Cảnh báo sớm khi trẻ em bị suy dinh dưỡng, điều cha mẹ cần làm
Trẻ em bị suy dinh dưỡng vẫn là một vấn đề nghiêm trọng tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Trẻ bị suy dinh dưỡng không chỉ chậm phát triển thể chất mà còn ảnh hưởng lâu dài đến trí tuệ, hệ miễn dịch và chất lượng cuộc sống sau này. Vậy làm sao để nhận biết sớm và cải thiện tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ? Bài viết dưới đây sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ hơn và có hướng chăm sóc phù hợp.
1. Suy dinh dưỡng là gì?
Suy dinh dưỡng là tình trạng cơ thể thiếu hụt các chất dinh dưỡng thiết yếu như năng lượng, protein, vitamin và khoáng chất. Điều này không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến bản thân trẻ mắc bệnh mà còn ảnh hưởng đến cộng đồng. Bởi, hệ quả của suy dinh dưỡng không chỉ giới hạn ở sự chậm lớn, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng miễn dịch, khả năng học tập và nguy cơ mắc các bệnh mạn tính trong tương lai.
Có 3 dạng suy dinh dưỡng phổ biến ở trẻ:
– Suy dinh dưỡng thể nhẹ cân: Trẻ có cân nặng thấp hơn mức cân nặng chuẩn theo độ tuổi.
– Suy dinh dưỡng thể thấp còi: Trẻ thấp chiều cao hơn mức chiều cao chuẩn theo độ tuổi.
– Suy dinh dưỡng thể gầy còm: Trẻ có cân nặng theo chiều cao thấp hơn với mức tiêu chuẩn của trẻ cùng tuổi và giới.
2. Trẻ em bị suy dinh dưỡng nguyên nhân từ đâu?
Nguyên nhân gây suy dinh dưỡng ở trẻ thường xuất phát từ nhiều yếu tố phối hợp, trong đó phổ biến nhất là:
– Chế độ ăn không đầy đủ dinh dưỡng: Thiếu các nhóm thực phẩm quan trọng như đạm, béo, vitamin, khoáng chất.
– Trẻ biếng ăn kéo dài: Dẫn đến lượng ăn không đủ nhu cầu phát triển.
– Trẻ mắc các bệnh lý về tiêu hóa, nhiễm khuẩn và ký sinh đường ruột dẫn đến hay bị rối loạn tiêu hóa và hấp thụ kém các chất. Ngoài ra, nếu trẻ sống trong môi trường sống thiếu vệ sinh thì có thể sẽ nhiễm trùng tái diễn.
– Thiếu kiến thức chăm sóc dinh dưỡng từ cha mẹ: Cho trẻ ăn theo cảm tính, chiều theo sở thích của con, cho con ăn các thực phẩm không lành mạnh hoặc áp dụng thực đơn không phù hợp với độ tuổi.
– Trẻ bị thiếu dưỡng chất trong các giai đoạn phát triển như bào thai, giai đoạn bú sữa mẹ và trong giai đoạn ăn dặm.
3. Những dấu hiệu trẻ em bị suy dinh dưỡng
Cha mẹ cần chú ý đến các biểu hiện sau để phát hiện sớm tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ:
3.1. Trẻ em bị suy dinh dưỡng – Chiều cao, cân nặng không đạt chuẩn
Trẻ tăng cân rất chậm hoặc không tăng trong 2–3 tháng liên tiếp.
Chiều cao thấp hơn so với tiêu chuẩn tăng trưởng theo độ tuổi (theo biểu đồ WHO)
3.2. Chậm phát triển về cả thể chất và vận động
– Trẻ thấp bé, còi cọc hơn so với những trẻ khác ở cùng độ tuổi và cùng giới tính.
– Chậm biết lẫy, bò, đi hoặc vận động kém linh hoạt.
– Chậm phát triển ngôn ngữ.
3.3. Biếng ăn kéo dài
– Trẻ ăn ít, thường xuyên bỏ bữa, lười bú (đối với trẻ nhỏ).
– Hay ngậm, nhè thức ăn hoặc không hứng thú với việc ăn uống.
3.4. Trẻ em bị suy dinh dưỡng – Biểu hiện da, tóc và niêm mạc
– Da xanh xao, nhợt nhạt, khô sạm.
