Sôi bụng ợ chua kéo dài – khi nào cần đi khám ngay?

Sôi bụng ợ chua là một trong những triệu chứng mà nhiều người trải qua hằng ngày nhưng lại ít khi chú ý đúng mức. Có người nghĩ đó chỉ là biểu hiện nhỏ của hệ tiêu hóa sau khi ăn no, có người chủ quan cho rằng do ăn phải đồ lạ. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài, nó có thể là “tín hiệu đỏ” cho thấy hệ tiêu hóa đang gặp vấn đề. Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

1. Sôi bụng ợ chua là gì?

1.1. Hiểu đúng về hiện tượng sôi bụng

Sôi bụng là âm thanh phát ra từ nhu động ruột khi di chuyển khí, chất lỏng hoặc thức ăn qua đường tiêu hóa. Đây là một hiện tượng sinh lý bình thường và thường không đáng lo nếu chỉ xảy ra sau bữa ăn hoặc khi đói. Tuy nhiên, khi sôi bụng đi kèm với biểu hiện khó chịu như chướng bụng, đầy hơi, đau bụng, rối loạn đại tiện thì không còn là hiện tượng bình thường.

Các chuyên gia tiêu hóa cho biết, sôi bụng có thể liên quan đến sự mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, quá trình lên men bất thường trong ruột già hoặc rối loạn nhu động ruột. Một số người cũng bị sôi bụng sau khi ăn các món nhiều đạm, sữa, đồ lên men hoặc đồ chiên rán.

1.2. Ợ chua là biểu hiện của trào ngược dịch axit

Ợ chua là cảm giác có vị chua hoặc đắng trong miệng, kèm theo hơi nóng rát lan từ vùng dạ dày lên cổ họng. Hiện tượng này thường xảy ra khi dịch vị từ dạ dày (chứa axit clohydric) trào ngược lên thực quản do van thực quản dưới đóng không kín. Người bệnh có thể cảm thấy tức ngực, nóng rát vùng thượng vị, khó chịu vùng cổ họng sau khi ăn no, uống nước có ga, nằm ngay sau ăn hoặc cúi gập người.

Nếu tình trạng ợ chua xuất hiện thường xuyên kèm theo đau tức ngực, khó nuốt, cảm giác vướng nghẹn thì rất có thể liên quan đến bệnh lý trào ngược dạ dày thực quản (GERD) hoặc viêm loét dạ dày.

2. Những nguyên nhân phổ biến gây sôi bụng ợ chua

2.1. Thói quen ăn uống không hợp lý

Chế độ ăn uống là yếu tố đầu tiên ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa. Những thói quen như ăn quá nhanh, nhai không kỹ, ăn sát giờ ngủ, ăn nhiều đồ dầu mỡ, cay nóng, uống rượu bia, cà phê hoặc nước có ga sẽ làm tăng tiết axit dạ dày. Axit dư thừa kết hợp cùng khí sinh ra trong quá trình tiêu hóa khiến bạn dễ bị sôi bụng ợ chua, đầy bụng hoặc đau âm ỉ vùng thượng vị.

Một số thực phẩm dễ gây hiện tượng này gồm: thức ăn chiên rán, xúc xích, thịt đỏ, sữa động vật nguyên kem, socola, cà phê đậm, nước ngọt có gas.

2.2. Căng thẳng kéo dài

Yếu tố tâm lý như lo lắng, mất ngủ, stress công việc có ảnh hưởng lớn đến hệ thần kinh ruột. Khi não bộ chịu căng thẳng, dạ dày và ruột sẽ bị kích thích làm giảm nhu động hoặc co bóp không đều. Hệ tiêu hóa hoạt động kém hiệu quả, gây ra các triệu chứng như sôi bụng, đầy hơi, ợ chua, tiêu chảy hoặc táo bón xen kẽ.

Stress cũng làm tăng tiết cortisol, từ đó kích thích tiết nhiều axit dạ dày hơn bình thường – một yếu tố thúc đẩy ợ chua.

