. Trong đa số trường hợp, nếu người bệnh điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý và giữ vệ sinh vùng hậu môn, vết nứt có thể tự lành sau vài tuần. Tuy nhiên, nếu kéo dài trên sáu tuần mà không khỏi, nứt kẽ hậu môn được xem là mạn tính và có thể phải điều trị bằng thuốc hoặc phẫu thuật.
2. Nguyên nhân gây nứt kẽ hậu môn
2.1. Nguyên nhân cơ học và thói quen sinh hoạt
Nguyên nhân phổ biến là do táo bón kéo dài khiến người bệnh phải rặn mạnh khi đi tiêu. Phân cứng và to cọ xát trực tiếp vào niêm mạc, gây rách và đau rát. Một số trường hợp ngược lại, tiêu chảy kéo dài cũng khiến hậu môn bị kích ứng và tổn thương.
Chế độ ăn ít chất xơ, uống ít nước, lười vận động là yếu tố góp phần làm gia tăng nguy cơ nứt hậu môn. Sau phẫu thuật vùng hậu môn – trực tràng, hoặc sau khi sinh nở, việc co thắt cơ vòng quá mạnh cũng có thể gây nứt niêm mạc.
2.2. Nguyên nhân bệnh lý và viêm nhiễm
Một số người bị nứt hậu môn do các bệnh lý mạn tính hoặc nhiễm trùng. Viêm xơ cơ thắt trong hậu môn khiến cơ vòng luôn ở trạng thái căng cứng, làm vết thương khó lành. Thiếu máu nuôi tại chỗ khiến mô hậu môn yếu, khả năng phục hồi kém. Bên cạnh đó, bệnh Crohn, viêm loét đại tràng, lao, giang mai,.. đều có thể làm tổn thương niêm mạc và hình thành vết nứt.
3. Dấu hiệu nhận biết bệnh nứt kẽ hậu môn
Người bị nứt kẽ hậu môn thường cảm thấy đau rát dữ dội khi đi đại tiện. Cơn đau xuất hiện ngay khi phân đi qua, kéo dài sau đó và có thể lan sang vùng xung quanh. Nhiều trường hợp đau kéo dài hàng giờ khiến người bệnh sợ đi cầu, thậm chí nhịn đại tiện.
Máu đỏ tươi thường xuất hiện trên phân hoặc dính vào giấy vệ sinh. Bệnh nhân có thể cảm thấy ngứa ngáy, sưng đau quanh hậu môn, đôi khi sờ thấy một vết rách nhỏ hoặc phần da thừa gần vị trí vết nứt. Một số người có biểu hiện co thắt hậu môn khiến việc đi tiêu trở nên khó khăn hơn.
Khi bệnh chuyển sang giai đoạn mạn tính, vết nứt lan sâu vào cơ vòng, đau tăng dữ dội và quá trình lành thương trở nên chậm hơn nhiều so với giai đoạn cấp tính.
4. Đối tượng có nguy cơ cao bị nứt kẽ hậu môn
Nứt kẽ hậu môn có thể gặp ở bất kỳ ai, song một số nhóm người có nguy cơ cao hơn. Những người bị táo bón mạn tính là đối tượng dễ mắc nhất do thường xuyên rặn mạnh khi đi tiêu. Phụ nữ mang thai, sau sinh cũng dễ bị bệnh vì sự thay đổi nội tiết hoặc tình trạng táo bón.
Người lớn tuổi có hệ thống mạch máu vùng hậu môn suy giảm, khả năng tái tạo mô kém nên dễ bị nứt niêm mạc. Ngoài ra, người mắc bệnh Crohn hoặc các bệnh viêm đại tràng mạn tính cũng là nhóm nguy cơ cao do tình trạng viêm kéo dài ảnh hưởng đến niêm mạc hậu môn.
5. Cách chẩn đoán nứt kẽ hậu môn
Bác sĩ sẽ kiểm tra trực tiếp vùng hậu môn để quan sát vết nứt, đánh giá tình trạng co thắt cơ vòng và mức độ tổn thương. Trong nhiều trường hợp, chỉ cần quan sát bằng mắt thường cũng có thể nhận thấy vết rách và phần da thừa báo hiệu tổn thương mạn tính. Việc khám giúp phân biệt nứt hậu môn với các bệnh lý khác như trĩ, viêm quanh hậu môn hay đau vùng xương cụt.
Để xác định nguyên nhân và loại trừ các bệnh lý kết hợp, bác sĩ có thể chỉ định nội soi trực tràng hoặc đại tràng nhằm quan sát toàn bộ niêm mạc.p.
6. Phương pháp điều trị nứt kẽ hậu môn
6.1. Điều trị nội khoa và thay đổi lối sống
Phần lớn các trường hợp nứt kẽ hậu môn có thể khỏi bằng điều trị bảo tồn. Người bệnh được khuyến khích tăng cường chất xơ trong khẩu phần ăn, uống đủ nước và tập thể dục thường xuyên để cải thiện nhu động ruột.
Việc ngâm hậu môn bằng nước ấm trong khoảng 10 đến 20 phút mỗi ngày, đặc biệt sau khi đi đại tiện, giúp thư giãn cơ vòng và giảm đau hiệu quả. Người bệnh nên giữ vùng hậu môn sạch sẽ, khô ráo, tránh dùng xà phòng hoặc giấy có hương liệu vì dễ gây kích ứng.
Một số trường hợp được chỉ định thuốc bôi, thuốc uống nhằm giãn cơ thắt, tăng lưu thông máu và hỗ trợ lành vết thương. Khi kết hợp điều trị thuốc và điều chỉnh lối sống, đa phần bệnh nhân sẽ khỏi trong vài tuần.
6.2. Phẫu thuật điều trị nứt kẽ hậu môn
Khi điều trị nội khoa không hiệu quả, bác sĩ có thể cân nhắc và chỉ định phẫu thuật. Các phương pháp được áp dụng gồm nong hậu môn để giảm co thắt cơ vòng, cắt bỏ phần mô xơ rồi khâu lại hoặc mở cơ thắt trong nhằm giảm áp lực hậu môn. Sau phẫu thuật, người bệnh cần tiếp tục duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, bổ sung chất xơ, tránh táo bón và giữ vệ sinh tốt để ngăn ngừa tái phát.
7. Phòng ngừa nứt kẽ hậu môn
Để phòng tránh nứt kẽ hậu môn, điều quan trọng nhất là duy trì thói quen đi tiêu đều đặn, tránh rặn mạnh và không nhịn đại tiện. Người bệnh cần bổ sung đầy đủ chất xơ từ rau xanh, củ quả, đồng thời uống đủ hai lít nước mỗi ngày để làm mềm phân.
Hạn chế sử dụng các món cay nóng, đồ chiên rán, rượu bia và cà phê vì những thực phẩm này có thể kích thích niêm mạc hậu môn. Thường xuyên vận động, đi bộ hoặc tập thể dục nhẹ giúp tăng nhu động ruột và hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn. Việc vệ sinh hậu môn sạch sẽ, khô thoáng sau mỗi lần đi cầu cũng là yếu tố quan trọng giúp phòng ngừa bệnh hiệu quả.
Nứt kẽ hậu môn tuy không nguy hiểm khẩn cấp nhưng gây đau đớn, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và tâm lý người bệnh. Việc phát hiện sớm, điều trị đúng phương pháp cùng chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý sẽ giúp bệnh nhanh khỏi và hạn chế tái phát. Nếu có biểu hiện đau rát, chảy máu hậu môn kéo dài, người bệnh nên chủ động thăm khám chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh biến chứng không mong muốn.
