Khó nuốt khi ăn uống là tình trạng phổ biến ở nhiều người, nhưng triệu chứng này có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý nghiêm trọng. Tình trạng khó nuốt không chỉ gây ra sự bất tiện trong cuộc sống mà còn tiềm ẩn những nguy cơ sức khỏe đáng lo ngại nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Menu xem nhanh:
1. Khó nuốt khi ăn uống là gì?
Khó nuốt khi ăn uống, hay còn gọi là chứng nuốt khó, là tình trạng mà người bệnh cảm thấy khó khăn khi nuốt thức ăn, đồ uống hoặc thậm chí là nước bọt. Người gặp khó nuốt thường có cảm giác đau rát, mắc nghẹn hoặc nuốt không trôi. Triệu chứng này có thể xảy ra đột ngột hoặc tiến triển dần theo thời gian, ảnh hưởng không chỉ đến hệ tiêu hóa mà còn gây ra các vấn đề về dinh dưỡng và chất lượng cuộc sống.
Tình trạng khó nuốt khi gặp thức ăn kích thước lớn, hoặc tình trạng khó nuốt thỉnh thoảng xảy ra do các nguyên nhân cơ học có thể là điều bình thường. Tuy nhiên nếu khó nuốt diễn ra trong thời gian dài, bạn cần chú ý vì đây có thể là biểu hiện của nhiều bệnh lý/ vấn đề sức khỏe ẩn sau.
Khó nuốt khi ăn uống là tình trạng phổ biến ở nhiều người
2. Phân loại khó nuốt
Khó nuốt có thể được phân loại thành hai nhóm chính dựa trên vị trí và nguyên nhân:
– Khó nuốt hầu họng (Oropharyngeal Dysphagia): Đây là tình trạng khó nuốt liên quan đến vùng hầu họng, xảy ra khi có sự bất thường ở các cơ hoặc dây thần kinh điều khiển hoạt động nuốt. Người bệnh thường gặp khó khăn ngay ở bước đầu của quá trình nuốt, cảm giác thức ăn mắc kẹt ở cổ họng.
– Khó nuốt thực quản (Esophageal Dysphagia): Đây là loại khó nuốt liên quan đến thực quản, xảy ra khi thức ăn đã đi qua hầu họng nhưng không thể di chuyển trơn tru qua thực quản để xuống dạ dày. Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này thường do các bệnh lý hoặc tắc nghẽn ở thực quản.
3. Nguyên nhân gây khó nuốt khi ăn uống
Khó nuốt khi ăn uống có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ những rối loạn chức năng nhẹ đến các bệnh lý nghiêm trọng.
3.1. Bệnh lý về thực quản gây khó nuốt khi ăn uống
– Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây khó nuốt là bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Khi acid từ dạ dày trào ngược lên thực quản, nó có thể gây viêm nhiễm và làm hẹp lòng thực quản, dẫn đến khó nuốt.
– Viêm thực quản: Viêm thực quản có thể do nhiễm khuẩn, nấm hoặc do phản ứng dị ứng với thức ăn. Tình trạng này khiến lớp niêm mạc thực quản bị tổn thương, gây đau và khó nuốt.
– Co thắt thực quản: Đây là tình trạng các cơ ở thực quản co thắt bất thường, gây cản trở quá trình đẩy thức ăn xuống dạ dày, làm người bệnh cảm thấy khó nuốt, thậm chí có thể nghẹn.
Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây khó nuốt là bệnh trào ngược dạ dày thực quản
3.2. Rối loạn hệ thần kinh
– Bệnh Parkinson: Những người mắc bệnh Parkinson thường gặp khó khăn trong việc kiểm soát các cơ liên quan đến hoạt động nuốt, dẫn đến khó nuốt.
– Tai biến mạch máu não: Sau khi bị đột quỵ, nhiều bệnh nhân gặp phải tình trạng khó nuốt do tổn thương các dây thần kinh điều khiển hoạt động này.
3.3. Các bệnh lý khác
– Ung thư thực quản: Khối u ở thực quản có thể gây ra tình trạng tắc nghẽn, khiến thức ăn không thể di chuyển dễ dàng qua thực quản. Triệu chứng khó nuốt thường xuất hiện sớm và cần được thăm khám kỹ càng.
– Hẹp thực quản: Tình trạng này xảy ra khi một phần của thực quản bị hẹp lại do sẹo, viêm nhiễm hoặc các khối u, gây ra tình trạng nuốt nghẹn.
