Trong cuộc sống hiện đại, tiêm vắc-xin đã trở thành một biện pháp bảo vệ sức khỏe không thể thiếu. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu bản chất của vắc-xin cũng như cách vắc-xin tác động lên cơ thể. Bài viết này giúp bạn hiểu tiêm vắc-xin là tiêm gì vào cơ thể.
Menu xem nhanh:
1. Giải đáp chi tiết thắc mắc: Tiêm vắc-xin là tiêm gì vào cơ thể?
Vắc-xin là một chế phẩm sinh học được điều chế từ các mầm bệnh đã được làm yếu hoặc bất hoạt. Khi được tiêm vào cơ thể, vắc-xin sẽ kích thích hệ miễn dịch tạo ra các kháng thể để bảo vệ cơ thể khỏi bệnh tật. Tiêm vắc-xin là tiêm gì vào cơ thể? Các thành phần chính trong vắc-xin thường bao gồm: Kháng nguyên, chất bổ trợ, chất ổn định, chất bảo quản…
1.1. Kháng nguyên – Thành phần hoạt chất chính
Kháng nguyên là thành phần quan trọng nhất của vắc-xin, có khả năng kích thích hệ miễn dịch nhưng không đủ mạnh để gây bệnh. Kháng nguyên có thể là vi sinh vật gây bệnh đã được làm yếu hoặc bất hoạt, hoặc một phần của chúng như protein bề mặt:
– Mầm bệnh đã bất hoạt: Đây là vi sinh vật gây bệnh đã được xử lý để không còn khả năng gây bệnh nhưng vẫn giữ được khả năng kích thích miễn dịch. Mầm bệnh thường được bất hoạt bằng nhiệt độ cao hoặc hóa chất đặc biệt.
– Mầm bệnh đã làm yếu: Là vi sinh vật gây bệnh được nuôi cấy trong điều kiện đặc biệt để giảm độc lực nhưng vẫn có khả năng sinh sản và kích thích đáp ứng miễn dịch mạnh mẽ.
– Protein tái tổ hợp: Là các protein được tạo ra bằng công nghệ gen, mô phỏng các protein bề mặt của mầm bệnh. Đây là phương pháp hiện đại, cho phép sản xuất vắc-xin an toàn và hiệu quả.
Kháng nguyên có thể là vi sinh vật gây bệnh đã được làm yếu hoặc bất hoạt, hoặc một phần của chúng.
1.2. Chất bổ trợ (Adjuvant)
Chất bổ trợ được thêm vào để tăng cường hiệu quả của vắc-xin:
– Muối nhôm: Thường được sử dụng nhất, giúp kéo dài thời gian tiếp xúc giữa kháng nguyên và hệ miễn dịch.
– Nhũ tương dầu: Giúp giải phóng kháng nguyên từ từ, tăng thời gian kích thích miễn dịch.
– Các hợp chất vi lượng: Bao gồm các phân tử đặc biệt giúp tăng cường đáp ứng miễn dịch.
1.3. Chất ổn định
Chất ổn định giúp vắc-xin duy trì hiệu quả trong quá trình bảo quản và vận chuyển, ở các điều kiện môi trường khác nhau:
– Đường (Sucrose, lactose): Bảo vệ protein trong vắc-xin khỏi bị biến tính.
– Gelatin: Giúp vắc-xin ổn định ở nhiệt độ khác nhau.
– Albumin người: Được sử dụng trong một số vắc-xin đặc biệt để ổn định protein.
1.4. Chất bảo quản
Chất bảo quản giúp vắc-xin có thể được lưu trữ trong thời gian dài mà không bị hỏng. Các chất bảo quản thường được sử dụng phải đảm bảo an toàn cho cơ thể con người, như:
– Phenol: Có tác dụng diệt khuẩn, ngăn ngừa nhiễm khuẩn trong lọ vắc-xin.
– 2-phenoxyethanol: Một chất bảo quản an toàn, được sử dụng rộng rãi trong các sản phẩm y tế.
– Thimerosal: Chỉ được sử dụng trong một số loại vắc-xin đặc biệt, với liều lượng cực kỳ nhỏ và an toàn.
1.5. Dung môi và chất đệm
Dung môi và chất đệm đảm bảo độ pH và tính ổn định của dung dịch vắc-xin. Dung môi và chất đệm được sử dụng phổ biến bao gồm: Nước cất (dùng để hòa tan các thành phần của vắc-xin); dung dịch muối sinh lý (tạo môi trường đẳng trương, phù hợp với cơ thể); chất đệm phosphate (duy trì độ pH ổn định của vắc-xin).
