Nội soi đường tiêu hóa trên: Khái niệm, mục đích và chỉ định

Nội soi đường tiêu hóa trên là một phương pháp cận lâm sàng giúp xem xét niêm mạc bên trong thực quản, dạ dày, tá tràng. Điều này giúp phát hiện những tổn thương tiềm ẩn trong đường tiêu hóa, hỗ trợ ngăn chặn kịp thời các biến chứng có khả năng dẫn đến ung thư.

1. Khái niệm nội soi tiêu hóa trên

Nội soi tiêu hóa trên (Upper GI endoscopy) là một thủ thuật sử dụng ống nội soi qua miệng, xuống thực quản dạ dày và tá tràng để quan sát trực tiếp bề mặt niêm mạc bên trong. Điều này giúp đánh giá tổn thương đường tiêu hóa và thực hiện lấy mẫu mô để sinh thiết nếu cần. Thủ thuật này được thực hiện bằng một ống nội soi nhỏ, đàn hồi, có đèn chiếu sáng và gắn camera đầu ống soi. Ống được đưa qua miệng, xuống cổ họng vào thực quản dạ dày và tá tràng.

So với chẩn đoán hình ảnh bằng tia X, nội soi tiêu hóa có thể cung cấp kết quả chính xác hơn trong việc phát hiện các vấn đề ở đường tiêu hóa trên như:

Tình trạng trào ngược axit do bệnh trào ngược dạ dày thực quản hoặc chứng ợ nóng.
Những khối u ung thư hoặc không ung thư, polyp bất thường trong đường tiêu hóa.
Tình trạng viêm như viêm thực quản, viêm dạ dày, viêm tá tràng.
Tình trạng rối loạn tiêu hóa như bệnh celiac và bệnh Crohn .
Các tình trạng khác như loét dạ dày hoặc rối loạn nuốt.

2. Mục đích của nội soi đường tiêu hóa trên là gì?

Thủ thuật nội soi đường tiêu hóa trên đường hóa trên với nhiều mục đích quan trọng với sức khỏe người bệnh, bao gồm:

Chẩn đoán các bệnh lý đường tiêu hóa: Nội soi tiêu hóa trên giúp phát hiện các tình trạng viêm loét, polyp, các khối u, xơ hóa hoặc xuất huyết bên trong đường tiêu hóa.
Xác định nguyên nhân của triệu chứng: Nội soi giúp xác định nguyên nhân các triệu chứng liên quan đến đường tiêu hóa như đau thượng vị, khó nuốt, ợ nóng, nôn ra máu,..
Sinh thiết mô bệnh tiêu hóa: Trong quá trình nội soi nếu phát hiện tổn thương bất thường, bác sĩ sẽ tiến hành lấy mẫu để sinh thiết. Từ đó, giúp phát hiện tế bào ung thư hoặc tổn thương tiền ung thư.
Thực hiện điều trị trực tiếp: Một số trường hợp, bác sĩ có thể cầm máu hoặc cắt loại bỏ polyp hoặc nong hẹp, loại bỏ dị vật ngay trong quá trình nội soi.

3. Các chỉ định của nội soi đường tiêu hóa trên

Tùy vào từng tình trạng người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định nội soi tiêu hóa trên dựa trên triệu chứng lâm sàng, nguy cơ lâm sàng hoặc nhu cầu theo dõi sức khỏe. Các chỉ định thường gặp bao gồm:

3.1. Những dấu hiệu cần nội soi đường tiêu hóa trên

Các triệu chứng cảnh báo bệnh lý đường tiêu hóa bao gồm đau thượng vị kéo dài hoặc khó nuốt, buồn nôn, nôn ra máu hay phân đen, ợ nóng, ợ chua dai dẳng và sụt cân bất thường không rõ nguyên nhân. Đây là những dấu hiệu “alarm” cho thấy nguy cơ tổn thương nghiêm trọng và cần nội soi giúp chẩn đoán và điều trị kịp thời.

3.2. Nguy cơ ung thư hoặc tiền ung thư tiêu hóa

Những người có tiền sử gia đình mắc ung thư thực quản hoặc dạ dày, phát hiện bất thường qua hình ảnh học như X‑quang, CT, MRI, hoặc nghi ngờ tổn thương tiền ung thư nên được nội soi đường tiêu hóa trên. Thủ thuật này giúp phát hiện sớm tổn thương, lấy mẫu sinh thiết và xác định chính xác giai đoạn bệnh.

