Xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không?

Xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không là thắc mắc của nhiều người khi muốn sàng lọc hoặc theo dõi sức khỏe. Xét nghiệm máu giúp phát hiện các dấu ấn sinh học bất thường liên quan đến ung thư, hỗ trợ bác sĩ đánh giá nguy cơ và lên kế hoạch chẩn đoán, điều trị. Tuy nhiên, để khẳng định ung thư, cần kết hợp thêm các phương pháp cận lâm sàng khác.

1. Phương pháp xét nghiệm máu có phát hiện ung thư được không? 

Xét nghiệm máu là một trong các xét nghiệm cận lâm sàng được chỉ định rộng rãi nhằm phân tích các chỉ số trong máu, phát hiện các bất thường về chỉ số hay tìm ra các bất thường ở những gan hay thận. Nhiều người thắc mắc rằng, việc xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không? 

Trên thực tế, xét nghiệm máu được sử dụng để hỗ trợ chẩn đoán, đánh giá mức độ tiến triển và theo dõi điều trị ung thư. Tuy nhiên, trong đa số trường hợp, xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không còn phụ thuộc vào loại ung thư nghi ngờ và các xét nghiệm bổ sung đi kèm, bởi phương pháp này hiếm khi đủ cơ sở để xác định chẩn đoán cuối cùng.

Xét nghiệm máu đơn thuần không thể phát hiện phần lớn các ung thư đặc, nhưng lại có giá trị quan trọng trong việc nhận diện một số bệnh lý ác tính của hệ tạo máu, bao gồm:

• U lympho Hodgkin
• U lympho không Hodgkin
• Bệnh bạch cầu
• Đa u tủy xương

Trong những trường hợp này, các bất thường về tế bào máu, chỉ số sinh hóa hoặc dấu ấn liên quan có thể gợi ý mạnh mẽ cho bác sĩ về khả năng tồn tại ung thư và định hướng các bước chẩn đoán chuyên sâu tiếp theo.

2. Các loại xét nghiệm, chỉ số xét nghiệm máu phát hiện ung thư

Trong lâm sàng, khi đặt câu hỏi xét nghiệm máu có phát hiện ung thư hay xét nghiệm máu có ra ung thư không, bác sĩ thường dựa vào nhiều nhóm xét nghiệm khác nhau. Mỗi loại xét nghiệm máu cung cấp một khía cạnh thông tin riêng, góp phần hỗ trợ chẩn đoán, đánh giá mức độ lan rộng và theo dõi hiệu quả điều trị ung thư.

2.1. Xét nghiệm công thức máu toàn phần (CBC)

Những bất thường trong chỉ số hồng cầu, bạch cầu hoặc tiểu cầu có thể gợi ý các ung thư hệ tạo máu và miễn dịch như bệnh bạch cầu hoặc u lympho. Tuy nhiên, CBC không có khả năng phát hiện trực tiếp các ung thư đặc như ung thư phổi, vú hay đại tràng. Ngoài giá trị hỗ trợ chẩn đoán, xét nghiệm này còn giúp theo dõi đáp ứng điều trị và đánh giá nguy cơ ung thư đã xâm lấn tủy xương.

2.2. Xét nghiệm máu tìm dấu ấn khối u

Xét nghiệm máu có thể hỗ trợ phát hiện ung thư thông qua các dấu ấn khối u – các chất sinh học do khối u hoặc cơ thể sản xuất và giải phóng vào máu. Khi nồng độ các dấu ấn này tăng bất thường, bác sĩ có thể nghi ngờ ung thư. Ví dụ, CA‑125 giúp theo dõi ung thư buồng trứng hoặc tuyến tụy, còn PSA hỗ trợ phát hiện ung thư tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, các xét nghiệm này chủ yếu định hướng chẩn đoán, lập kế hoạch điều trị hoặc phát hiện tái phát, chứ không thể dùng đơn độc để xác định chắc chắn ung thư.

