Phương pháp cắt hớt niêm mạc (EMR) điều trị tổn thương tiêu hóa
Phương pháp cắt hớt niêm mạc (EMR) được xem như một cách tiếp cận hiện đại trong điều trị tổn thương niêm mạc đường tiêu hóa. Đây là một thủ thuật có tính an toàn cao, hiệu quả và ít biến chứng, giúp loại bỏ hoàn toàn các tổn thương tại chỗ mà không cần phẫu thuật mở.
1. Phương pháp cắt hớt niêm mạc (EMR) là gì?
Trong vài thập kỷ gần đây, sự phát triển của nội soi can thiệp đã mở ra nhiều cơ hội điều trị không xâm lấn cho bệnh nhân mắc các tổn thương tiền ung thư và ung thư sớm ở đường tiêu hóa. Một trong những kỹ thuật nổi bật và có vai trò rất lớn trong điều trị là phương pháp cắt hớt niêm mạc qua nội soi (Endoscopic Mucosal Resection – EMR). EMR là một kỹ thuật can thiệp nội soi được sử dụng để cắt bỏ lớp niêm mạc chứa tổn thương bất thường như loạn sản, polyp hoặc ung thư giai đoạn sớm (chưa xâm lấn qua lớp niêm mạc) tại thực quản, dạ dày hoặc đại trực tràng. Mục tiêu của EMR là loại bỏ triệt để tổn thương để vừa chẩn đoán chính xác qua mô bệnh học, vừa điều trị dứt điểm mà vẫn bảo tồn được cơ quan.
Kỹ thuật này lần đầu tiên được ứng dụng rộng rãi tại Nhật Bản và các nước châu Á, sau đó lan rộng sang châu Âu và Mỹ nhờ vào ưu điểm vượt trội trong điều trị ung thư sớm.
Phương pháp EMR thường được chỉ định điều trị các tổn thương niêm mạc có nguy cơ tiến triển thành ung thư hoặc đã là ung thư giai đoạn sớm. Cụ thể, các trường hợp chỉ định của phương pháp này bao gồm:
– Polyp dạ dày, đại tràng có nguy cơ ác tính cao
– Loạn sản cấp độ cao
– Ung thư biểu mô tại chỗ hoặc ung thư giai đoạn T1a (chưa xâm lấn qua lớp niêm mạc).
– Barrett thực quản có biến đổi loạn sản.
– Ung thư dạ dày hoặc đại tràng giai đoạn sớm, không có bằng chứng xâm lấn sâu hoặc di căn hạch.
Các tổn thương cần được đánh giá kỹ lưỡng bằng nội soi phóng đại, nhuộm màu hoặc nội soi siêu âm (EUS) trước khi quyết định điều trị bằng EMR.
2. Các bước trong kỹ thuật thực hiện EMR
Hiện nay có nhiều biến thể của kỹ thuật EMR, nhưng về cơ bản, thủ thuật bao gồm các bước chính như sau:
2.1. Đánh dấu ranh giới tổn thương
Sử dụng dao điện để đánh dấu quanh tổn thương, giúp xác định chính xác diện tích cần cắt bỏ.
2.2. Bơm dung dịch vào dưới lớp niêm mạc
Thường là dung dịch NaCl 0,9% pha adrenalin hoặc chất nhuộm như indigo carmine. Mục tiêu của kỹ thuật bơm dung dịch nhằm tách lớp niêm mạc chứa tổn thương ra khỏi lớp dưới niêm để tránh làm tổn thương cơ.
2.3. Cắt hớt niêm mạc
Dùng vòng thắt cắt (snare) để kẹp và cắt toàn bộ vùng niêm mạc bất thường đã được nâng lên. Có thể thực hiện cắt từng phần (piecemeal EMR) hoặc cắt nguyên khối (en bloc EMR), tùy kích thước và vị trí tổn thương.
2.4. Lấy mẫu và cầm máu
Sau khi cắt, mẫu được gửi xét nghiệm giải phẫu bệnh để đánh giá mức độ xâm lấn. Kiểm tra vị trí cắt, nếu chảy máu có thể dùng clip, đốt điện hoặc tiêm thuốc cầm máu.
3. Ưu điểm của EMR
Phương pháp EMR mang lại nhiều lợi ích so với phẫu thuật truyền thống. Trước hết, phương pháp này ít xâm lấn do không cần mổ hở, giúp bệnh nhân hồi phục nhanh. Đồng thời giúp bảo tồn các cơ quan do không cần cắt bỏ toàn bộ dạ dày hay đại tràng. EMR có thể giúp người bệnh được tiết giảm chi phí và thời gian nằm viện.