– Tóc dễ rụng, thưa, khô và có màu nâu vàng (dấu hiệu thiếu protein).
– Móng tay, móng chân mềm, dễ gãy, có vệt trắng.
3.5. Suy giảm hệ miễn dịch
– Trẻ thường xuyên mắc các bệnh nhiễm khuẩn: viêm họng, viêm phổi, tiêu chảy, sốt virus,…
– Khả năng hồi phục sau bệnh chậm hơn bình thường.
3.6. Rối loạn tiêu hóa kéo dài
– Trẻ thường xuyên bị tiêu chảy, táo bón, đầy hơi, chướng bụng.
– Có thể kèm theo phân sống, mùi hôi, phân nhầy do kém hấp thu.
4. Các biện pháp giúp cải thiện tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ
Để giúp trẻ phục hồi dinh dưỡng hiệu quả, cha mẹ cần áp dụng các giải pháp toàn diện, trong đó quan trọng nhất là:
4.1. Tăng cường bú mẹ và ăn dặm đúng cách
– Trẻ dưới 6 tháng tuổi: Nên bú mẹ hoàn toàn, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho sự phát triển của trẻ nhỏ dưới 24 tháng tuổi. Không chỉ vậy, trẻ được nuôi bằng sữa mẹ sẽ ít gặp tình trạng suy dinh dưỡng và mắc các bệnh nhiễm khuẩn.
– Từ 6 tháng trở lên:
+ Ăn dặm đúng thời điểm, đủ 4 nhóm thực phẩm: bột đường – đạm – béo – vitamin & khoáng.
+ Thức ăn phải đặc dần theo tuổi và giàu năng lượng.
+ Chia nhỏ thành nhiều bữa ăn sao cho cân đối giữa số bữa và số lượng thức ăn trong mỗi bữa.
4.2. Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý
– Tăng cường nhóm thực phẩm giàu đạm (thịt, cá, trứng, sữa), chất béo lành mạnh, rau xanh và trái cây tươi.
– Thực đơn cần sáng tạo, bắt mắt, có sự thay đổi món thường xuyên để tránh nhàm chán và kích thích vị giác.
– Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu hóa, phù hợp với độ tuổi của trẻ.
4.3. Bổ sung vitamin và khoáng chất
– Có thể tham khảo sữa đặc trị dành cho trẻ suy dinh dưỡng theo chỉ định của bác sĩ.
– Bổ sung vi chất như kẽm, sắt, vitamin D, canxi nếu có dấu hiệu thiếu hụt.
4.4. Điều trị bệnh lý trẻ đang gặp
Nếu trẻ thường xuyên mắc bệnh, cần điều trị dứt điểm viêm đường ruột, giun sán, nhiễm khuẩn để tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng.
4.5. Tạo thói quen sinh hoạt và vận động hợp lý
– Cho trẻ chơi vận động nhẹ, tắm nắng sáng để hấp thụ vitamin D. Hoạt động thể chất giúp trẻ tiêu hao năng lượng đúng cách và kích thích trẻ ăn ngon miệng hơn.
– Không nên cho trẻ ngủ quá muộn, ngủ đủ giấc, giữ tâm lý vui vẻ và tích cực khi ăn.
5. Cha mẹ cần đưa trẻ gặp bác sĩ khi nào?
Nếu trẻ có các biểu hiện dưới đây, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám sớm tại các cơ sở y tế:
– Cân nặng không tăng trong 2 tháng liên tiếp
– Da xanh xao, tóc khô dễ gãy, da bong tróc.
– Thường xuyên mệt mỏi, ít chơi, ngủ li bì.
– Bụng ỏng, tay chân gầy, cơ teo rõ.
Trẻ em bị suy dinh dưỡng không chỉ ảnh hưởng đến cân nặng, chiều cao mà còn tác động lâu dài đến sự phát triển trí tuệ, khả năng học tập và sức khỏe trong tương lai. Vì vậy, cha mẹ cần chủ động theo dõi sự phát triển của trẻ, xây dựng chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, đồng thời chú ý đến các dấu hiệu bất thường về thể chất và hành vi. Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời bằng tư vấn dinh dưỡng hoặc thăm khám chuyên khoa sẽ giúp trẻ phục hồi nhanh chóng, bắt kịp đà tăng trưởng và có một nền tảng thể chất – trí tuệ vững chắc cho tương lai.
