Chụp X-quang là một trong những phương pháp chẩn đoán hình ảnh phổ biến, giúp bác sĩ quan sát cấu trúc và phát hiện bất thường của hệ tiết niệu. Với sự phát triển của y học, X-quang không chỉ dừng lại ở hình ảnh đen trắng đơn giản mà còn có nhiều kỹ thuật tiên tiến, hỗ trợ đánh giá chi tiết hơn về thận, niệu quản và bàng quang. Vậy có những kỹ thuật chụp X-quang nào được áp dụng trong chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu? Mỗi phương pháp có ưu điểm gì? Hãy cùng Thu Cúc TCI khám phá trong bài viết dưới đây!
Menu xem nhanh:
1. Vai trò quan trọng của hệ tiết niệu đối với cơ thể
Hệ tiết niệu đóng vai trò quan trọng trong việc lọc máu và loại bỏ các chất thải ra khỏi cơ thể dưới dạng nước tiểu. Khi chúng ta tiêu thụ thực phẩm, cơ thể hấp thụ các chất dinh dưỡng cần thiết để tạo năng lượng, phần còn lại sẽ trở thành chất thải được đào thải qua ruột và máu.
Thận và hệ tiết niệu giúp loại bỏ các chất thải như urê, creatinin, đồng thời duy trì sự cân bằng của các chất điện giải như kali, natri và nước. Urê được tạo ra từ quá trình chuyển hóa protein có trong thực phẩm như thịt đỏ, thịt gia cầm và một số loại rau, sau đó được thận lọc và đào thải qua nước tiểu.
Ngoài chức năng lọc thải, thận còn đảm nhiệm nhiều vai trò quan trọng khác như điều hòa huyết áp, sản xuất erythropoietin – hormone kiểm soát việc tạo hồng cầu trong tủy xương, cân bằng axit-bazơ và điều chỉnh lượng dịch trong cơ thể, giúp duy trì sự ổn định cho toàn bộ hệ thống sinh lý.
Hệ tiết niệu đóng vai trò quan trọng trong việc lọc máu và loại bỏ các chất thải ra khỏi cơ thể dưới dạng nước tiểu
2. Tìm hiểu về các kỹ thuật chụp Xquang trong chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu
2.1. Chụp X quang hệ tiết niệu không chuẩn bị trong chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu
Chụp X-quang hệ tiết niệu không chuẩn bị là một trong những phương pháp chẩn đoán hình ảnh phổ biến giúp đánh giá các bệnh lý đường tiết niệu. Phương pháp này được gọi là “không chuẩn bị” để phân biệt với X-quang có sử dụng thuốc cản quang. Tuy nhiên, trước khi thực hiện, bệnh nhân vẫn cần sử dụng thuốc sổ hoặc thụt tháo để loại bỏ phân trong đường ruột, giúp hình ảnh thu được rõ nét hơn, tránh tình trạng phân và hơi che khuất các tổn thương trên hệ tiết niệu.
Kỹ thuật chụp Xquang này thường được bác sĩ chỉ định để:
– Đánh giá vị trí, kích thước và hình dạng của bóng thận.
– Phát hiện các dị vật cản quang trong đường tiết niệu như sỏi hoặc ống dẫn lưu.
– Đánh giá sơ bộ những bất thường của hệ tiết niệu trước khi thực hiện các kỹ thuật chuyên sâu hơn.
Dựa trên hình ảnh X-quang, bác sĩ có thể nhận diện một số vấn đề như:
– Bóng thận to: Gợi ý các tình trạng như thận ứ nước, ứ mủ, tụ máu do chấn thương hoặc khối u thận.
– Thận lạc chỗ hoặc sa thận: Khi bóng thận không nằm đúng vị trí giải phẫu bình thường.
– Sỏi cản quang trong đường tiết niệu: Quan sát được hình dạng, kích thước và vị trí sỏi tại thận, niệu quản hoặc bàng quang. Tuy nhiên, X-quang không thể phát hiện các loại sỏi không cản quang như sỏi cystin, xanthyl hay urat.
Chụp X-quang hệ tiết niệu không chuẩn bị là phương pháp đơn giản, nhanh chóng và có giá trị ban đầu trong chẩn đoán bệnh lý tiết niệu, giúp bác sĩ định hướng điều trị phù hợp.
