Chứng trào ngược axit dạ dày thực quản (Gastroesophageal Reflux Disease – GERD) là một trong những vấn đề sức khỏe phổ biến hiện nay. Đây là tình trạng mà axit từ dạ dày bị trào ngược lên thực quản, gây ra các triệu chứng khó chịu như ợ nóng, đau ngực và thậm chí là viêm thực quản. Hiểu rõ về bệnh GERD sẽ giúp bạn có những biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả hơn. Bài viết này sẽ cung cấp những thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán và phương pháp điều trị chứng trào ngược axit dạ dày thực quản.
Menu xem nhanh:
1. Nguyên nhân của chứng trào ngược axit dạ dày thực quản
Nguyên nhân chính của GERD là sự suy yếu của cơ vòng dưới thực quản (Lower Esophageal Sphincter – LES). Cơ vòng này có nhiệm vụ đóng mở để cho thức ăn đi từ thực quản xuống dạ dày và ngăn không cho axit dạ dày trào ngược lên. Khi cơ vòng dưới thực quản bị yếu hoặc hoạt động không đúng, axit từ dạ dày sẽ dễ dàng trào ngược lên thực quản, gây ra các triệu chứng của GERD.
Một số yếu tố có thể làm suy yếu cơ vòng dưới thực quản bao gồm:
– Chế độ ăn uống không hợp lý: Tiêu thụ quá nhiều thực phẩm có tính axit, đồ uống có gas, cà phê, và rượu có thể làm suy yếu cơ vòng dưới thực quản.
– Thói quen sinh hoạt: Hút thuốc lá, ăn quá no, nằm ngay sau khi ăn hoặc thường xuyên ăn đêm là những thói quen có thể góp phần gây ra GERD.
– Tăng cân và béo phì: Áp lực từ mỡ thừa ở vùng bụng có thể đè lên dạ dày và làm cho axit dễ dàng trào ngược lên thực quản.
– Mang thai: Sự thay đổi hormone và áp lực từ tử cung có thể làm cho các bà bầu dễ bị GERD.
– Một số bệnh lý và điều kiện sức khỏe: Bệnh tiểu đường, xơ gan, và hội chứng Zollinger-Ellison là những bệnh lý có thể làm tăng nguy cơ mắc GERD.
Suy yếu hoặc rối loạn cơ vòng dưới thực quản (LES) là nguyên nhân chủ yếu gây trào ngược dạ dày thực quản.
2. Triệu chứng của chứng trào ngược axit dạ dày thực quản
Triệu chứng của GERD có thể khác nhau tùy theo từng người, nhưng phổ biến nhất là:
– Ợ nóng: Cảm giác nóng rát ở ngực, thường xuất hiện sau khi ăn và có thể kéo dài vài phút đến vài giờ.
– Đau ngực: Đau hoặc khó chịu ở vùng ngực, thường bị nhầm lẫn với cơn đau tim.
– Ợ chua: Cảm giác chua ở miệng do axit dạ dày trào ngược lên thực quản.
– Khó nuốt: Cảm giác khó khăn khi nuốt thức ăn hoặc cảm giác như thức ăn bị mắc kẹt trong thực quản.
– Ho khan và viêm họng mạn tính: Ho khan kéo dài và cảm giác đau họng do axit dạ dày kích thích cổ họng.
– Buồn nôn và nôn: Cảm giác buồn nôn hoặc nôn sau khi ăn.
– Đau thượng vị: Đau ở vùng bụng trên, gần dạ dày.
Nếu không được điều trị kịp thời và hiệu quả, GERD có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng bao gồm: viêm thực quản, hẹp thực quản, barrett thực quản, ung thư thực quản với những triệu chứng nặng nề.
3. Chẩn đoán chứng trào ngược axit dạ dày thực quản
Để chẩn đoán GERD, bác sĩ thường sẽ dựa vào triệu chứng lâm sàng và có thể yêu cầu các xét nghiệm bổ sung để xác định chính xác tình trạng của bệnh nhân. Các phương pháp chẩn đoán GERD phổ biến bao gồm:
3.1 Đo trở kháng pH thực quản 24 giờ – “Tiêu chuẩn vàng” chẩn đoán bệnh trào ngược axit dạ dày thực quản
Đo pH trở kháng thực quản 24 giờ (24-hour pH monitoring) được coi là “tiêu chuẩn vàng” trong chẩn đoán và theo dõi điều trị bệnh GERD dựa vào đánh giá độ pH trong thực quản hay lượng axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản trong suốt 24 giờ. Phương pháp này giúp xác định mức độ trào ngược cũng như mối liên hệ giữa triệu chứng và trào ngược axit.
