Đặc điểm vi khuẩn Hp: Do đâu mà có và gây ra bệnh gì?

Trong những năm gần đây, số lượng người có kết quả test dương tính với vi khuẩn HP đang ngày càng gia tăng, cho thấy mức độ phổ biến và nguy hiểm tiềm ẩn của loại vi khuẩn này. Vi khuẩn HP được xem là tác nhân chính gây ra hàng loạt bệnh lý về dạ dày, bao gồm viêm loét, xuất huyết và nghiêm trọng hơn là ung thư dạ dày. Để chủ động trong việc điều trị cũng như phòng ngừa, việc nắm rõ đặc điểm vi khuẩn HP, chúng đến từ đâu và sống được bao lâu là vô cùng cần thiết.

1. Vi khuẩn HP là gì và từ đâu mà có?

1.1. Đặc điểm vi khuẩn HP: Vi khuẩn HP là gì?

Vi khuẩn HP, tên đầy đủ là Helicobacter Pylori, là một loại xoắn khuẩn gram âm có hình que, được phát hiện lần đầu vào năm 1982 trong dạ dày người. Đây là loại vi khuẩn đặc biệt có khả năng tồn tại trong môi trường acid khắc nghiệt của dạ dày – điều mà hầu hết các vi sinh vật khác không làm được.

1.2. Vi khuẩn HP tồn tại ở đâu trong tự nhiên?

Trong môi trường tự nhiên, vi khuẩn HP có thể tồn tại ở nhiều dạng khác nhau. Khi tồn tại ở dạng xoắn khuẩn, HP chỉ sống được vài giờ trong môi trường nước. Tuy nhiên, ở dạng khuẩn cầu, chúng có thể sống tới cả năm trong điều kiện phù hợp như nước ao hồ, đất bẩn, không khí ẩm. Điều này cho thấy môi trường ô nhiễm chính là một trong những con đường dẫn tới nguy cơ nhiễm khuẩn HP.

1.3. Đặc điểm vi khuẩn HP tồn tại trong cơ thể người

Sau khi xâm nhập vào cơ thể, vi khuẩn HP chủ yếu cư trú ở dạ dày – nơi chúng chui sâu vào lớp chất nhầy bảo vệ niêm mạc để tránh bị acid tiêu diệt. Bằng cách tiết ra enzyme Urease – loại enzyme trung hòa acid dạ dày – HP không chỉ tồn tại mà còn phá hủy lớp bảo vệ niêm mạc, gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm. Ngoài ra, chúng cũng được tìm thấy ở khoang miệng (mảng bám răng, lợi) và phân, cho thấy khả năng thích nghi cao và con đường lây nhiễm phong phú.

2. Vi khuẩn HP sống được bao lâu?

Tuổi thọ của vi khuẩn HP phụ thuộc hoàn toàn vào môi trường mà chúng cư trú. Trong dạ dày, nơi được xem là môi trường sống lý tưởng nhất, vi khuẩn HP có khả năng tồn tại rất lâu, thậm chí vĩnh viễn nếu không có sự can thiệp điều trị. Nhờ vào hệ thống tự bảo vệ khỏi miễn dịch tự nhiên của cơ thể, HP có thể né tránh các phản ứng kháng khuẩn thông thường và phát triển âm thầm. Việc điều trị bằng kháng sinh là con đường duy nhất để loại bỏ hoàn toàn loại vi khuẩn này ra khỏi cơ thể.

Trái lại, ở ngoài môi trường tự nhiên, vi khuẩn HP có tuổi thọ giới hạn. Trong nước, nếu ở dạng cầu khuẩn, HP có thể sống tới một năm – đặc biệt trong điều kiện nước lạnh và ít ánh sáng. Khi ở dạng xoắn khuẩn, chúng chỉ tồn tại được vài giờ. Trong đất, HP sống được vài giờ đến vài ngày tùy theo cấu trúc cơ thể. Với không khí, thời gian sống còn ngắn hơn, dao động từ 1 đến 4 giờ, tùy thuộc vào nhiệt độ và độ ẩm. Tuy nhiên, khoảng thời gian ngắn ngủi này cũng đủ để chúng kịp tìm thấy vật chủ mới nếu có cơ hội tiếp xúc.

