Ợ chua rát họng – dạ dày đang cầu cứu!

Ợ chua rát họng là triệu chứng mà nhiều người từng gặp phải, đặc biệt sau khi ăn no, ăn đồ cay nóng hoặc khi nằm xuống ngay sau bữa tối. Dù thoạt đầu chỉ là cảm giác khó chịu nhẹ, nhưng nếu lặp đi lặp lại thường xuyên, tình trạng này có thể cảnh báo những vấn đề nghiêm trọng hơn liên quan đến hệ tiêu hóa hoặc đường hô hấp trên.

1. Cảm giác ợ chua rát họng là gì và tại sao bạn không nên xem nhẹ?

1.1. Hiểu đúng về ợ chua rát họng

Ợ chua là hiện tượng hơi axit trong dạ dày trào ngược lên thực quản, kèm theo vị chua hoặc đắng ở miệng. Khi axit tiếp xúc với niêm mạc họng, người bệnh thường cảm thấy rát, khé cổ hoặc ngứa họng, thậm chí kèm theo ho khan, khàn tiếng. Tình trạng này phổ biến hơn vào ban đêm hoặc khi cơ thể ở tư thế nằm nghiêng, vì lúc này trọng lực không còn hỗ trợ ngăn axit trào ngược.

1.2. Lý do không nên chủ quan

Nhiều người cho rằng ợ chua rát họng chỉ là biểu hiện nhẹ do ăn uống không hợp lý. Tuy nhiên, nếu để kéo dài, axit dạ dày có thể gây tổn thương niêm mạc thực quản, hình thành viêm loét, thậm chí dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như hẹp thực quản, barrett thực quản hoặc ung thư thực quản.

2. Những nguyên nhân dễ khiến bạn bị ợ chua rát họng

2.1. Thói quen ăn uống và sinh hoạt hàng ngày không lành mạnh

Ăn quá no, ăn nhanh, nằm ngay sau khi ăn, dùng nhiều đồ chiên rán, cay nóng hoặc uống nhiều cà phê, rượu bia có thể làm tăng áp lực lên dạ dày, khiến van thực quản dưới hoạt động kém hiệu quả. Khi đó, axit dễ dàng trào ngược và gây cảm giác rát họng sau ợ chua.

2.2. Căng thẳng và stress kéo dài

Tinh thần căng thẳng kéo dài ảnh hưởng đến nhu động ruột và hoạt động của hệ thần kinh thực vật, dẫn đến rối loạn tiêu hóa, tăng tiết axit dịch vị, làm tăng nguy cơ trào ngược. Đặc biệt, stress cũng khiến cơ thắt thực quản dưới dễ bị giãn bất thường, tạo điều kiện cho axit đi ngược lên trên.

2.3. Các bệnh lý nền có liên quan

Ợ chua rát họng có thể là biểu hiện của nhiều bệnh lý như trào ngược dạ dày thực quản (GERD), viêm loét dạ dày tá tràng, thoát vị hoành hoặc rối loạn vận động thực quản. Trong các trường hợp này, điều trị dứt điểm nguyên nhân gốc là điều cần thiết để chấm dứt triệu chứng khó chịu.

3. Làm sao phân biệt ợ chua rát họng thông thường và bệnh lý?

3.1. Dấu hiệu bạn nên theo dõi sát sao

Nếu tình trạng ợ chua rát họng chỉ xảy ra thỉnh thoảng sau bữa ăn nhiều dầu mỡ, có thể đây chỉ là rối loạn tiêu hóa tạm thời. Tuy nhiên, nếu bạn thường xuyên cảm thấy nóng rát ở họng kèm theo ợ chua, khó nuốt, buồn nôn, đau ngực hoặc ho kéo dài, rất có thể đó là biểu hiện của trào ngược dạ dày thực quản cần được điều trị chuyên sâu.

3.2. Biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra

Khi axit tiếp xúc lâu ngày với niêm mạc thực quản và họng, có thể gây viêm mạn tính, làm tăng nguy cơ hẹp thực quản, hình thành mô sẹo, thậm chí thay đổi cấu trúc tế bào gây barrett thực quản – tình trạng tiền ung thư. Ngoài ra, axit còn làm tăng nguy cơ viêm họng hạt, viêm amidan hoặc viêm thanh quản.

