Bệnh lác mắt ở trẻ em: Dấu hiệu cảnh báo và cách khắc phục sớm

Bệnh lác mắt ở trẻ em là tình trạng hai mắt không nhìn về cùng một hướng, gây mất cân đối trong thị giác và ảnh hưởng đến sự phát triển thị lực. Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, lác mắt có thể dẫn đến nhược thị, khiến trẻ gặp khó khăn trong học tập và sinh hoạt hàng ngày.

1. Bệnh lác mắt ở trẻ em là gì?

1.1. Khái niệm về bệnh lác

Bệnh lác mắt (hay còn gọi là lé mắt) là tình trạng hai mắt không di chuyển đồng thời về cùng một hướng khi nhìn vào một vật. Một bên mắt có thể nhìn thẳng, trong khi bên còn lại bị lệch nhẹ vào trong, ra ngoài, hướng lên hoặc xuống. Tình trạng này làm giảm khả năng phối hợp giữa hai mắt, gây rối loạn thị giác hai mắt và ảnh hưởng đến sự phát triển thị lực của trẻ.

1.2. Phân loại các dạng lác thường gặp ở trẻ nhỏ

Bệnh lác mắt có thể được chia thành nhiều loại dựa trên hướng lệch của nhãn cầu và nguyên nhân gây bệnh:

– Lác trong (lé trong): Mắt lệch vào phía mũi, thường gặp nhất ở trẻ nhỏ.

– Lác ngoài (lé ngoài): Mắt lệch ra phía thái dương, dễ nhận thấy khi trẻ mệt mỏi hoặc mất tập trung.

– Lác đứng: Mắt lệch lên trên hoặc xuống dưới so với mắt còn lại.

– Lác luân phiên: Hai mắt thay phiên nhau lệch, thường ít gây nhược thị hơn.

– Lác ẩn: Không biểu hiện rõ rệt khi nhìn bình thường nhưng có thể phát hiện qua khám chuyên khoa.

Việc nhận biết đúng loại bệnh lác giúp bác sĩ đưa ra hướng điều trị phù hợp, giúp trẻ phục hồi thị lực hiệu quả nhất.

2. Dấu hiệu nhận biết sớm bệnh lác mắt ở trẻ

Phát hiện sớm bệnh lác mắt có vai trò quan trọng giúp điều trị kịp thời, ngăn ngừa nhược thị và hỗ trợ sự phát triển thị giác bình thường ở trẻ. Cha mẹ có thể nhận biết bệnh qua một số dấu hiệu dưới đây:

– Hai mắt không nhìn cùng hướng: Khi trẻ tập trung vào một vật, một mắt nhìn thẳng còn mắt kia lệch vào trong, ra ngoài hoặc hướng lên/xuống.

– Trẻ hay nghiêng hoặc xoay đầu khi nhìn: Đây là phản xạ tự nhiên để trẻ cố gắng điều chỉnh tầm nhìn, giảm tình trạng song thị (nhìn đôi).

– Thường xuyên nheo một mắt hoặc che một bên mắt: Biểu hiện này cho thấy trẻ gặp khó khăn khi sử dụng cả hai mắt cùng lúc.

– Mắt di chuyển không đồng bộ: Khi quan sát kỹ, cha mẹ có thể thấy hai mắt không di chuyển song song khi trẻ nhìn theo vật thể.

– Trẻ than mỏi mắt, chóng mặt hoặc nhìn mờ: Đặc biệt khi đọc sách, xem tivi hoặc học tập trong thời gian dài.

Nếu trẻ xuất hiện các dấu hiệu trên, cha mẹ nên đưa con đến bác sĩ chuyên khoa mắt nhi để được thăm khám và chẩn đoán chính xác, tránh để bệnh lác tiến triển thành nhược thị vĩnh viễn.

3. Nguyên nhân thường gặp gây lác mắt ở trẻ em

Bệnh lác mắt có thể hình thành do nhiều yếu tố khác nhau, từ bẩm sinh cho đến các thói quen trong sinh hoạt hàng ngày. Hiểu rõ nguyên nhân giúp cha mẹ có hướng phòng ngừa và điều trị sớm cho trẻ.

3.1. Do di truyền hoặc bẩm sinh

Nhiều trường hợp trẻ bị bệnh lác từ khi mới sinh hoặc trong những tháng đầu đời, có liên quan đến yếu tố di truyền trong gia đình. Nếu cha mẹ hoặc anh chị em từng mắc lác, nguy cơ trẻ bị bệnh lác sẽ cao hơn. Một số trẻ bị rối loạn phát triển cơ vận nhãn hoặc bất thường cấu trúc hốc mắt cũng có thể dẫn đến tình trạng này.

