Ợ nóng là một triệu chứng phổ biến mà hầu như ai cũng có thể trải qua trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rằng triệu chứng ợ nóng có thể tiềm ẩn nhiều bệnh lý nghiêm trọng, đặc biệt liên quan đến hệ tiêu hóa và các cơ quan khác trong cơ thể. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về nguyên nhân gây ợ nóng, các bệnh lý liên quan và cách điều trị hiệu quả.
Menu xem nhanh:
1. Triệu chứng ợ nóng là gì?
Ợ nóng là cảm giác nóng rát xuất hiện ở vùng ngực, thường xảy ra sau khi ăn và có thể lan đến cổ họng. Triệu chứng này thường xuất hiện khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản (ống nối giữa miệng và dạ dày), gây kích ứng niêm mạc thực quản. Ợ nóng không chỉ khiến người bệnh khó chịu mà còn là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý tiềm ẩn.
Nguyên nhân phổ biến nhất của ợ nóng là hiện tượng trào ngược axit dạ dày, nhưng không phải lúc nào triệu chứng này cũng là do nguyên nhân đơn giản. Nếu ợ nóng xảy ra thường xuyên và kéo dài, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn.
Ợ nóng là một triệu chứng phổ biến trong cuộc sống hàng ngày.
2. Nguyên nhân chủ yếu gây ra triệu chứng ợ nóng
Ợ nóng xảy ra khi cơ vòng thực quản dưới (cơ LES) – cơ chế tự nhiên ngăn axit dạ dày trào ngược lên thực quản – bị suy yếu hoặc hoạt động không đúng cách. Một số nguyên nhân phổ biến gây suy yếu cơ vòng này và dẫn đến hiện tượng ợ nóng bao gồm:
– Thói quen ăn uống không lành mạnh: Ăn nhiều đồ chiên xào, thức ăn nhanh, thực phẩm cay nóng hoặc nhiều dầu mỡ có thể gây kích ứng dạ dày và thực quản, tăng nguy cơ trào ngược axit.
– Thừa cân, béo phì: Áp lực từ mỡ bụng có thể đè ép lên dạ dày, khiến axit dễ dàng trào ngược lên thực quản hơn.
– Stress và căng thẳng kéo dài: Khi căng thẳng, cơ thể sản sinh ra nhiều hormone làm tăng tiết axit dạ dày, đồng thời làm giảm hiệu quả của cơ vòng thực quản dưới.
– Điều trị bằng thuốc: Thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid (NSAIDs), thuốc chống trầm cảm, hay thuốc huyết áp có thể gây ra hiện tượng trào ngược axit.
– Thói quen sinh hoạt xấu: Hút thuốc lá, uống rượu bia quá mức và ăn quá no trước khi đi ngủ đều là các yếu tố nguy cơ dẫn đến ợ nóng.
3. Các bệnh lý liên quan đến triệu chứng ợ nóng
Ợ nóng thường liên quan đến các bệnh lý tiêu hóa, nhưng nó cũng có thể là triệu chứng của nhiều vấn đề khác trong cơ thể. Dưới đây là một số bệnh lý phổ biến thường liên quan đến chứng ợ nóng:
3.1 Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)
Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra ợ nóng. Đây là tình trạng axit dạ dày trào ngược liên tục lên thực quản, gây viêm nhiễm và tổn thương niêm mạc thực quản. Người bệnh GERD thường xuyên cảm thấy ợ nóng, kèm theo các triệu chứng khác như ợ chua, khó nuốt, đau tức ngực và ho khan kéo dài.
Nếu không được điều trị kịp thời, GERD có thể tiến triển xấu và dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng đối với hệ tiêu hóa như viêm thực quản, hẹp thực quản và thậm chí là ung thư thực quản.
3.1 Viêm loét dạ dày – tá tràng
Triệu chứng ợ nóng cũng có thể xuất hiện ở người mắc viêm loét dạ dày – tá tràng. Khi niêm mạc dạ dày bị tổn thương và viêm loét, axit dạ dày sẽ dễ dàng trào ngược lên thực quản hơn, gây ra cảm giác nóng rát và đau đớn.
Bệnh viêm loét dạ dày – tá tràng thường liên quan đến việc nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori) hoặc sử dụng thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) trong thời gian dài. Triệu chứng kèm theo ợ nóng trong bệnh lý này có thể là đau bụng, buồn nôn và chán ăn.
3.2 Hội chứng Zollinger-Ellison
Hội chứng Zollinger-Ellison là một bệnh lý hiếm gặp, trong đó cơ thể sản xuất quá nhiều hormone gastrin, dẫn đến tiết axit dạ dày tăng mạnh. Người mắc hội chứng này thường có triệu chứng ợ nóng nghiêm trọng, kèm theo loét dạ dày tái phát và tiêu chảy.
3.3 Bệnh lý tim mạch
Đôi khi ợ nóng có thể bị nhầm lẫn với các triệu chứng của bệnh lý tim mạch, đặc biệt là cơn đau thắt ngực (angina). Đau thắt ngực do thiếu máu cục bộ cơ tim thường xuất hiện sau khi gắng sức hoặc căng thẳng, và có thể lan lên cổ, cánh tay hoặc lưng, giống với triệu chứng của ợ nóng.
