Trào ngược axit dạ dày không chỉ gây ra những triệu chứng như ợ nóng, ợ chua mà còn là nguyên nhân gây ho kéo dài, đặc biệt khi các triệu chứng này không được điều trị kịp thời. Hiện tượng ho do trào ngược axit dạ dày ngày càng phổ biến, nhưng không phải ai cũng biết tại sao lại xảy ra và làm thế nào để chẩn đoán tình trạng này một cách hiệu quả. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân trào ngược axit dạ dày gây ho và các phương pháp chẩn đoán hiệu quả.
Menu xem nhanh:
1. Trào ngược axit dạ dày là gì?
Trước khi tìm hiểu lý do tại sao trào ngược axit dạ dày gây ho, chúng ta cần hiểu trào ngược axit dạ dày là gì. Trào ngược axit dạ dày xảy ra khi các chất trong dạ dày, chủ yếu là axit, trào ngược lên thực quản. Ở trạng thái bình thường, cơ vòng thực quản dưới (LES) giúp giữ cho dạ dày đóng kín sau khi thức ăn đã được đưa vào. Tuy nhiên, khi cơ vòng này yếu đi hoặc hoạt động không hiệu quả, axit có thể trào ngược lên thực quản, gây kích ứng và dẫn đến nhiều triệu chứng khó chịu.
Axit dạ dày đẩy ngược lên thực quản
2. Tại sao trào ngược axit dạ dày gây ho?
Ho là một phản xạ tự nhiên của cơ thể để đẩy các chất lạ ra khỏi đường hô hấp. Tuy nhiên, khi trào ngược axit dạ dày xảy ra, axit có thể xâm nhập vào đường thở và kích thích dây thần kinh phế vị, làm cơ thể phản ứng bằng cách gây ra ho. Dưới đây là các cơ chế chính lý giải tại sao trào ngược axit dạ dày lên thực quản gây ho:
– Kích thích trực tiếp lên niêm mạc thực quản và họng: Axit dạ dày trào ngược lên thực quản và đôi khi vào đến họng có thể gây kích ứng các mô nhạy cảm tại đây. Sự kích ứng này dẫn đến phản xạ ho để cơ thể loại bỏ các chất gây hại.
– Kích hoạt dây thần kinh phế vị: Dây thần kinh phế vị liên quan đến việc điều khiển các phản xạ như nuốt, nói, và ho. Khi axit dạ dày trào ngược lên và tiếp xúc với niêm mạc thực quản, dây thần kinh này có thể bị kích thích, dẫn đến ho dai dẳng.
– Aspirate axit vào đường hô hấp: Trong một số trường hợp nghiêm trọng, axit dạ dày có thể đi vào đường hô hấp qua khí quản, gây viêm nhiễm hoặc kích ứng. Điều này có thể dẫn đến tình trạng ho mãn tính hoặc viêm phổi.
Biểu hiện ho do trào ngược
3. Các dấu hiệu nhận biết ho do trào ngược axit dạ dày
Để phân biệt ho do trào ngược axit dạ dày với các nguyên nhân khác, bạn cần lưu ý các dấu hiệu sau:
– Ho kéo dài, thường xuyên vào ban đêm hoặc sau khi ăn.
Axit dạ dày thường có xu hướng trào ngược mạnh hơn khi bạn nằm xuống hoặc sau khi ăn, khiến cơn ho trở nên nghiêm trọng hơn vào các thời điểm này.
– Có các triệu chứng trào ngược đi kèm.
Ho do trào ngược thường kèm theo ợ nóng, ợ chua, cảm giác đau rát sau xương ức hoặc khó nuốt.
– Ho không có đờm hoặc có đờm nhưng ít.
Trong hầu hết các trường hợp, ho do trào ngược axit là ho khan hoặc ho có đờm nhẹ, không giống như ho do viêm phổi hay viêm phế quản.
– Khó thở, tức ngực.
Khi axit xâm nhập vào đường hô hấp, bạn có thể cảm thấy khó thở hoặc đau tức ngực, nhất là sau khi ăn hoặc khi nằm xuống.