3.2. Do các bệnh lý mắt khác

Một số bệnh lý như viễn thị, nhược thị, tổn thương thần kinh vận nhãn hoặc bệnh lý võng mạc có thể khiến hai mắt mất khả năng phối hợp, dẫn đến bệnh lác. Đặc biệt, viễn thị chưa được chỉnh kính sớm buộc trẻ phải điều tiết quá mức để nhìn rõ, gây lệch trục thị giác theo thời gian.

3.3. Do thói quen hoặc tư thế nhìn sai

Việc xem tivi, điện thoại ở khoảng cách quá gần, đọc sách khi nằm, hoặc ngồi học lệch ánh sáng trong thời gian dài có thể khiến cơ mắt bị căng thẳng, tăng nguy cơ lác. Ngoài ra, thiếu ngủ, mệt mỏi hay áp lực học tập cũng là yếu tố góp phần khiến tình trạng lác xuất hiện hoặc tái phát.

Dù do nguyên nhân nào, việc phát hiện sớm và điều chỉnh đúng cách sẽ giúp cải thiện khả năng thị giác của trẻ đáng kể.

4. Bệnh lác mắt có tự khỏi không?

Trong hầu hết các trường hợp, bệnh lác mắt không thể tự khỏi nếu không được can thiệp y khoa. Một số trẻ có biểu hiện lác nhẹ thoáng qua – đặc biệt trong giai đoạn sơ sinh – có thể do hệ cơ vận nhãn chưa phát triển hoàn thiện. Tuy nhiên, nếu tình trạng lệch mắt kéo dài sau 6 tháng tuổi, rất có thể trẻ đã mắc lác thực sự và cần được khám chuyên khoa mắt.

Nếu không điều trị sớm, bệnh lác mắt có thể gây nhược thị, ảnh hưởng đến khả năng nhìn lập thể và phối hợp hai mắt.

Vì vậy, cha mẹ không nên chủ quan chờ “tự khỏi” mà cần đưa trẻ đi khám mắt định kỳ, đặc biệt khi nhận thấy mắt trẻ không nhìn cùng hướng hoặc có dấu hiệu lác rõ rệt.

5. Cách khắc phục và điều trị bệnh lác mắt ở trẻ

Điều trị lác mắt cần được tiến hành sớm và đúng phương pháp để giúp trẻ lấy lại khả năng nhìn hai mắt bình thường, đồng thời ngăn ngừa nhược thị. Tùy vào mức độ và nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định điều trị bảo tồn (không phẫu thuật) hoặc phẫu thuật chỉnh lác.

5.1. Điều trị bệnh lác mà không phẫu thuật

Phương pháp này áp dụng cho trường hợp bệnh lác nhẹ hoặc mới khởi phát, bao gồm:

– Đeo kính điều chỉnh tật khúc xạ: giúp cân bằng thị lực hai mắt, đặc biệt ở trẻ bị viễn thị hoặc loạn thị.

– Bịt mắt lành (che mắt tốt): kích thích mắt lác hoạt động nhiều hơn, hỗ trợ phục hồi thị lực.

– Tập luyện thị giác: thông qua các bài tập giúp tăng khả năng phối hợp giữa hai mắt và cải thiện định thị.

– Điều trị bằng thuốc nhỏ hoặc dán: một số trường hợp bác sĩ có thể chỉ định thuốc để hỗ trợ điều chỉnh cơ mắt.

5.2. Phẫu thuật chỉnh lác

Phẫu thuật chỉnh lác là phương pháp điều trị triệt để giúp khôi phục lại sự cân bằng của hai mắt bằng cách điều chỉnh vị trí hoặc sức căng của các cơ vận nhãn. Mục tiêu là giúp hai mắt nhìn cùng hướng, cải thiện cả chức năng thị giác và thẩm mỹ khuôn mặt cho trẻ.

Quy trình phẫu thuật bệnh lác mắt:

– Trước khi mổ, bác sĩ sẽ tiến hành đo góc lác, đánh giá chức năng cơ vận nhãn và lên kế hoạch điều chỉnh phù hợp.

– Phẫu thuật được thực hiện dưới gây mê toàn thân (đối với trẻ nhỏ) hoặc gây tê (với người lớn).

– Bác sĩ sẽ cắt và khâu lại cơ mắt theo vị trí đã tính toán để giúp hai mắt di chuyển đồng bộ.

Bệnh lác mắt ở trẻ em không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn tác động trực tiếp đến sự phát triển thị giác và khả năng quan sát của trẻ. Việc phát hiện sớm và can thiệp đúng cách giúp phục hồi chức năng thị giác, phòng tránh nhược thị và cải thiện chất lượng cuộc sống. Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám mắt định kỳ tại cơ sở chuyên khoa uy tín để được chẩn đoán, tư vấn và điều trị kịp thời, giúp trẻ có đôi mắt khỏe mạnh và tự tin hơn trong tương lai.