2.3. Rối loạn tiêu hóa và bệnh lý đường ruột

Một số bệnh lý đường tiêu hóa có thể gây ra hiện tượng sôi bụng ợ chua kéo dài. Bao gồm:

– Viêm loét dạ dày tá tràng: khiến niêm mạc bị tổn thương, tăng tiết axit, dễ gây ợ chua và đau thượng vị.

– Hội chứng ruột kích thích (IBS): thường gặp ở người hay stress, có thể đi kèm đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón, sôi bụng, khó tiêu.

– Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): gây ợ chua, ợ nóng, cảm giác vướng họng, ho khan.

– Nhiễm vi khuẩn HP: vi khuẩn Helicobacter pylori sống trong niêm mạc dạ dày và làm tăng nguy cơ viêm loét, dẫn đến ợ chua kéo dài, đặc biệt khi đói.

3. Khi nào sôi bụng ợ chua là dấu hiệu nguy hiểm?

3.1. Tình trạng diễn ra liên tục và kèm theo các triệu chứng bất thường

Nếu bạn bị sôi bụng ợ chua hàng ngày, nhất là vào cùng thời điểm hoặc sau khi ăn một số món nhất định, kèm các dấu hiệu như đầy bụng lâu tiêu, chán ăn, buồn nôn, tiêu chảy hoặc đau bụng thì có thể hệ tiêu hóa đang gặp vấn đề thực thể.

Ngoài ra, những biểu hiện như sút cân không rõ nguyên nhân, nôn ra máu, đại tiện phân đen… có thể là cảnh báo sớm của bệnh lý nghiêm trọng như loét dạ dày chảy máu hoặc ung thư đường tiêu hóa.

3.2. Ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt hằng ngày

Nhiều người cảm thấy bụng sôi ùng ục vào ban đêm, nằm xuống là ợ chua, buồn nôn hoặc ho kéo dài. Những biểu hiện này khiến người bệnh mất ngủ, mệt mỏi vào ban ngày, ảnh hưởng đến công việc và chất lượng cuộc sống.

Trường hợp ợ chua về đêm lặp lại nhiều lần trong tuần, bạn cần đi khám sớm để loại trừ trào ngược thực quản nặng.

4. Phân biệt sôi bụng ợ chua do sinh lý và bệnh lý

4.1. Dấu hiệu sinh lý tạm thời

Nếu sôi bụng ợ chua chỉ xảy ra sau khi ăn quá no, ăn món lạ, uống nhiều rượu bia, thức khuya hoặc căng thẳng ngắn hạn, và không lặp lại trong những ngày sau, thì thường không quá nguy hiểm. Đây là phản ứng tức thời của hệ tiêu hóa và có thể cải thiện bằng nghỉ ngơi, ăn uống điều độ.

4.2. Dấu hiệu bệnh lý cần thăm khám

Tình trạng kéo dài trên 2 tuần, tái đi tái lại dù đã thay đổi chế độ ăn, có các triệu chứng đi kèm như đau âm ỉ thượng vị, nôn, đi ngoài thất thường thì nên đi khám chuyên khoa tiêu hóa để được chẩn đoán và điều trị.

5. Phương pháp chẩn đoán nguyên nhân sôi bụng ợ chua

Triệu chứng sôi bụng kèm ợ chua có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân liên quan đến hệ tiêu hóa như rối loạn chức năng dạ dày, viêm loét, trào ngược, nhiễm khuẩn HP,… Để xác định chính xác nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định một số phương pháp sau:

5.1. Khám lâm sàng và hỏi bệnh

Bác sĩ sẽ khai thác thông tin chi tiết về thời điểm khởi phát triệu chứng, tần suất xuất hiện, mối liên quan với bữa ăn, loại thực phẩm dễ kích thích, tiền sử bệnh tiêu hóa hoặc dùng thuốc. Việc hỏi bệnh kỹ lưỡng giúp định hướng nhóm nguyên nhân nghi ngờ để chỉ định các xét nghiệm phù hợp.

5.2. Nội soi tiêu hóa

Nội soi dạ dày – thực quản là phương pháp quan trọng nhằm phát hiện viêm loét, trào ngược, tổn thương niêm mạc, polyp hoặc các dấu hiệu nghi ngờ ung thư. Phương pháp này cho phép quan sát trực tiếp bên trong ống tiêu hóa, đồng thời có thể sinh thiết mẫu mô nếu cần thiết. Hiện nay, nội soi gây mê giúp giảm cảm giác khó chịu cho người bệnh.