4. Phương pháp chẩn đoán ho do trào ngược axit dạ dày
Việc chẩn đoán chính xác tình trạng trào ngược axit dạ dày gây ho là rất quan trọng để đưa ra phương pháp điều trị hiệu quả. Các phương pháp chẩn đoán xác định ho do trào ngược axit dạ dày hiện nay gồm có:
4.1 Nội soi đường tiêu hóa trên chẩn đoán trào ngược axit dạ dày gây ho
Đây là phương pháp phổ biến nhất và được coi là tiêu chuẩn vàng trong việc chẩn đoán trào ngược axit dạ dày. Nội soi giúp bác sĩ quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản và dạ dày để kiểm tra các tổn thương hoặc viêm loét do axit gây ra. Phương pháp này cũng giúp loại trừ các nguyên nhân khác như ung thư hoặc viêm loét thực quản.
4.2 Đo pH trở kháng thực quản chẩn đoán trào ngược axit dạ dày gây ho
Phương pháp đo pH thực quản trong 24 giờ giúp xác định mức độ axit trào ngược lên thực quản. Thiết bị đo pH sẽ được gắn vào thực quản của bệnh nhân trong suốt 24 giờ để ghi lại mức độ axit và tần suất trào ngược. Đây là một trong những phương pháp chẩn đoán có độ chính xác cao để xác định trào ngược axit có phải là nguyên nhân gây ho hay không. Bởi quá trình đo sẽ ghi lại được thời điểm trào ngược, từ đó tìm được mối liên hệ với triệu chứng ho thực tế xảy ra mà người bệnh được yêu cầu ghi lại theo hướng dẫn của bác sĩ.
Bên cạnh đó, phương pháp chẩn đoán này còn giúp phân biệt được tính chất trào ngược, loại dịch trào ngược axit hay không axit. Phân biệt được trào ngược axit dạ dày gây ho với các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự GERD.
Thực hiện đo pH trở kháng thực quản chẩn đoán GERD gây ho
4.3 Đo HRM đánh giá chức năng cơ vòng thực quản
Phương pháp này giúp đo lường sức mạnh và sự phối hợp của cơ vòng thực quản dưới. Nếu cơ vòng này yếu hoặc hoạt động không hiệu quả, axit sẽ dễ dàng trào ngược lên thực quản, gây ho. Đo áp lực cơ vòng thực quản là phương pháp hữu ích để đánh giá chức năng của cơ vòng thực quản và xác định nguy cơ trào ngược.
4.4 Xét nghiệm chức năng phổi
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện xét nghiệm chức năng phổi để loại trừ các nguyên nhân khác gây ho mạn tính, như hen suyễn hoặc viêm phế quản. Kết hợp xét nghiệm chức năng phổi với các phương pháp chẩn đoán khác giúp đảm bảo chẩn đoán chính xác nhất.
5. Các phương pháp điều trị ho do trào ngược axit dạ dày
Sau khi đã chẩn đoán chính xác, điều trị ho do trào ngược axit dạ dày thường bao gồm các phương pháp sau:
– Thay đổi lối sống:
Giảm cân, tránh ăn uống trước khi ngủ 2-3 giờ, nâng đầu giường khi ngủ và tránh các thực phẩm gây kích thích trào ngược như đồ cay, chiên xào, cà phê và rượu.
– Sử dụng thuốc ức chế tiết axit dạ dày:
Các loại thuốc như omeprazole, esomeprazole và pantoprazole thường được kê đơn để giảm tiết axit dạ dày, từ đó giảm các triệu chứng trào ngược.
– Phẫu thuật:
Trong những trường hợp nghiêm trọng và không đáp ứng với thuốc, phẫu thuật thắt cơ vòng thực quản dưới có thể được xem xét để ngăn chặn trào ngược.
Trào ngược axit dạ dày gây ho là một tình trạng phổ biến nhưng thường bị bỏ qua do khó nhận biết. Hiểu rõ nguyên nhân và các phương pháp chẩn đoán sẽ giúp bạn phát hiện sớm và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng không mong muốn. Nếu bạn gặp phải các triệu chứng như ho kéo dài kèm theo ợ nóng, ợ chua, đừng ngần ngại đến gặp bác sĩ để được tư vấn và chẩn đoán chính xác.
