Khó nuốt (dysphagia), là một triệu chứng phổ biến, xuất hiện ở nhiều người với nhiều nguyên nhân khác nhau. Triệu chứng này có thể xuất hiện đột ngột hoặc từ từ, tùy thuộc vào căn nguyên gây ra. Hiểu đúng khó nuốt là bệnh gì và tìm ra nguyên nhân là bước quan trọng trong chẩn đoán và điều trị. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về hiện tượng khó nuốt, các nguyên nhân phổ biến gây ra và phương pháp chẩn đoán.
Menu xem nhanh:
1. Khó nuốt là bệnh gì?
Khó nuốt là tình trạng người bệnh cảm thấy khó khăn khi nuốt thức ăn hoặc nước uống. Triệu chứng này có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào trong quá trình nuốt, từ lúc thức ăn hoặc nước uống di chuyển qua miệng, họng, đến thực quản và vào dạ dày.
Khó nuốt không phải là bệnh lý riêng lẻ mà là dấu hiệu của một số bệnh lý khác nhau, từ những vấn đề liên quan đến cấu trúc cơ thể đến các rối loạn về hệ thần kinh hoặc vấn đề tâm lý.
Khó nuốt có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, gây mất cân bằng dinh dưỡng, sụt cân và trong một số trường hợp, có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như hít phải thức ăn vào phổi, gây viêm phổi.
Khó nuốt là tình trạng người bệnh cảm thấy khó khăn khi nuốt thức ăn hoặc nước uống.
2. Nguyên nhân gây khó nuốt
Để hiểu hơn khó nuốt là bệnh gì, cần tìm hiểu nguyên nhân gây ra tình trạng này. Nguyên nhân gây khó nuốt có thể chia thành ba nhóm chính: khó nuốt miệng họng (oropharyngeal dysphagia), khó nuốt thực quản (esophageal dysphagia), và khó nuốt chức năng (functional dysphagia).
2.1. Khó nuốt là bệnh gì: Tình trạng khó nuốt miệng họng
Khó nuốt miệng họng thường liên quan đến các vấn đề ở phần trên của hệ tiêu hóa, bao gồm miệng, họng và thanh quản. Một số nguyên nhân phổ biến gây ra loại khó nuốt này bao gồm:
– Tai biến mạch máu não: Đây là nguyên nhân hàng đầu gây khó nuốt miệng họng, đặc biệt là ở người cao tuổi. Tổn thương não sau tai biến ảnh hưởng đến các dây thần kinh điều khiển quá trình nuốt.
– Bệnh Parkinson: Bệnh thần kinh này gây ra sự suy giảm khả năng điều khiển cơ bắp, bao gồm các cơ liên quan đến nuốt.
– Bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis): Căn bệnh tự miễn này cũng gây ảnh hưởng đến các cơ nuốt.
– Ung thư vòm họng, ung thư thực quản: Các khối u có thể gây hẹp hoặc chèn ép đường dẫn thức ăn, dẫn đến khó nuốt.
2.2. Khó nuốt là bệnh gì: Tình trạng khó nuốt thực quản
Khó nuốt là bệnh gì: Khó nuốt thực quản xảy ra khi có sự tắc nghẽn hoặc co thắt trong thực quản. Nguyên nhân phổ biến bao gồm:
– Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Tình trạng này gây ra viêm thực quản, làm hẹp và ảnh hưởng đến khả năng nuốt.
– Hẹp thực quản: Các vết sẹo do viêm nhiễm, phẫu thuật hoặc ung thư có thể gây hẹp thực quản, dẫn đến khó nuốt.
– Co thắt thực quản: Sự rối loạn co thắt các cơ trong thực quản khiến thức ăn không di chuyển dễ dàng xuống dạ dày.
– Achalasia: Bệnh lý này làm giảm khả năng của cơ thắt thực quản dưới để mở ra, gây cản trở quá trình nuốt.
Khó nuốt thực quản xảy ra khi có sự tắc nghẽn hoặc co thắt trong thực quản
2.3. Khó nuốt là bệnh gì: Tình trạng khó nuốt chức năng
Khó nuốt chức năng xảy ra mà không có bất kỳ nguyên nhân cấu trúc rõ ràng nào trong hệ thống nuốt. Một số trường hợp có thể do:
– Căng thẳng, lo âu: Cảm xúc tiêu cực có thể làm cản trở quá trình nuốt bình thường.
– Rối loạn thần kinh thực vật: Các rối loạn liên quan đến chức năng của dây thần kinh kiểm soát hoạt động nuốt cũng có thể gây khó nuốt.
