Các lý do bị thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm là bệnh lý cột sống khá phổ biến, gây đau nhiều và làm hạn chế vận động trong sinh hoạt hằng ngày. Việc hiểu rõ các lý do bị thoát vị đĩa đệm giúp mỗi người sớm nhận biết nguy cơ, từ đó chủ động phòng ngừa và điều trị hiệu quả hơn. Dưới đây là những nguyên nhân thoát vị đĩa đệm thường gặp.

1. Thoái hóa sinh lý do tuổi tác

Một trong những lý do bị thoát vị đĩa đệm phổ biến nhất là thoái hóa tự nhiên theo tuổi tác. Càng lớn tuổi, đĩa đệm càng có nhiều thay đổi về mặt sinh học:

Mất nước: Khi còn nhỏ, đĩa đệm chứa khoảng 80% là nước. Từ sau 30 tuổi, lượng nước này giảm dần, khiến đĩa đệm khô hơn, cứng hơn và dễ tổn thương.
Giảm độ đàn hồi: Việc giảm sản xuất proteoglycan làm nhân nhầy kém khả năng hấp thụ lực và giảm vai trò giảm xóc cho cột sống.
Xuất hiện các vết rách nhỏ: Vòng xơ bao quanh đĩa đệm bị bào mòn theo thời gian, tạo điều kiện cho nhân nhầy thoát ra ngoài, đôi khi chỉ cần những tác động rất nhẹ như ho mạnh, hắt hơi hay xoay người đột ngột.

2. Chấn thương và tác động cơ học đột ngột

Một trong những lý do bị thoát vị đĩa đệm thường gặp là do cột sống phải chịu lực tác động quá mạnh, vượt quá khả năng bảo vệ của vòng xơ, khiến thoát vị xảy ra đột ngột.

Tai nạn giao thông hoặc té ngã là nguyên nhân thoát vị đĩa đệm điển hình, bởi các cú va chạm mạnh có thể làm cột sống bị nén ép bất thường, đẩy nhân nhầy xuyên ra ngoài vòng xơ.

Bên cạnh đó, sai tư thế khi bê vác vật nặng cũng là lý do thoát vị đĩa đệm rất phổ biến. Nhiều người cúi gập lưng để nhấc đồ thay vì dùng lực từ chân, khiến áp lực dồn trực tiếp lên các đĩa đệm thắt lưng, đặc biệt là L4–L5 và L5–S1, làm tăng nguy cơ nứt vỡ và thoát vị.

3. Các “stress” từ lối sống và nghề nghiệp

Theo các nghiên cứu gần đây, lối sống hiện đại được xem là lý do bị thoát vị đĩa đệm ở người trẻ từ 20–35 tuổi:

Ngồi lâu và ít vận động: Việc ngồi liên tục 6–8 tiếng mỗi ngày khiến áp lực bên trong đĩa đệm tăng gấp 2–3 lần so với khi đứng. Khi cơ thể ít vận động, máu lưu thông đến đĩa đệm bị hạn chế, làm đĩa đệm thiếu dinh dưỡng và dễ bị tổn thương.
Tư thế “cổ công nghệ” (Tech Neck): Thói quen cúi đầu sử dụng điện thoại trong thời gian dài tạo áp lực rất lớn lên cột sống cổ, có thể tương đương 20–27 kg, từ đó làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm cổ, đặc biệt ở vị trí C5-C6.
Nghề nghiệp đặc thù: Những người thường xuyên lái xe đường dài phải chịu rung động liên tục từ động cơ, khiến cột sống bị rung lắc kéo dài và đẩy nhanh quá trình rách vòng xơ của đĩa đệm.

4. Béo phì và thừa cân

Cột sống được thiết kế để chịu tải một trọng lượng cơ thể nhất định. Khi chỉ số BMI tăng cao, đặc biệt là tích tụ mỡ bụng, trọng tâm cơ thể bị đẩy về phía trước. Điều này buộc cột sống thắt lưng phải võng ra để giữ thăng bằng, tạo ra áp lực nén không cân đối lên đĩa đệm, làm chúng dễ bị lệch và thoát vị.

5. Tác động tiêu cực từ thuốc lá (Nicotine)

Nghiên cứu lâm sàng cho thấy người hút thuốc lá có tỷ lệ thoát vị đĩa đệm cao hơn 30-40% so với người bình thường. Lý do là:

Nicotine làm co các mạch máu nhỏ nuôi dưỡng đĩa đệm.
Làm giảm khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng và oxy, khiến đĩa đệm bị xơ hóa và lão hóa sớm.
Ho nhiều do hút thuốc cũng thường xuyên tạo ra các đợt tăng áp lực đột ngột lên cột sống.

6. Yếu tố di truyền là lý do bị thoát vị đĩa đệm

Các nghiên cứu về bộ gene người đã xác định một số gene (như gene COL9A2) liên quan đến chất lượng của collagen trong vòng xơ. Nếu cha mẹ bị thoát vị đĩa đệm sớm do cấu trúc đĩa đệm yếu, con cái có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Ngoài ra, các dị tật bẩm sinh như gù vẹo cột sống, hẹp ống sống cũng khiến đĩa đệm phải làm việc trong điều kiện “bất lợi”, dẫn đến tổn thương nhanh hơn.

Tóm lại, lý do bị thoát vị đĩa đệm thường không xuất phát từ một nguyên nhân duy nhất mà là sự kết hợp của nhiều yếu tố như thoái hóa theo tuổi, lối sống ít vận động, chấn thương và yếu tố di truyền. Việc hiểu rõ các nguyên nhân thoát vị đĩa đệm giúp mỗi người chủ động thay đổi thói quen sinh hoạt và bảo vệ cột sống hiệu quả hơn.

Nguồn tài liệu tham khảo: Ncbi, Cmegeriatricmed, Sciencedirect, Science