Đo pH trở kháng thực quản 24 giờ đang được áp dụng tại một số ít bệnh viện ở miền Bắc, trong đó có Bệnh viện ĐKQT Thu Cúc. Bệnh nhân sẽ được đặt ống thông nhỏ gắn cảm biến vào thực quản qua đường mũi. Độ pH và trở kháng điện trong thực quản sẽ được theo dõi và ghi lại suốt 24 giờ. Sau 24 giờ, bệnh nhân được tháo ống thông và lấy kết quả.
Đo pH thực quản 24 giờ là “tiêu chuẩn vàng” chẩn đoán trào ngược dạ dày.
3.2 Đo áp lực thực quản – Phương pháp chẩn đoán các triệu chứng tương tự bệnh trào ngược axit dạ dày thực quản
Phương pháp này giúp đo lường áp lực và vận động của thực quản khi nuốt. Một ống nhỏ gắn cảm biến được đặt qua mũi vào thực quản để ghi nhận các chỉ số áp lực tại đây. Nhờ đó đánh giá chuyên sâu các rối loạn chức năng của thực quản và vùng nối dạ dày – thực quản, chẩn đoán co thắt tâm vị và các nguyên nhân của rối loạn nuốt khác. Đồng thời, đo áp lực thực quản cũng giúp phân biệt các triệu chứng tương tự trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) để có hướng điều trị phù hợp.
3.3 Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng
Nội soi là phương pháp thăm dò về mặt hình ảnh đối với thực quản, dạ dày giúp phát hiện các tổn thương, viêm loét hoặc hẹp thực quản nhờ ống nội soi mềm có gắn camera.
3.4 Chụp X-quang có sử dụng chất cản quang
Phương pháp này giúp phát hiện các bất thường về cấu trúc như thoát vị hoành. Trước khi chụp X-quang, bệnh nhân sẽ uống một dung dịch chứa barium giúp hình ảnh được tái hiện rõ hơn.
3.5 Xét nghiệm máu, hơi thở
Xét nghiệm máu, hơi thở không trực tiếp chẩn đoán trào ngược dạ dày nhưng có thể giúp phát hiện nguyên nhân trào ngược do vi khuẩn hoặc các biến chứng của bệnh như thiếu máu do viêm thực quản hoặc chảy máu dạ dày.
4. Phương pháp điều trị chứng trào ngược axit dạ dày thực quản
Điều trị GERD thường bao gồm việc thay đổi lối sống, sử dụng thuốc và trong một số trường hợp nghiêm trọng, có thể cần phẫu thuật. Dưới đây là những phương pháp chủ yếu điều trị bệnh GERD:
4.1 Thay đổi lối sống
– Thay đổi chế độ ăn uống: Tránh các thực phẩm và đồ uống có thể gây trào ngược axit như cà phê, rượu, chocolate, thực phẩm chiên và cay.
– Giảm cân: Duy trì cân nặng hợp lý giúp giảm áp lực lên dạ dày và cơ vòng dưới thực quản.
– Tránh nằm ngay sau khi ăn: Chỉ nên nằm sau khi ăn ít nhất 2 – 3 giờ.
– Nâng cao đầu giường: Nâng cao đầu giường khoảng 15 – 20 cm để giảm nguy cơ axit trào ngược khi ngủ.
– Hạn chế ăn đêm: Tránh ăn khuya và ăn quá no trước khi đi ngủ.
4.2 Sử dụng thuốc
– Thuốc kháng axit: Nhóm thuốc này giúp trung hòa axit dạ dày và giảm triệu chứng ợ nóng.
– Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Giảm sản xuất axit dạ dày bằng cách ức chế hoạt động của bơm proton trong tế bào dạ dày.
– Thuốc chẹn H2: Giảm sản xuất axit dạ dày bằng cách ức chế tác động của histamine trên tế bào dạ dày.
– Thuốc tăng cường vận động thực quản: Giúp cải thiện chức năng của cơ vòng dưới thực quản và thúc đẩy việc di chuyển thức ăn và axit ra khỏi thực quản.
Lưu ý, các loại thuốc được sử dụng để điều trị trào ngược đều cần được kê bởi bác sĩ chuyên khoa. Người bệnh tuân thủ chỉ định của bác sĩ và theo dõi, thông báo ngay khi có triệu chứng bất thường.
Ăn uống các thực phẩm lành mạnh và đúng cách giúp cải thiện chứng trào ngược.
4.3 Phẫu thuật
Trong những trường hợp nặng, khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật. Phẫu thuật có thể giúp tăng cường chức năng của cơ vòng này và ngăn ngừa trào ngược.
Chứng trào ngược axit dạ dày thực quản là một tình trạng phổ biến nhưng có thể quản lý và điều trị hiệu quả nếu được chẩn đoán kịp thời và áp dụng các biện pháp điều trị phù hợp. Việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng, và phương pháp điều trị sẽ giúp bạn có thể kiểm soát và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của bệnh. Nếu bạn có triệu chứng nghi ngờ mắc GERD, hãy thăm khám bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.