4. Đừng coi thường những dấu hiệu khó nuốt
Dù khó nuốt có thể xuất hiện thoáng qua do căng thẳng hoặc thức ăn quá to, nhưng nếu tình trạng này kéo dài hoặc đi kèm với các triệu chứng khác, bạn cần đến gặp bác sĩ để được thăm khám kịp thời.
– Khó nuốt kéo dài hơn 1-2 tuần.
– Đau khi nuốt hoặc nuốt thức ăn bị mắc nghẹn.
– Đột nhiên sụt cân nhưng không tìm ra được nguyên nhân.
– Cảm giác có cục nghẹn ở cổ họng hoặc ngực.
– Ho, khò khè sau khi nuốt.
– Nôn ói sau khi ăn.
5. Chẩn đoán khó nuốt khi ăn uống
Khi bạn gặp tình trạng khó nuốt kéo dài, bác sĩ sẽ tiến hành một số phương pháp chẩn đoán nhằm xác định nguyên nhân cụ thể.
– Nội soi thực quản: Đây là phương pháp phổ biến nhất để kiểm tra tình trạng viêm nhiễm, tổn thương hay khối u trong thực quản. Bác sĩ sẽ sử dụng một ống nội soi mỏng có gắn camera đưa qua miệng hoặc mũi xuống thực quản để quan sát.
– Đo áp lực thực quản HRM: Đây là phương pháp đo lường chức năng của các cơ trong thực quản, giúp phát hiện các rối loạn vận động thực quản gây ra khó nuốt khi ăn uống.
– Đo pH thực quản 24h: Được sử dụng trong các trường hợp nghi ngờ trào ngược dạ dày thực quản, phương pháp này theo dõi mức độ acid trào ngược lên thực quản trong vòng 24 giờ.
TCI là một trong những đơn vị đi đầu trong ứng dụng đo HRM và đo pH thực quản 24h vào chẩn đoán và điều trị khó nuốt cũng như các vấn đề về rối loạn thực quản khác.
TCI đi đầu trong ứng dụng đo HRM vào chẩn đoán khó nuốt
6. Điều trị khó nuốt khi ăn uống
Việc điều trị khó nuốt khi ăn uống sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng này.
6.1. Điều trị nội khoa
– Thuốc ức chế acid: Nếu khó nuốt do trào ngược dạ dày, bác sĩ có thể kê thuốc ức chế acid dạ dày như thuốc ức chế bơm proton (PPI) để giảm triệu chứng.
– Thuốc giãn cơ thực quản: Trường hợp bị co thắt thực quản, thuốc giãn cơ có thể được sử dụng để giúp thực quản hoạt động trơn tru hơn.
6.2. Phẫu thuật
– Mở rộng thực quản: Trong trường hợp thực quản bị hẹp, bác sĩ có thể thực hiện thủ thuật mở rộng thực quản bằng cách dùng dụng cụ đặc biệt hoặc đặt stent để giúp thức ăn di chuyển dễ dàng hơn.
– Phẫu thuật loại bỏ khối u: Nếu khó nuốt do ung thư thực quản, phẫu thuật để loại bỏ khối u là cần thiết. Sau phẫu thuật, xạ trị và hóa trị có thể được thực hiện để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại.
6.3. Điều trị phục hồi chức năng
Đối với những người bị khó nuốt do rối loạn thần kinh, các bài tập phục hồi chức năng và thay đổi tư thế khi ăn uống có thể giúp cải thiện tình trạng này.
7. Phòng ngừa khó nuốt khi ăn uống
Dù khó nuốt có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, nhưng bạn có thể áp dụng một số biện pháp phòng ngừa:
– Tránh ăn quá nhanh và nhai kỹ trước khi nuốt, hạn chế các thức ăn cay, nóng hoặc có tính acid cao.
– Tránh nằm ngay sau khi ăn để giảm nguy cơ trào ngược dạ dày và duy trì thói quen kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các bất thường.
Khó nuốt khi ăn uống là một triệu chứng có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không được quan tâm và điều trị đúng cách. Việc nhận biết các dấu hiệu bất thường và thăm khám sớm là vô cùng quan trọng. Đừng chủ quan với khó nuốt, bởi nó có thể là dấu hiệu của những bệnh lý tiềm ẩn nghiêm trọng hơn bạn nghĩ.
