Ợ chua là một triệu chứng phổ biến, gây khó chịu thường liên quan đến bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD). Tuy nhiên để chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây ra ợ chua, cần một sự hiểu biết toàn diện về các yếu tố liên quan và các phương pháp chẩn đoán hiện đại. Bài viết này sẽ trình bày các bước cụ thể và chi tiết để xác định nguyên nhân gây ợ chua một cách chính xác, từ việc thu thập thông tin lịch sử bệnh lý, sử dụng các kỹ thuật hình ảnh, đến thăm dò chức năng.
Menu xem nhanh:
1. Cơ chế và nguyên nhân gây ợ chua
1.1 Cơ chế gây ợ chua
Ợ chua gây ra cảm giác nóng rát khó chịu ở ngực, sau xương ức. Cảm giác này có thể lan lên cổ và họng khiến bạn cảm thấy vị nóng, chua, đắng hoặc mặn ở phía sau cổ họng. Bệnh nhân cũng có thể cảm thấy đau ở ngực khi thay đổi tư thế. Các biểu hiện ợ chua có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ. Tình trạng này thường trở nên tồi tệ hơn sau khi ăn hoặc khi nằm xuống quá nhanh khi thức ăn chưa kịp tiêu hóa.
Khi bạn ăn, thức ăn sẽ đi theo thực quản xuống dạ dày của bạn. Ở dưới cùng của thực quản có một van hay còn gọi là cơ vòng thực quản (LES). Van này mở ra để cho thức ăn đi qua và sau đó đóng lại để giữ cho các chất trong dạ dày không trào ngược lên. Bên trong dạ dày chứa một hỗn hợp axit rất mạnh, bắt đầu quá trình tiêu hóa thức ăn.
Khi van ngăn cách giữa dạ dày và thực quản không đóng đúng cách, khiến một phần axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản sẽ gây nên tình trạng trào ngược dạ dày – thực quản (GERD). Khi bị trào ngược, bạn thường cảm thấy nóng rát và ợ chua. Thực quản không thể chịu được sự tác động của axit dạ dày, do đó nếu axit trào ngược lên thực quản có thể gây tổn thương và dẫn tới các triệu chứng kèm theo như đau ngực, đau họng, nuốt vướng, ho,…
Khi cơ vòng thực quản suy yếu hoặc không hoạt động hiệu quả, axit dạ dày có thể trào ngược lên thực quản và họng gây ợ chua.
1.2 Nguyên nhân gây ra ợ chua là gì?
Các nguyên nhân gây rối loạn chức năng cơ vòng thực quản đều có thể là yếu tố gây ợ chua, bao gồm:
– Thực phẩm và đồ uống: Một số loại thực phẩm và đồ uống như đồ chiên rán, thực phẩm cay, cà phê, rượu, socola và các loại nước ngọt có ga có thể gây ra ợ chua.
– Thói quen ăn uống: Ăn quá nhiều hoặc ăn quá nhanh, ăn ngay trước khi đi ngủ hoặc nằm ngay sau khi ăn có thể góp phần gây ra ợ chua.
– Cân nặng: Thừa cân hoặc béo phì có thể tăng áp lực lên dạ dày và cơ vòng thực quản, gây ra trào ngược axit.
– Hút thuốc: Hút thuốc có thể làm giảm chức năng của cơ vòng thực quản dưới, gây ra ợ chua.
– Mang thai: Sự thay đổi hormone và áp lực từ tử cung phát triển có thể làm tăng nguy cơ trào ngược axit và ợ chua.
– Bệnh lý: Một số vấn đề như thoát vị hoành, bệnh tiểu đường và rối loạn ăn uống cũng có thể dẫn đến ợ chua.
– Thuốc: Một số loại thuốc như thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), thuốc chẹn kênh calci và một số loại thuốc chống trầm cảm có thể làm tăng nguy cơ ợ chua.
– Stress: Mặc dù stress không gây ra ợ chua, nhưng nó có thể làm tăng triệu chứng này ở những người đã có tình trạng trào ngược axit.
2. Cách chẩn đoán chính xác chứng ợ chua
Chẩn đoán chứng ợ chua bao gồm các biện pháp lâm sàng và cận lâm sàng như sau:
2.1 Khám lâm sàng
Việc thu thập thông tin lịch sử bệnh lý của bệnh nhân là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quá trình chẩn đoán nguyên nhân gây ợ chua. Bác sĩ sẽ hỏi bệnh nhân về các triệu chứng cụ thể, tần suất xuất hiện và mối quan hệ giữa các triệu chứng này với các yếu tố khác như thức ăn, tư thế cơ thể hoặc thời gian trong ngày. Thông qua việc thu thập thông tin lịch sử bệnh lý, bác sĩ có thể hình dung ra các yếu tố tiềm ẩn gây ra ợ chua và định hướng các bước chẩn đoán tiếp theo.
Bên cạnh đó, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra vùng bụng, ngực và cổ họng của bệnh nhân để tìm kiếm các dấu hiệu bất thường. Ngoài ra, bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân thực hiện một số bài kiểm tra thể chất như kiểm tra phản xạ dạ dày – thực quản hoặc kiểm tra áp lực dạ dày.
Thăm khám với chuyên gia tiêu hóa để được chỉ định các phương pháp chính xác chẩn đoán nguyên nhân gây ợ chua.
2.2 Sử dụng các phương pháp chẩn đoán hình ảnh
Các kỹ thuật hình ảnh đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán nguyên nhân gây ra ợ chua. Dưới đây là một số phương pháp chẩn đoán hình ảnh thường được sử dụng:
– Nội soi dạ dày thực quản
Nội soi là phương pháp chẩn đoán quan trọng nhất để kiểm tra trực tiếp niêm mạc dạ dày và thực quản. Bác sĩ sẽ sử dụng một ống mềm có gắn camera (nội soi) để quan sát bên trong thực quản và dạ dày của bệnh nhân. Phương pháp này giúp phát hiện các tổn thương niêm mạc, viêm loét hoặc các dấu hiệu khác của trào ngược dạ dày – thực quản.
– Chụp X-quang thực quản
Chụp X-quang thực quản có thể được thực hiện sau khi bệnh nhân uống một chất cản quang. Phương pháp này giúp bác sĩ quan sát sự di chuyển của chất cản quang qua thực quản và dạ dày, từ đó phát hiện các bất thường về cấu trúc hoặc chức năng.
Siêu âm bụng có thể được sử dụng để kiểm tra các cơ quan trong ổ bụng, bao gồm dạ dày và các cơ quan lân cận, nhằm phát hiện các vấn đề có thể gây ra triệu chứng ợ chua.
Đo pH thực quản 24 giờ là một trong những phương pháp quan trọng giúp chẩn đoán tình trạng ợ chua do trào ngược axit dạ dày.
2.3 Xét nghiệm chức năng để kiểm tra nguyên nhân gây ra ợ chua
Các xét nghiệm chức năng giúp đánh giá hoạt động của thực quản và dạ dày, từ đó xác định nguyên nhân gây ợ chua. Một số xét nghiệm chức năng phổ biến bao gồm:
– Đo pH thực quản
Đo pH thực quản là phương pháp đo lượng axit trong thực quản trong khoảng thời gian 24 giờ. Bác sĩ sẽ đặt một cảm biến nhỏ vào thực quản của bệnh nhân qua đường mũi. Cảm biến này sẽ ghi lại mức độ axit và tần suất trào ngược axit, giúp xác định mối liên hệ giữa triệu chứng và trào ngược axit.
– Đo áp lực thực quản
Đo áp lực thực quản là phương pháp đo áp lực tại các điểm khác nhau trong thực quản khi bệnh nhân nuốt. Bác sĩ sẽ sử dụng một ống nhỏ đặt vào thực quản của bệnh nhân để đo áp lực và xác định các vấn đề về chức năng co bóp của thực quản.
– Xét nghiệm hơi thở
Xét nghiệm hơi thở có thể được sử dụng để kiểm tra sự hiện diện của vi khuẩn Helicobacter pylori, một nguyên nhân phổ biến gây viêm loét dạ dày và có thể gây ra ợ chua.
– Xét nghiệm máu và các xét nghiệm khác
Ngoài các xét nghiệm chức năng, xét nghiệm máu cũng có thể cung cấp thông tin quan trọng về tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân. Bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để kiểm tra các dấu hiệu viêm nhiễm, thiếu máu hoặc các vấn đề khác liên quan đến hệ tiêu hóa.
– Thử nghiệm loại trừ
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân thực hiện thử nghiệm loại trừ, chẳng hạn như thay đổi chế độ ăn uống hoặc sử dụng thuốc chống axit trong một khoảng thời gian nhất định. Nếu triệu chứng giảm đi, điều này có thể giúp xác định nguyên nhân gây ợ chua.
Bệnh viện ĐKQT Thu Cúc là một trong những đơn vị tiên phong đưa các phương pháp chẩn đoán hiện đại vào quá trình thăm khám, giúp tìm ra nguyên nhân và xác định mức độ ợ chua, từ đó có biện pháp điều trị phù hợp. Nhiều công nghệ nội soi được ứng dụng với ưu thế vượt trội như NBI, MCU. Hệ thống máy đo HRM thực quản và máy đo pH thực quản 24 giờ được nhập khẩu từ Mỹ với độ chính xác và an toàn cao. Hệ thống máy X-quang kỹ thuật phục vụ đắc lực việc chẩn đoán.
Bên cạnh đó là đội ngũ bác sĩ, kỹ thuật viên với chuyên môn cao và kinh nghiệm dày dạn của Chuyên khoa Thăm dò chức năng – Nội soi tiêu hóa, những người đưa ra chỉ định cũng kết luận chính xác cao và hướng dẫn tận tình để bệnh nhân luôn cảm thấy thoải mái.
Chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây ra ợ chua đòi hỏi một quá trình phức tạp và tỉ mỉ, bao gồm thu thập thông tin lịch sử bệnh lý, khám lâm sàng, sử dụng các kỹ thuật hình ảnh và xét nghiệm chức năng. Bằng cách kết hợp các phương pháp này, bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán chính xác và đề xuất phương pháp điều trị hiệu quả.
