Phân biệt các vị trí thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra các cơn đau nhức khó chịu ở lưng, cổ và chân tay. Điểm đặc biệt của bệnh này là các triệu chứng sẽ khác nhau tùy theo vị trí xảy ra thoát vị trong cột sống. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các vị trí thoát vị đĩa đệm, từ đó nhận biết sớm các dấu hiệu và tìm cách xử lý hiệu quả.

1. Hiểu cơ bản về các vị trí thoát vị đĩa đệm

1.1. Bỏ túi thông tin về thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm là một tình trạng bệnh lý về xương khớp, xảy ra khi một phần nhân nhầy của đĩa đệm bị thoát ra khỏi vị trí ban đầu. Đĩa đệm là cấu trúc nằm giữa hai đốt sống, có vai trò như một bộ phận giảm xóc và giúp cột sống di chuyển linh hoạt.

Khi đĩa đệm bị suy yếu hoặc chịu áp lực đột ngột, lớp vòng xơ có thể bị rách, khiến nhân nhầy bên trong thoát ra ngoài và chèn ép lên các rễ thần kinh hoặc tủy sống lân cận. Tình trạng này là nguyên nhân chính gây ra các cơn đau buốt, tê bì và yếu cơ, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hàng ngày. Khác với những cơn đau lưng thông thường do vận động, đau do thoát vị đĩa đệm thường có cảm giác bỏng rát, âm ỉ và có thể lan tỏa xuống chân hoặc tay.

1.2. Thoát vị đĩa đệm được chia thành mấy loại?

Đĩa đệm có thể bị thoát vị ở nhiều khu vực khác nhau của cột sống, và vị trí tổn thương quyết định biểu hiện lâm sàng:

– Thoát vị cột sống cổ: gây đau, tê vùng cổ, vai, cánh tay. Người bệnh có thể cảm thấy yếu ở tay hoặc bàn tay.

– Thoát vị cột sống ngực: ít gặp hơn nhưng nguy hiểm, có thể gây đau ngực, đau lưng giữa, thậm chí hội chứng chùm đuôi ngựa (cauda equina syndrome) nếu chèn ép nặng.

– Thoát vị cột sống thắt lưng: phổ biến nhất, gây đau lưng dưới, đau lan xuống mông, đùi, chân (đau thần kinh tọa).

Theo số liệu năm 2022 từ Hội Cột sống Việt Nam cho thấy, khoảng 17% người dân từng gặp các bệnh lý liên quan đến cột sống, và trong đó, thoát vị đĩa đệm chiếm tỷ lệ chủ yếu với khoảng 60-65% trường hợp.

2. Phân biệt chi tiết các vị trí thoát vị đĩa đệm

2.1. Thoát vị đĩa đệm thắt lưng

Thoát vị đĩa đệm thắt lưng là dạng phổ biến nhất, chiếm đến 90% các trường hợp. Nó thường xảy ra ở các đốt sống L4-L5 hoặc L5-S1, gây ra hội chứng đau dây thần kinh tọa, hay còn gọi là đau thần kinh tọa, gồm các triệu chứng:

– Đau nhức thắt lưng: Cơn đau có thể xuất hiện ngắt quãng hoặc liên tục, tăng lên khi bạn cúi người, ho, hắt hơi hoặc đứng trong thời gian dài.

– Đau thần kinh tọa: Cơn đau buốt thường bắt đầu từ vùng mông, chạy dọc xuống một bên chân, đôi khi đến cả bàn chân và ngón chân. Cảm giác giống như bị kim châm hoặc bỏng rát.

– Tê bì và yếu cơ: Tình trạng này có thể xuất hiện ở một hoặc cả hai chân, bàn chân, làm giảm khả năng vận động và phản xạ ở đầu gối hoặc mắt cá chân.

– Rối loạn chức năng bàng quang hoặc ruột: Trong những trường hợp nghiêm trọng, thoát vị đĩa đệm có thể chèn ép tủy sống, gây ra các triệu chứng nguy hiểm này, đòi hỏi phải được điều trị khẩn cấp.

2.2. Thoát vị đĩa đệm lưng – ngực

Khu vực nối giữa lưng dưới và lưng giữa cũng dễ bị ảnh hưởng. Khi đĩa đệm thoát vị ở đây, dây thần kinh bị ép sẽ gây đau lan tỏa từ lưng lên ngực hoặc xuống bụng. Người ít vận động, cơ bụng và cơ lưng yếu, hoặc lao động nặng (khuân vác, xoay vặn cột sống nhiều) dễ mắc dạng này.