4. Phương pháp chẩn đoán chính xác tình trạng ợ chua rát họng

4.1. Thăm khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh tiêu hóa, các triệu chứng đi kèm như buồn nôn, đau tức ngực, thay đổi giọng nói, ho đêm… Việc xác định thời điểm xuất hiện triệu chứng và các yếu tố kích hoạt cũng đóng vai trò quan trọng.

4.2. Nội soi tiêu hóa trên

Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng giúp quan sát trực tiếp tổn thương niêm mạc, phát hiện viêm loét, barrett thực quản hoặc các bất thường khác. Đây là phương pháp quan trọng và phổ biến trong chẩn đoán trào ngược kèm theo ợ chua rát họng.

4.3. Đo pH thực quản 24 giờ và đo áp lực nhu động thực quản HRM

Đo pH thực quản cho biết mức độ trào ngược axit trong ngày. Còn đo áp lực thực quản (HRM) giúp đánh giá chức năng co bóp và khả năng đóng mở của van thực quản dưới. Khi kết hợp hai phương pháp này, bác sĩ có thể xác định chính xác nguyên nhân gây ra triệu chứng và đưa ra hướng điều trị phù hợp.

5. Cách cải thiện tình trạng ợ chua rát họng ngay từ hôm nay

5.1. Điều chỉnh thói quen sinh hoạt

Bạn nên ăn thành nhiều bữa nhỏ, không ăn no quá mức. Sau khi ăn, cần tránh nằm hoặc hoạt động mạnh ít nhất 2 giờ. Giữ cho đầu cao hơn ngực khi ngủ để giảm nguy cơ trào ngược vào ban đêm. Uống đủ nước và bổ sung rau xanh, trái cây ít axit để hỗ trợ hệ tiêu hóa.

5.2. Tránh các yếu tố kích thích

Hạn chế thực phẩm gây tăng axit như đồ chiên rán, cà phê, rượu bia, nước có gas, ớt, tiêu… Không hút thuốc lá, vì nicotine làm giãn cơ vòng thực quản dưới. Ngoài ra, nên quản lý stress bằng yoga, thiền hoặc các hoạt động thư giãn nhẹ nhàng.

5.3. Sử dụng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ

Một số thuốc có thể được chỉ định như thuốc kháng axit, ức chế bơm proton (PPI), thuốc tăng vận động đường tiêu hóa… Tuy nhiên, tuyệt đối không nên tự ý dùng thuốc kéo dài mà không có chỉ định chuyên môn, vì có thể gây tác dụng phụ không mong muốn hoặc làm nặng thêm tình trạng bệnh.

6. Khi nào nên đi khám để điều trị ợ chua rát họng đúng cách?

6.1. Triệu chứng kéo dài nhiều ngày nhưng không có dấu hiệu thuyên giảm

Nếu bạn đã thay đổi lối sống, ăn uống hợp lý mà vẫn ợ chua kèm theo rát họng trong nhiều ngày liên tục, hãy đi khám để được kiểm tra và điều trị sớm. Việc trì hoãn có thể khiến tình trạng nặng hơn và khó kiểm soát hơn về sau.

6.2. Có biểu hiện bất thường như ho kéo dài, khàn giọng, đau ngực

Đây là dấu hiệu nghi ngờ trào ngược dạ dày nặng hoặc biến chứng liên quan đến thanh quản, phổi và cần được đánh giá chuyên khoa tai mũi họng hoặc tiêu hóa. Việc phát hiện sớm và can thiệp đúng thời điểm có thể ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Ợ chua rát họng có thể bắt đầu từ những nguyên nhân đơn giản nhưng lại là dấu hiệu cảnh báo tình trạng trào ngược hoặc bệnh lý tiêu hóa nghiêm trọng. Do vậy đừng chủ quan khi cơ thể lên tiếng, thay vào đó hãy lắng nghe các dấu hiệu bất thường, điều chỉnh lối sống lành mạnh và đến cơ sở y tế uy tín để được kiểm tra, tư vấn sớm. Việc phát hiện và điều trị kịp thời không chỉ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống mà còn bảo vệ bạn khỏi những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra..