Ho là một phản ứng tự nhiên của cơ thể để bảo vệ đường hô hấp khỏi các tác nhân gây hại. Tuy nhiên, ít ai ngờ rằng ho cũng có thể bắt nguồn từ bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD). Đây là một dạng ho mãn tính, kéo dài và thường bị nhầm lẫn với các bệnh lý hô hấp thông thường. Vậy, ho do trào ngược thực quản xảy ra như thế nào?
Menu xem nhanh:
1. Tổng quan về hiện tượng ho do trào ngược thực quản
Ho là một phản ứng tự nhiên của cơ thể nhằm loại bỏ các chất kích thích khỏi đường hô hấp. Tuy nhiên, có một loại ho đặc biệt mà nhiều người không ngờ tới: ho do trào ngược dạ dày thực quản. Đây là triệu chứng phổ biến ở những người bị bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), nhưng ít được biết đến và thường bị nhầm lẫn với các bệnh lý hô hấp thông thường như viêm họng, viêm phế quản hay cảm cúm.
Điều này bắt nguồn từ cơ chế của bệnh trào ngược dạ dày thực quản, khi dịch vị dạ dày – một hỗn hợp chứa acid mạnh – đi ngược lên thực quản và thậm chí có thể đi vào đường hô hấp. Dịch vị này kích thích niêm mạc thực quản và các bộ phận liên quan, dẫn đến hiện tượng ho mãn tính.
Ho do trào ngược là triệu chứng phổ biến ở những người bị bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD)
2. Lý giải tại sao trào ngược thực quản dạ dày thực quản gây ho
2.1. Ho do trào ngược thực quản dạ dày: Dịch vị dạ dày gây kích thích đường hô hấp
Khi trào ngược xảy ra, acid từ dạ dày có thể trào lên thực quản, thậm chí lan đến hầu họng và thanh quản. Những mô niêm mạc ở khu vực này vốn rất nhạy cảm với acid, và khi bị kích thích, chúng tạo ra phản xạ ho để bảo vệ đường hô hấp khỏi sự tổn thương.
Ngoài ra, trong một số trường hợp nghiêm trọng, dịch trào ngược còn có thể xâm nhập vào khí quản và phế quản, gây ra những cơn ho sâu và dai dẳng. Hiện tượng này gọi là hít dịch vị dạ dày, một trong những nguyên nhân chính gây ho kéo dài ở bệnh nhân trào ngược.
2.2. Phản xạ ho do kích thích dây thần kinh phế vị
Dây thần kinh phế vị (vagus) là một trong những dây thần kinh quan trọng nhất của cơ thể, chịu trách nhiệm điều khiển nhiều chức năng, bao gồm phản xạ ho. Khi dịch vị dạ dày trào ngược lên, nó có thể kích thích dây thần kinh phế vị ở vùng thực quản dưới. Kích thích này tạo ra tín hiệu truyền về trung tâm ho ở não, gây ra cơn ho, ngay cả khi dịch vị chưa đến đường hô hấp.
2.3. Ho do trào ngược thực quản dạ dày: Viêm nhiễm đường hô hấp do trào ngược
Trào ngược thực quản kéo dài có thể dẫn đến viêm niêm mạc hô hấp trên và dưới. Những vùng niêm mạc này, khi bị viêm do tiếp xúc lâu dài với acid, sẽ trở nên nhạy cảm và dễ bị kích thích, làm tăng nguy cơ ho mãn tính.
3. Dấu hiệu nhận biết ho do trào ngược thực quản
Không phải ai bị ho cũng là do trào ngược thực quản. Để xác định rõ ràng, cần phải dựa vào các dấu hiệu đi kèm. Dưới đây là những triệu chứng thường gặp nhất của ho do trào ngược thực quản:
3.1. Ho kéo dài
Ho do trào ngược thường là ho mãn tính, tức kéo dài từ vài tuần đến vài tháng. Cơn ho có thể xuất hiện cả ngày lẫn đêm, nhưng thường trở nặng hơn vào ban đêm hoặc sau khi ăn no.
3.2. Ho khan, không đờm
Đặc điểm của ho do trào ngược là ho khan, tức không đi kèm với đờm hoặc rất ít đờm. Điều này phân biệt với các loại ho khác, như ho do viêm phế quản hay cảm cúm, thường có đờm.