5.3. Xét nghiệm vi khuẩn HP

Vi khuẩn HP (Helicobacter pylori) là một trong những tác nhân phổ biến gây viêm loét và làm nặng thêm tình trạng sôi bụng, ợ chua. Tùy tình huống cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định test hơi thở, nội soi sinh thiết hoặc xét nghiệm phân để xác định sự hiện diện của vi khuẩn này.

5.4. Đo pH thực quản 24 giờ

Phương pháp này giúp theo dõi liên tục trong 24 giờ mức độ axit trào ngược từ dạ dày lên thực quản, từ đó đánh giá mức độ nghiêm trọng và tần suất trào ngược – một trong những nguyên nhân thường gặp gây ợ chua, nóng rát kèm sôi bụng.

5.5. Đo áp lực thực quản (HRM)

HRM (High Resolution Manometry) là kỹ thuật đo áp lực và khả năng co bóp của thực quản. Phương pháp này giúp đánh giá chức năng cơ vòng thực quản dưới và phát hiện các rối loạn nhu động thực quản – yếu tố có thể liên quan đến tình trạng trào ngược và khó tiêu, gây sôi bụng ợ chua.

6. Cách xử lý và cải thiện tình trạng sôi bụng ợ chua

6.1. Điều chỉnh chế độ ăn uống

– Ăn đúng giờ, tránh ăn quá no hoặc để bụng quá đói

– Hạn chế các thực phẩm kích thích như đồ chiên rán, nước có ga, cà phê, rượu bia

– Ăn chậm, nhai kỹ giúp dạ dày tiêu hóa hiệu quả hơn

– Tránh ăn sát giờ ngủ hoặc nằm ngay sau bữa ăn

6.2. Thay đổi lối sống

– Tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày 20–30 phút để tăng nhu động ruột

– Ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng kéo dài

– Tránh mặc quần áo quá chật ở vùng bụng sau bữa ăn

– Nâng đầu giường khi ngủ nếu bị trào ngược về đêm

6.3. Dùng thuốc theo chỉ định

Một số thuốc như kháng acid, thuốc ức chế bơm proton, thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày, men tiêu hóa có thể giúp giảm triệu chứng. Tuy nhiên, bạn cần sử dụng đúng theo hướng dẫn của bác sĩ.

7. Phòng ngừa tình trạng sôi bụng ợ chua tái phát

7.1. Lắng nghe cơ thể và điều chỉnh sớm

Việc ghi nhớ các món ăn dễ gây kích ứng với bạn sẽ giúp tránh lặp lại tình trạng. Ngoài ra, nên ăn uống đúng giờ, nghỉ ngơi hợp lý, kiểm soát cân nặng và duy trì cân bằng tâm lý.

7.2. Khám sức khỏe tiêu hóa định kỳ

Nội soi tiêu hóa định kỳ, nhất là ở người có tiền sử trào ngược, viêm loét hoặc nhiễm HP, giúp phát hiện sớm tổn thương, từ đó can thiệp kịp thời, tránh biến chứng nghiêm trọng.

8. Khi nào nên đến bệnh viện thăm khám?

Nếu bạn gặp một hoặc nhiều biểu hiện sau, hãy đến ngay cơ sở y tế uy tín:

– Sôi bụng ợ chua kéo dài trên 2 tuần

– Giảm cân không rõ nguyên nhân

– Nôn nhiều, buồn nôn liên tục

– Đi ngoài phân đen, nôn ra máu

– Đau dữ dội vùng thượng vị

Sôi bụng ợ chua là biểu hiện không hiếm gặp nhưng có thể là dấu hiệu của rối loạn tiêu hóa hoặc bệnh lý đường ruột nghiêm trọng nếu kéo dài. Nhận diện đúng nguyên nhân, điều chỉnh kịp thời và chủ động thăm khám sẽ giúp bạn bảo vệ hệ tiêu hóa hiệu quả hơn, nâng cao chất lượng cuộc sống mỗi ngày.