1.6. Tạp chất có thể có
Trong quá trình sản xuất, một số tạp chất có thể còn sót lại trong vắc-xin với lượng cực nhỏ, như protein trứng (có thể có trong vắc-xin được nuôi cấy trên trứng gà), kháng sinh… Các tạp chất này được kiểm soát nghiêm ngặt và ở mức độ an toàn tuyệt đối.
Tất cả các thành phần trong vắc-xin đều phải đạt tiêu chuẩn dược điển quốc tế, được kiểm định nghiêm ngặt về độ tinh khiết, tuân thủ quy trình sản xuất GMP và được bảo quản đúng cách để đảm bảo hiệu lực. Mỗi lô vắc-xin trước khi đưa ra thị trường đều phải trải qua nhiều bước kiểm tra chất lượng khắt khe, đảm bảo an toàn tuyệt đối cho người sử dụng.
2. Trong cơ thể, vắc-xin hoạt động như thế nào?
Khi vắc-xin được tiêm vào cơ thể, một chuỗi phản ứng phức tạp sẽ diễn ra. Đầu tiên, các tế bào miễn dịch sẽ nhận diện kháng nguyên có trong vắc-xin là “kẻ lạ” xâm nhập. Điều này kích hoạt hệ miễn dịch sản xuất các kháng thể đặc hiệu. Quá trình đó không chỉ tạo ra kháng thể ở thời điểm hiện tại mà còn giúp cơ thể ghi nhớ cách chống lại mầm bệnh trong tương lai. Đây chính là cơ sở của việc tạo miễn dịch chủ động, giúp bảo vệ cơ thể lâu dài trước các bệnh truyền nhiễm.
3. 3 Phương pháp phổ biến để tiêm vắc-xin
– Tiêm bắp: Đây là phương pháp phổ biến nhất, vắc-xin được tiêm trực tiếp vào cơ, thường là cơ delta ở vai hoặc cơ đùi. Phương pháp này giúp vắc-xin được hấp thu từ từ và tạo đáp ứng miễn dịch tốt.
– Tiêm dưới da: Một số loại vắc-xin được tiêm vào lớp mỡ dưới da. Phương pháp này thường được áp dụng cho trẻ nhỏ hoặc người có cơ bắp yếu.
– Tiêm trong da: Một số vắc-xin đặc biệt được tiêm trực tiếp vào lớp hạ bì của da, nơi có nhiều tế bào miễn dịch.
Phương pháp tiêm dưới da thường được áp dụng cho trẻ nhỏ hoặc người có cơ bắp yếu.
4. Tác dụng phụ sau khi tiêm vắc-xin có thể gặp
Sau khi tiêm vắc-xin, cơ thể có thể xuất hiện một số phản ứng nhẹ, cho thấy hệ miễn dịch đang hoạt động để tạo kháng thể. Những phản ứng này thường tự khỏi sau vài ngày và không để lại hậu quả:
– Đau, sưng tại vị trí tiêm: Đây là phản ứng thường gặp nhất, cho thấy có sự đáp ứng của hệ miễn dịch tại chỗ.
– Sốt và mệt mỏi: Cơ thể đang tích cực sản xuất kháng thể, có thể gây ra một số triệu chứng toàn thân.
– Nhức đầu, đau cơ: Những triệu chứng này thường xuất hiện trong 1-2 ngày đầu và sẽ tự khỏi.
Cơ thể đang tích cực sản xuất kháng thể, có thể gây ra một số triệu chứng toàn thân, như sốt và mệt mỏi…
5. Lợi ích của việc tiêm vắc-xin
Tiêm vắc-xin mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho cả cá nhân lần cộng đồng.
– Đối với cá nhân, việc tiêm vắc-xin giúp: Tạo miễn dịch chủ động, bảo vệ cơ thể trước các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, giảm nguy cơ mắc bệnh và biến chứng nghiêm trọng, tiết kiệm chi phí điều trị bệnh trong tương lai
– Đối với cộng đồng, tiêm vắc-xin góp phần: Ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh, bảo vệ những người không thể tiêm vắc-xin vì lý do sức khỏe, tiết kiệm chi phí y tế cho xã hội.
Phía trên là câu trả lời cho câu hỏi “Tiêm vắc-xin là tiêm gì vào cơ thể?”. Tiêm vắc-xin là phương pháp hiệu quả để phòng ngừa bệnh tật, bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Khi tiêm vắc-xin, cơ thể sẽ nhận được các thành phần đã được nghiên cứu kỹ lưỡng và kiểm định an toàn. Những thành phần này sẽ kích thích hệ miễn dịch tạo ra sự bảo vệ lâu dài trước các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.