Việc nhầm lẫn giữa hai triệu chứng này có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng nếu bệnh lý tim mạch không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Trào ngược dạ dày – thực quản là một nguyên nhân quan trọng gây ợ nóng.
4. Chẩn đoán và điều trị triệu chứng ợ nóng
4.1 Chẩn đoán nguyên nhân gây triệu chứng ợ nóng
Khi triệu chứng ợ nóng kéo dài hoặc xảy ra thường xuyên, bạn nên tìm gặp bác sĩ để được chẩn đoán chính xác. Bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các phương pháp chẩn đoán để đánh giá mức độ trào ngược axit và tổn thương niêm mạc như:
– Nội soi dạ dày – thực quản: Kiểm tra các tổn thương ở niêm mạc thực quản, dạ dày như vết loét, u thực quản,…
– Đo pH thực quản trong 24 giờ: Theo dõi độ pH ở thực quản, xác định có trào ngược hay không, mức độ, tần suất và tính chất cơn trào ngược.
– Đo áp lực thực quản độ phân giải cao (viết tắt: HRM): Chẩn đoán các bệnh lý thực quản, phân biệt khi có các triệu chứng tương tự GERD.
– Chụp X-quang với chất cản quang barium: Phát hiện tình trạng hẹp thực quản, barrett thực quản…
Tại Hệ thống y tế Thu Cúc – TCI, các phương pháp này được chỉ định linh hoạt, phù hợp đối với từng bệnh nhân. Trong đó, đo pH thực quản và đo HRM là những kỹ thuật chẩn đoán chức năng thực quản chuyên sâu, mới được áp dụng tại một số ít bệnh viện ở miền Bắc với thiết bị nhập khẩu từ Mỹ. Hệ thống máy nội soi, chụp X-quang hiện đại được trang bị đầy đủ tại các cơ sở giúp quá trình chẩn đoán nhanh chóng – chính xác – hiệu quả, là căn cứ quan trọng giúp các bác sĩ đưa ra phương án điều trị tối ưu.
4.2 Điều trị khi có triệu chứng ợ nóng
Điều trị triệu chứng ợ nóng phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra nó. Đối với các trường hợp ợ nóng nhẹ và không thường xuyên, bác sĩ có thể chỉ định dùng các loại thuốc kháng axit như antacid hoặc thuốc ức chế bơm proton (PPI) để giảm sản xuất axit dạ dày và làm giảm triệu chứng.
Nếu ợ nóng liên quan đến các bệnh lý nghiêm trọng như GERD, viêm loét dạ dày hoặc hội chứng Zollinger-Ellison, quá trình điều trị sẽ phức tạp hơn và có thể bao gồm:
– Sử dụng thuốc lâu dài: Các thuốc như PPI, H2-receptor antagonist hoặc các loại kháng sinh (trong trường hợp nhiễm H. pylori) có thể được kê đơn để điều trị lâu dài.
– Thay đổi thói quen ăn uống và sinh hoạt: Hạn chế ăn các thực phẩm gây kích ứng dạ dày như đồ cay, chua, và tránh ăn quá no trước khi đi ngủ. Nên duy trì cân nặng hợp lý và tránh căng thẳng.
– Phẫu thuật: Trong các trường hợp nghiêm trọng hoặc khi việc điều trị bằng thuốc không mang lại hiệu quả, phẫu thuật có thể được chỉ định để thắt cơ vòng thực quản dưới và ngăn ngừa trào ngược axit.
5. Phòng ngừa ợ nóng và các bệnh lý liên quan
Để phòng ngừa ợ nóng và các bệnh lý liên quan, người bệnh cần duy trì một lối sống lành mạnh và chế độ ăn uống hợp lý:
– Ăn chậm, nhai kỹ và tránh ăn quá no.
– Tránh thực phẩm và đồ uống gây kích ứng dạ dày như rượu, cà phê, nước có ga, đồ ăn cay nóng, và thực phẩm giàu chất béo.
– Duy trì cân nặng hợp lý, tránh tình trạng thừa cân béo phì.
– Tránh nằm ngay sau khi ăn, nên đợi ít nhất 2-3 giờ trước khi đi ngủ.
– Tránh xa stress, căng thẳng trong công việc, cuộc sống.
Thay đổi lối sống, giữ tinh thần luôn thoải mái là cách để giảm ợ nóng hiệu quả.
Triệu chứng ợ nóng, tuy phổ biến, không phải lúc nào cũng là một vấn đề nhỏ. Nó có thể là dấu hiệu cảnh báo của nhiều bệnh lý nghiêm trọng như trào ngược dạ dày – thực quản, viêm loét dạ dày – tá tràng, hoặc thậm chí bệnh lý tim mạch. Nếu bạn gặp phải triệu chứng ợ nóng thường xuyên hoặc kéo dài, hãy tìm đến bác sĩ để được thăm khám, tư vấn và điều trị kịp thời.