3. Triệu chứng kèm theo khó nuốt
Khó nuốt thường không đi kèm với các triệu chứng đơn lẻ mà có thể xuất hiện cùng với nhiều dấu hiệu khác, bao gồm:
– Đau khi nuốt: Một số người cảm thấy đau hoặc khó chịu khi thức ăn đi qua họng hoặc thực quản.
– Ho khan, nghẹn thức ăn: Triệu chứng ho khan, nghẹn khi ăn uống là dấu hiệu cảnh báo tình trạng khó nuốt nghiêm trọng hơn.
– Sụt cân, suy dinh dưỡng: Khó nuốt kéo dài có thể làm giảm khả năng tiêu thụ đủ dinh dưỡng, dẫn đến sụt cân hoặc suy dinh dưỡng.
– Chảy nước miếng: Do không nuốt được hoặc nuốt khó, nước miếng có thể tích tụ trong miệng và chảy ra ngoài.
– Ngạt thở: Thức ăn có thể dễ dàng đi vào đường hô hấp, gây ra cảm giác nghẹt thở hoặc ho mạnh.
4. Phương pháp chẩn đoán khó nuốt
Chẩn đoán khó nuốt đòi hỏi sự thăm khám kỹ lưỡng từ bác sĩ chuyên khoa để xác định chính xác nguyên nhân.
4.1. Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng đi kèm, và thực hiện kiểm tra sức khỏe tổng quát. Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân thực hiện các bài kiểm tra nuốt đơn giản để đánh giá tình trạng.
4.2. Nội soi thực quản
Nội soi thực quản là một phương pháp phổ biến giúp bác sĩ kiểm tra trực tiếp thực quản và các cấu trúc xung quanh. Qua đó, bác sĩ có thể xác định có hay không các vết loét, hẹp, hoặc khối u trong thực quản.
4.3. Chụp X-quang barium
Chụp X-quang sử dụng chất cản quang (barium) có thể giúp bác sĩ quan sát rõ hơn quá trình thức ăn di chuyển qua miệng, họng và thực quản. Phương pháp này giúp phát hiện các tắc nghẽn hoặc dị tật trong hệ tiêu hóa.
4.4. Đo áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao HRM
Đo áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao (HRM) là kỹ thuật tiên tiến, giúp đánh giá chức năng cơ thực quản một cách chi tiết. Bằng cách đo lường áp lực tại nhiều vị trí dọc theo thực quản, HRM cung cấp thông tin chính xác về sự phối hợp co thắt và khả năng vận động của thực quản. Kết quả HRM hỗ trợ chẩn đoán các rối loạn vận động thực quản như achalasia và co thắt thực quản. Đây là công cụ quan trọng trong việc phát hiện sớm các bất thường vận động mà các phương pháp cũ khó phát hiện.
Hiện nay, một số bệnh viện đã ứng dụng HRM vào chẩn đoán khó nuốt là bệnh gì cho bệnh nhân, trong đó có Thu Cúc TCI.
HRM cung cấp thông tin chính xác về sự phối hợp co thắt và khả năng vận động của thực quản
4.5. Đo pH thực quản 24h
Đối với những bệnh nhân có triệu chứng khó nuốt do trào ngược dạ dày, bác sĩ có thể yêu cầu kiểm tra pH thực quản 24h để đo mức độ axit trào ngược lên từ dạ dày.
Điều trị khó nuốt
Điều trị khó nuốt phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra triệu chứng. Dưới đây là một số phương pháp điều trị thường gặp:
– Điều trị nội khoa: Đối với những bệnh nhân khó nuốt do GERD hoặc co thắt thực quản, việc sử dụng thuốc giảm axit hoặc thuốc giãn cơ có thể giúp cải thiện triệu chứng.
– Phẫu thuật: Trong trường hợp có khối u hoặc hẹp thực quản nặng, phẫu thuật có thể được yêu cầu để loại bỏ nguyên nhân gây khó nuốt.
– Tập luyện nuốt: Đối với những bệnh nhân bị rối loạn thần kinh gây khó nuốt, việc tập luyện cơ nuốt dưới sự hướng dẫn của chuyên gia có thể giúp cải thiện khả năng nuốt.
Khó nuốt là một triệu chứng phức tạp và có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý nghiêm trọng. Việc hiểu khó nuốt là bệnh gì và chẩn đoán sớm nguyên nhân của khó nuốt giúp người bệnh được điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn hoặc người thân gặp phải triệu chứng khó nuốt kéo dài, hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị sớm nhất.