2.3. Xét nghiệm protein trong máu

Nhóm xét nghiệm máu có phát hiện được ung thư không điển hình hiện nay là xét nghiệm protein máu. Xét nghiệm này này tập trung đánh giá nồng độ protein trong huyết tương. Sự gia tăng bất thường của một số protein có thể liên quan đến các ung thư máu như bệnh bạch cầu, u lympho hoặc đa u tủy. Một số xét nghiệm sinh hóa tổng quát, chẳng hạn như xét nghiệm chuyển hóa toàn diện (CMP), cũng cung cấp thông tin về tổng lượng protein, qua đó hỗ trợ bác sĩ phát hiện các dấu hiệu gợi ý bệnh lý ác tính.

2.4. Xét nghiệm tế bào khối u lưu hành (CTC)

Đây là một dạng sinh thiết lỏng giúp phát hiện các tế bào ung thư đã tách ra từ khối u chính và di chuyển trong máu. CTC thường được áp dụng ở bệnh nhân ung thư vú, tuyến tiền liệt hoặc đại tràng giai đoạn di căn để tiên lượng bệnh và theo dõi hiệu quả điều trị. Nếu số lượng CTC thấp hoặc không phát hiện, tiên lượng thường thuận lợi; ngược lại, CTC cao có thể cảnh báo bệnh tiến triển hoặc cần điều chỉnh phác đồ sớm.

2.5. Xét nghiệm Galleri

Galleri là sinh thiết lỏng tiên tiến, có thể phát hiện hơn 50 loại ung thư khác nhau. Phương pháp dựa trên giải trình tự DNA để nhận diện các tín hiệu đặc trưng của ung thư trong máu, đồng thời hỗ trợ xác định vị trí khởi phát khối u.

2.6. Xét nghiệm huyết tương dựa trên proteomics

Xét nghiệm này sử dụng kỹ thuật proteomics để phát hiện sớm nhiều loại ung thư. Các nghiên cứu bước đầu cho thấy khả năng phát hiện ung thư giai đoạn sớm khá cao ở cả nam và nữ. Mặc dù cần thêm dữ liệu để xác nhận, phương pháp này hứa hẹn mở rộng khả năng sàng lọc ung thư bằng xét nghiệm máu trong tương lai.

3. Xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không? Cần làm thêm xét nghiệm gì?

Trong thực tế lâm sàng, dù nhiều người băn khoăn xét nghiệm máu có ra ung thư không, thì xét nghiệm máu đơn thuần thường không đủ để đưa ra chẩn đoán xác định. Để làm rõ hơn vấn đề xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không, bác sĩ sẽ yêu cầu chỉ định thêm các phương pháp cận lâm sàng chuyên sâu để xác định bản chất hoặc người bệnh đang ở giai đoạn nào:

• Sinh thiết: Đây là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán ung thư từ xưa đến nay. Phương pháp này lấy một mẫu mô nhỏ từ cơ quan nghi ngờ hoặc tủy xương để phân tích tế bào học và mô bệnh học, qua đó xác định sự hiện diện của tế bào ác tính.
• Chẩn đoán hình ảnh: Các kỹ thuật hình ảnh như chụp X-quang, CT, MRI hoặc PET giúp xác định vị trí khối u, mức độ xâm lấn và tình trạng di căn. Đây là bước quan trọng để đánh giá giai đoạn ung thư và lập kế hoạch điều trị.
• Các xét nghiệm chuyên khoa: Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định thêm các xét nghiệm đặc hiệu theo từng cơ quan, chẳng hạn như chụp nhũ ảnh để hỗ trợ chẩn đoán ung thư vú hoặc xét nghiệm Pap nhằm phát hiện sớm ung thư cổ tử cung.

Nhiều ung thư ở giai đoạn sớm thường diễn tiến âm thầm và khó nhận biết bằng các phương pháp thông thường, kể cả khi đặt ra câu hỏi xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không hay xét nghiệm máu có ra ung thư không. Do đó, tầm soát ung thư định kỳ đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm bệnh trước khi triệu chứng xuất hiện.

Nguồn tài liệu tham khảo: Clevelandclinic, Mdanderson, Cancerresearchuk