3. Vi khuẩn HP gây ra bệnh gì, có thể tái nhiễm không?

Một trong những đặc điểm vi khuẩn HP nguy hiểm nhất chính là khả năng gây bệnh âm thầm. Dù có mặt trong cơ thể hơn một nửa dân số thế giới, khoảng 80% người nhiễm HP không hề có triệu chứng. Tuy nhiên, trong số những trường hợp biểu hiện thành bệnh, vi khuẩn HP có thể dẫn đến nhiều hệ quả như hội chứng khó tiêu chức năng, viêm niêm mạc dạ dày cấp hoặc mạn tính, loét dạ dày – tá tràng, u lympho B ở niêm mạc dạ dày và ung thư dạ dày. Ngoài hệ tiêu hóa, HP còn được ghi nhận là có liên quan tới một số bệnh lý ngoài đường ruột như đau nửa đầu, giảm tiểu cầu tự phát hay các bệnh lý mạch vành.

Vi khuẩn HP không chỉ gây bệnh một lần mà còn có thể tái nhiễm nếu người bệnh tiếp tục tiếp xúc với môi trường nhiễm khuẩn. Một thống kê tại Việt Nam cho thấy có đến 23% người từng điều trị HP lại tái dương tính chỉ sau 11 tháng. Sự tái nhiễm này xuất phát từ việc không tuân thủ điều trị, sử dụng kháng sinh sai cách hoặc do lây nhiễm từ người thân trong gia đình. Đặc biệt, khả năng kháng kháng sinh ngày càng gia tăng khiến việc tiêu diệt vi khuẩn HP trở nên khó khăn hơn.

4. Phác đồ điều trị vi khuẩn HP phổ biến hiện nay

Điều trị vi khuẩn HP cần phải dựa vào chỉ định chính xác từ bác sĩ chuyên khoa. Tùy theo mức độ nhiễm và khả năng đáp ứng thuốc, người bệnh sẽ được chỉ định một trong các phác đồ điều trị cụ thể. Phác đồ điều trị 3 thuốc là lựa chọn đầu tiên cho các trường hợp nhiễm nhẹ hoặc mới phát hiện. Nếu phác đồ này không mang lại hiệu quả, bác sĩ sẽ chuyển sang phác đồ 4 thuốc kéo dài từ 10 đến 14 ngày. Đây được xem là phương pháp có hiệu quả tiêu diệt HP cao nhất.

Ngoài ra, một số trường hợp có thể được áp dụng phác đồ nối tiếp, điều trị 2 giai đoạn với hai nhóm thuốc khác nhau nhằm tăng hiệu quả tiêu diệt vi khuẩn.

Việc tuân thủ điều trị nghiêm ngặt là yếu tố then chốt giúp tiêu diệt HP hoàn toàn. Nếu điều trị không đúng hoặc bỏ dở giữa chừng, vi khuẩn HP có thể trở nên “lì đòn”, kháng thuốc và khó điều trị hơn ở các lần tiếp theo.

5. Cách phòng tránh vi khuẩn HP hiệu quả

Bên cạnh điều trị, phòng tránh là yếu tố không kém phần quan trọng trong việc kiểm soát lây lan của vi khuẩn HP. Do vi khuẩn này có khả năng truyền nhiễm qua đường miệng – miệng và phân – miệng, việc giữ gìn vệ sinh cá nhân và ăn uống sạch sẽ là ưu tiên hàng đầu. Không dùng chung bát đũa, cốc uống nước hoặc khăn mặt với người đang nhiễm HP là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để hạn chế lây nhiễm. Hạn chế ăn đồ sống, đảm bảo thực hiện ăn chín uống sôi, sử dụng nước sạch trong sinh hoạt là những yếu tố góp phần làm giảm nguy cơ tiếp xúc với vi khuẩn.

Đồng thời, kiểm tra sức khỏe tiêu hóa định kỳ từ 6–12 tháng/lần cũng là một cách giúp phát hiện sớm tình trạng nhiễm khuẩn và xử lý kịp thời. Việc xây dựng lối sống lành mạnh, thường xuyên vận động và tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa sự phát triển và tái phát của vi khuẩn HP.

Việc hiểu rõ đặc điểm vi khuẩn HP như nguồn gốc, cơ chế lây nhiễm, khả năng tồn tại và tái phát sẽ giúp chủ động hơn trong phòng bệnh và điều trị. Chủ động phòng tránh, giữ vệ sinh cá nhân, ăn uống hợp lý và kiểm tra sức khỏe định kỳ là những chìa khóa giúp bảo vệ sức khỏe dạ dày khỏi sự xâm nhập thầm lặng của loại vi khuẩn nguy hiểm này.