2.3. Thoát vị đĩa đệm cột sống ngực là một trong các vị trí thoát vị đĩa đệm

Thoát vị vùng ngực khá hiếm do cột sống ngực có xương sườn giúp cố định chắc chắn. Tuy nhiên, khi xảy ra, nó lại gây đau dữ dội, khó chịu và nguy hiểm:

– Cảm giác đau như “siết chặt bằng dây đai” quanh ngực hoặc bụng.

– Đau lan từ lưng giữa ra phía trước ngực.

– Có thể kèm rối loạn vận động, cảm giác tê bì vùng ngực, bụng.

Thoát vị đĩa đệm cột sống ngực thường bắt nguồn từ thoái hóa, chấn thương hoặc tư thế sai. Nhân nhầy thoát ra ngoài chèn ép tủy sống và rễ thần kinh, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu..

2.4. Thoát vị đĩa đệm cột sống ở cổ – ngực

Đây là thoát vị đĩa đệm ở khu vực chuyển tiếp giữa cột sống cổ và ngực. Tương tự như thoát vị ở lưng – ngực, vị trí này có thể gây ra các triệu chứng ở cả hai vùng. Do tính chất phức tạp của khu vực này, việc chẩn đoán có thể gặp nhiều khó khăn.

2.5. Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ là một trong các vị trí thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm cổ xảy ra khi đĩa đệm ở vùng cổ bị thoát vị, gây chèn ép lên các rễ thần kinh và đôi khi là tủy sống, với các triệu chứng điển hình:

– Đau nhức cổ: Cơn đau có thể âm ỉ, đau nhói hoặc cảm giác như bị điện giật, lan tỏa từ cổ xuống vai, cánh tay, và bàn tay. Cơn đau thường tăng lên khi bạn cúi hoặc xoay cổ.

– Tê bì, ngứa ran: Cảm giác này có thể xuất hiện ở vai, cánh tay, bàn tay và các ngón tay.

– Yếu cơ: Các cơ ở cánh tay và bàn tay có thể bị yếu, ảnh hưởng đến khả năng cầm nắm và thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Đĩa đệm cổ gồm vòng xơ bên ngoài và nhân nhầy bên trong. Khi vòng xơ rách, nhân nhầy thoát ra chèn ép rễ thần kinh, gây triệu chứng ngay cả khi không có chấn thương rõ ràng.

3. Các phương pháp chẩn đoán vị trí xảy ra thoát vị đĩa đệm

3.1. Chẩn đoán hình ảnh

Để chẩn đoán chính xác vị trí và mức độ thoát vị, bác sĩ sẽ kết hợp giữa việc thăm khám lâm sàng và các phương pháp chẩn đoán hình ảnh.

– Chụp X-quang: thường dùng ban đầu để phát hiện bất thường cấu trúc cột sống, hẹp khe đĩa đệm hoặc cong vẹo. Tuy nhiên, X-quang không thấy rõ đĩa đệm.

– Chụp CT: cho hình ảnh chi tiết xương và có thể thấy đĩa đệm bị vôi hóa, kích thước và hình dạng ống sống. Thích hợp khi bệnh nhân không chụp được MRI.

– MRI: được coi là “tiêu chuẩn vàng” để đánh giá thoát vị đĩa đệm. Hình ảnh rõ ràng giúp bác sĩ xác định vị trí, mức độ chèn ép thần kinh để lên kế hoạch điều trị.

3.2. Khám lâm sàng để chẩn đoán các vị trí thoát vị đĩa đệm

Một phần quan trọng của việc chẩn đoán là khám lâm sàng để kiểm tra các phản xạ, sức mạnh cơ bắp và cảm giác của bệnh nhân.

– Kiểm tra da và cột sống: Bác sĩ quan sát vùng lưng, cổ để phát hiện dấu hiệu viêm và kiểm tra tư thế cũng như độ linh hoạt của cột sống.

– Kiểm tra phản xạ: Bác sĩ dùng búa phản xạ đánh vào gân tay, chân; phản ứng giảm hoặc mất cho thấy rễ thần kinh có thể bị chèn ép.

– Bài kiểm tra nâng chân thẳng: Đây là bài kiểm tra đặc trưng để chẩn đoán thoát vị đĩa đệm thắt lưng. Khi bác sĩ nâng chân duỗi thẳng mà cơn đau lan xuống chân, đó là dấu hiệu chèn ép rễ thần kinh.

Thoát vị đĩa đệm có thể xảy ra ở nhiều vị trí khác nhau, trong đó phổ biến nhất là vùng thắt lưng và cổ. Mỗi vị trí lại có biểu hiện lâm sàng đặc trưng, đôi khi dễ nhầm lẫn với bệnh lý khác. Hiểu rõ các vị trí thoát vị đĩa đệm sẽ giúp người bệnh chủ động nhận biết sớm, tìm đến bác sĩ đúng chuyên khoa và có phương pháp điều trị kịp thời.