3.3. Có vấn đề về đường tiêu hóa cần được điều trị

Trong một số trường hợp, nội soi đường tiêu hóa trên có thể được sử dụng để điều trị tình trạng tắc nghẽn đường tiêu hóa hoặc một số vấn đề khác. Ví dụ, sử dụng một tia laser nhỏ đặt ở đầu ống nội soi có thể được sử dụng để đốt bỏ một phần khối u đang cản trở đường đi của thức ăn. Trong trường hợp khác, ống nội soi có thể đặt dưới dạng ống cứng gọi là stent vào một phần đường tiêu hóa giúp giữ thông suốt quá trình tiêu hóa.

4. Kết hợp nội soi tiêu hóa trên và nội soi siêu âm đường tiêu hóa trên khi nào?

4.1. Nội soi siêu âm đường tiêu hóa trên là gì?

Nội soi tiêu hóa trên là phương pháp thông thường giúp quan sát bề mặt niêm mạc, sinh thiết hoặc thực hiện các can thiệp đơn giản. Trong khi đó, nội soi siêu âm đường tiêu hóa trên (EUS) là sự kết hợp giữa nội soi và siêu âm để quan sát hình ảnh bên trong đường tiêu hóa, các cơ quan và mô lân cận.

Quá trình sử dụng EUS, một ống nội soi mềm sẽ được đưa vào đường tiêu hóa. Ở đầu ống có gắn đầu dò siêu âm, sử dụng sóng âm tần số cao để cho hình ảnh chi tiết bên trong đường tiêu hóa. Bên cạnh đó, nội soi siêu âm đường tiêu hóa trên còn có thể quan sát các cơ quan như phổi, tuyến tụy, túi mật, gan và hạch bạch huyết. Phương pháp này giúp phát hiện các bệnh lý ở những cơ quan, mô này cũng như trong đường tiêu hóa.

Ngoài ra, nội soi siêu âm đường tiêu hóa trên còn có thể được sử dụng để dẫn lưu dịch từ tổn thương hoặc đưa thuốc đến một vị trí cụ thể trong cơ thể.

4.2. Nội soi siêu âm đường tiêu hóa trên được tiến hành khi nào?

Tùy vào tình trạng của người bệnh, bác sĩ sẽ tiến hành chỉ định EUS với các bệnh đường tiêu hóa bao gồm:

Đánh giá tổn thương mô do tình trạng sưng viêm hoặc bệnh lý gây ra.
Phát hiện ung thư hoặc xác định ung thư đã lan đến hạch bạch huyết hay chưa.
Xác định mức độ lan rộng của các khối u ác tính lan sang các mô xung quanh.
Xác định giai đoạn ung thư.
Đánh giá chi tiết hơn về các tổn thương được phát hiện bằng những phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác.
Lấy dịch hoặc mô để tiến hành xét nghiệm (sinh thiết mẫu bệnh phẩm).
Dẫn lưu dịch từ các nang (u nang).
Đưa thuốc đến đúng vị trí cần điều trị, chẳng hạn như trực tiếp vào khối u ung thư.

Việc kết hợp hai phương pháp này giúp chẩn đoán chính xác hơn, định hướng điều trị hiệu quả và theo dõi tiến triển bệnh lý đường tiêu hóa trên.

Nội soi đường tiêu hóa trên là phương pháp an toàn, hiệu quả để chẩn đoán, sinh thiết và điều trị các bệnh lý thực quản, dạ dày và tá tràng. Chỉ định nội soi dựa trên triệu chứng, nguy cơ ung thư hoặc nhu cầu theo dõi sau điều trị. Trong những trường hợp tổn thương sâu, nội soi siêu âm đường tiêu hóa trên là công cụ quan trọng giúp đánh giá chính xác, hỗ trợ điều trị kịp thời và theo dõi hiệu quả.

Nguồn tham khảo: hanhphuchospital.com; benhvienungbuouhanoi.vn; vinmec.com; mayoclinic.org