Chụp Xquang giúp phát hiện một số bệnh lý ở hệ tiết niệu
2.2. Chụp X quang hệ tiết niệu có sử dụng thuốc cản quang trong chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu
Trước đây, chụp X quang hệ tiết niệu có sử dụng thuốc cản quang qua đường tĩnh mạch (UIV) là phương pháp phổ biến trong chẩn đoán các bệnh lý đường tiết niệu. Tuy nhiên, với sự phát triển của chụp cắt lớp vi tính (CT scan), kỹ thuật này ngày càng ít được sử dụng hơn.
Phương pháp này hoạt động dựa trên nguyên tắc tiêm thuốc cản quang chứa iod vào tĩnh mạch. Thuốc sau đó được thận lọc và thải trừ qua hệ tiết niệu, giúp hiển thị rõ ràng các cấu trúc và bất thường trên phim X quang. Các hình ảnh được chụp vào những thời điểm khác nhau nhằm:
– Đánh giá quá trình lưu thông nước tiểu và chức năng bài tiết của thận.
– Quan sát hình thái của thận để phát hiện dị tật bẩm sinh, khối u, tổn thương do chấn thương hoặc lao thận.
– Phát hiện sỏi tiết niệu không cản quang, vốn không thể quan sát bằng kỹ thuật X quang thông thường.
Chỉ định của kỹ thuật chụp X quang hệ tiết niệu có cản quang:
– Chẩn đoán để phân biệt thận to với những khối u trong ổ bụng.
– Xác định sỏi không cản quang hoặc sỏi cản quang nhưng hình ảnh không rõ ràng.
– Phát hiện thận ứ nước, u nang thận, viêm thận bể thận mạn tính.
– Đánh giá các trường hợp đái ra máu, lao thận, ung thư thận.
– Xác định chức năng của thận dựa trên khả năng đào thải thuốc cản quang (chẩn đoán thận câm hoặc thận mất chức năng).
2.3. Chụp X-quang niệu quản bể thận ngược dòng có sử dụng thuốc cản quang
Đây là kỹ thuật X-quang hệ tiết niệu được áp dụng khi chụp cản quang đường tĩnh mạch không mang lại kết quả mong muốn, chẳng hạn như trong trường hợp thuốc cản quang không được lọc qua thận hoặc bệnh nhân có chống chỉ định như suy thận hay dị ứng với iod.
Mục tiêu chính của phương pháp này là phát hiện các bệnh lý đường tiết niệu, đặc biệt là sỏi cản quang trong niệu quản hoặc tình trạng tắc hẹp niệu quản do sỏi hay các nguyên nhân khác.
Quy trình thực hiện bao gồm việc đưa ống sonde ngược dòng từ niệu đạo vào bàng quang, sau đó tiếp tục vào niệu quản. Thuốc cản quang sẽ được bơm vào theo hướng ngược dòng, và hình ảnh X-quang hệ tiết niệu sẽ được chụp ở các mốc thời gian 0 phút và 5 phút sau khi bơm thuốc.
Chụp X-quang niệu quản ngược dòng có thuốc cản quang được chỉ định trong những trường hợp không thể thực hiện UIV hoặc CT Scan, hoặc khi hình ảnh thu được từ các phương pháp này không rõ ràng. Tuy nhiên, kỹ thuật này chống chỉ định đối với bệnh nhân đang mắc nhiễm khuẩn đường niệu như viêm bàng quang hay viêm niệu đạo, do nguy cơ gây viêm ngược dòng lên bể thận.
Căn cứ vào từng trường hợp mà bác sĩ sẽ tư vấn kỹ thuật phù hợp cho bệnh nhân
Các kỹ thuật chụp X-quang hệ tiết niệu đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá cấu trúc và phát hiện sớm những bất thường tại thận, niệu quản và bàng quang. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp sẽ giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác, hỗ trợ điều trị kịp thời và hiệu quả. Nếu bạn có dấu hiệu bất thường về hệ tiết niệu hoặc cần kiểm tra sức khỏe định kỳ, đừng ngần ngại thăm khám và thực hiện các phương pháp chẩn đoán hình ảnh theo chỉ định của bác sĩ để bảo vệ sức khỏe toàn diện!