3.3. Cảm giác nóng rát ở ngực và họng
Bệnh nhân thường cảm thấy nóng rát ở vùng ngực hoặc cổ họng, do acid từ dạ dày trào ngược lên. Cảm giác này thường xuất hiện sau khi ăn hoặc khi nằm xuống, và có thể kèm theo ợ nóng, ợ chua.
Bệnh nhân thường cảm thấy nóng rát ở vùng ngực hoặc cổ họng, do acid từ dạ dày trào ngược lên
3.4. Cảm giác vướng ở cổ họng
Một số người bệnh còn cảm thấy có vật gì đó “mắc kẹt” trong cổ họng, làm họ luôn muốn ho để loại bỏ. Tuy nhiên, cảm giác này thực chất là do kích thích niêm mạc bởi dịch trào ngược.
3.5. Ho nhiều vào ban đêm
Khi nằm xuống, áp lực từ dạ dày lên cơ vòng thực quản dưới tăng lên, dễ dẫn đến trào ngược. Vì thế, cơn ho thường trở nên nghiêm trọng hơn vào ban đêm, gây ảnh hưởng đến giấc ngủ.
4. Phương pháp chẩn đoán ho do trào ngược thực quản
Để xác định chính xác nguyên nhân gây ho, đặc biệt là ho do trào ngược thực quản, cần thực hiện một số phương pháp chẩn đoán như sau:
4.1. Đo pH thực quản 24h
Phương pháp này đo lường mức độ trào ngược acid trong thực quản trong suốt 24 giờ. Bằng cách sử dụng một thiết bị cảm biến pH đặt gần thực quản dưới, bác sĩ có thể theo dõi số lần trào ngược và mức độ ảnh hưởng của acid đến niêm mạc thực quản. Đây là phương pháp chẩn đoán hiệu quả và chính xác nhất để xác định bệnh trào ngược dạ dày thực quản và liên quan của nó đến hiện tượng ho.
Phương pháp này có thể được kết hợp với đo áp lực và nhu động thực quản giúp chẩn đoán trào ngược chính xác và loại trừ được một số rối loạn thực quản liên quan đến trào ngược.
Đo lường mức độ trào ngược acid trong thực quản trong suốt 24 gi
4.2. Nội soi thực quản
Nội soi thực quản giúp bác sĩ quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản, phát hiện tổn thương như viêm, loét do trào ngược. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ cho kết quả trực quan và không đo lường được mức độ trào ngược.
4.3. Kiểm tra chức năng hô hấp
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu kiểm tra chức năng phổi để loại trừ nguyên nhân ho liên quan đến bệnh lý hô hấp khác như hen suyễn, viêm phế quản.
5. Cách điều trị ho do trào ngược dạ dày
Điều trị ho do trào ngược thực quản tập trung vào việc kiểm soát bệnh lý chính – trào ngược dạ dày thực quản – nhằm ngăn ngừa dịch vị trào lên và gây ho. Các phương pháp điều trị bao gồm:
5.1. Thay đổi lối sống
– Thay đổi chế độ ăn uống: Tránh các thực phẩm có thể gây trào ngược như cà phê, rượu, thức ăn chiên rán, thức ăn cay nóng, và thức ăn chứa nhiều acid như cà chua, cam, chanh.
– Ăn chậm, nhai kỹ: Điều này giúp giảm áp lực lên dạ dày và hạn chế trào ngược.
– Tránh nằm ngay sau khi ăn: Nên chờ ít nhất 2-3 giờ sau khi ăn trước khi nằm hoặc ngủ và nâng đầu giường khoảng 15-20cm giúp ngăn ngừa trào ngược khi ngủ.
5.2. Can thiệp y tế
Trong điều trị ho do trào ngược thực quản, việc sử dụng thuốc giúp giảm tiết acid dạ dày và bảo vệ niêm mạc thực quản khỏi kích ứng là lựa chọn phổ biến, tuy nhiên cần tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ. Khi các biện pháp thay đổi lối sống kết hợp với thuốc không mang lại hiệu quả, can thiệp phẫu thuật có thể được xem xét. Bác sĩ sẽ cân nhắc và chỉ định can thiệp giúp tăng cường cơ vòng thực quản dưới, ngăn dịch dạ dày trào ngược, từ đó giảm triệu chứng ho mãn tính.
Ho do trào ngược thực quản là một hiện tượng phức tạp, thường bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Hiểu rõ cơ chế và các dấu hiệu nhận biết của ho do trào ngược sẽ giúp bạn không chỉ kiểm soát triệu chứng hiệu quả mà còn ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm khác. Việc chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời là yếu tố then chốt trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