Giúp chẩn đoán chính xác: Mẫu mô được lấy trọn vẹn, cho phép đánh giá mô bệnh học chính xác, từ đó quyết định hướng điều trị tiếp theo. Tỷ lệ biến chứng thấp. Nếu thực hiện đúng kỹ thuật và trên đối tượng phù hợp, tỷ lệ thủng hoặc chảy máu rất thấp.
4. Biến chứng có thể gặp
Dù an toàn, EMR vẫn có thể gặp một số biến chứng, tuy hiếm gặp như:
Chảy máu: Biến chứng này nếu có cũng thường kiểm soát được ngay bằng nội soi.
Thủng: Nguy cơ cao hơn nếu cắt sâu hoặc tổn thương nằm ở vị trí khó quan sát (như góc đại tràng).
Hẹp thực quản hoặc hẹp đường tiêu hóa: Xảy ra khi cắt tổn thương lớn, đặc biệt là ở thực quản, do sẹo lành kéo dài.
Nhiễm trùng, đau bụng, buồn nôn: Thường nhẹ và thoáng qua.
Để có hiệu quả điều trị và phục hồi tốt, bệnh nhân cần được theo dõi sau thủ thuật ít nhất vài giờ, và tái khám định kỳ để phát hiện sớm tái phát hoặc biến chứng muộn.
5. So sánh EMR với ESD
Một kỹ thuật nội soi cắt niêm mạc khác cũng rất hiệu quả là ESD (Endoscopic Submucosal Dissection). Giữa 2 phương pháp này có một số điểm khác biệt chính:
– Về phạm vi áp dụng: EMR áp dụng với Tổn thương nhỏ, đơn giản. Trong khi đó, ESD phù hợp với tổn thương lớn, nguy cơ cao.
– Về kỹ thuật: EMR dễ thực hiện, nhanh trong khi ESD phức tạp, thời gian thực hiện lâu hơn.
– Về mức độ xâm lấn: EMR xâm lấn nhẹ, còn ESD sâu hơn.
– Về nguy cơ biến chứng: EMR nguy cơ thấp hơn so với ESD, dù cả 2 phương pháp đều ít xảy ra biến chứng nếu được thực hiện đúng kỹ thuật, với bác sĩ chuyên khoa kinh nghiệm.
Qua các yếu tố so sánh trên, có thể thấy EMR thường là lựa chọn đầu tay cho các tổn thương nhỏ. Trong khi ESD thích hợp cho tổn thương lớn, loạn sản lan rộng hoặc nghi ngờ xâm lấn sâu.
6. Theo dõi sau thủ thuật
Sau khi thực hiện EMR, bệnh nhân cần được nghỉ ngơi và nhịn ăn vài giờ đầu để theo dõi chảy máu. Đồng thời bệnh nhân được dùng thuốc kháng axit, kháng sinh (nếu cần). Cần theo dõi triệu chứng đau bụng, sốt, buồn nôn (nếu có) sau thủ thuật.
Bệnh nhân cần được nội soi lại sau 3–6 tháng để kiểm tra vết cắt và tầm soát tái phát. Nếu kết quả mô bệnh học cho thấy tổn thương đã cắt bỏ hoàn toàn, bệnh nhân chỉ cần theo dõi định kỳ. Nếu có xâm lấn sâu hoặc không lấy hết, có thể cần điều trị bổ sung như ESD, phẫu thuật hay hóa trị.
Như vậy, cắt hớt niêm mạc qua nội soi (EMR) là một bước tiến lớn trong điều trị các tổn thương niêm mạc đường tiêu hóa. Phương pháp này cho phép loại bỏ các tổn thương tiền ung thư và ung thư sớm một cách hiệu quả, an toàn, ít biến chứng và bảo tồn tối đa cơ quan. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối ưu, cần lựa chọn đúng chỉ định, thực hiện bởi bác sĩ chuyên sâu và có kế hoạch theo dõi cẩn thận sau thủ thuật.
Với sự phát triển của công nghệ nội soi và kinh nghiệm ngày càng nâng cao của các bác sĩ, EMR đang dần trở thành lựa chọn hàng đầu cho điều trị ung thư sớm, góp phần nâng cao chất lượng sống và giảm tỷ lệ tử vong do ung thư tiêu hóa tại Việt Nam cũng như trên thế giới.
