Sỏi bùn túi mật: Ít triệu chứng, diễn biến âm thầm
Sỏi bùn túi mật có thể gây ra nhiều biến chứng như ứ tắc dịch mật, viêm tụy, nhiễm khuẩn đường mật hay túi mật. Tuy nhiên sỏi túi mật lại diễn biến âm ầm, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.
1. Sỏi bùn túi mật (bùn túi mật) là gì?
Túi mật là một phần của cơ thể nằm ở vị trí giữa gan và ruột. Đây là “kho chứa’ giúp lưu trữ dịch mật được sản xuất từ gan và điều tiết dịch mật vào ruột non để hỗ trợ tiêu hóa.
Sỏi bùn túi mật là hỗn hợp các tinh thể cholesterol, muối canxi bilirubinat và chất nhầy trong dịch mật. Theo thời gian bùn lắng đọng trong túi mật và có thể kết tụ thành những viên sỏi nằm trong túi mật. Sỏi này có thể được xem là “tiền thân” của sỏi mật.
Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi bùn túi mật bao gồm: bệnh tiểu đường, mỡ máu cao, giảm cân nhanh, mang thai, và tỷ lệ nữ giới mắc bệnh cao hơn nam giới.
2. Nguyên nhân hình thành sỏi bùn trong túi mật
Sỏi bùn túi mật xuất hiện khi có sự mất cân bằng giữa các thành phần trong dịch mật, bao gồm cholesterol, bilirubin và muối mật. Khi dịch mật bị ứ trệ hoặc thay đổi thành phần, các chất này dễ kết tủa tạo thành các hạt bùn nhỏ. Nếu không được loại bỏ kịp thời, bùn mật có thể tiến triển thành sỏi mật thực thụ hoặc gây tắc nghẽn đường mật, dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.
2.1. Ứ đọng dịch mật
Dịch mật do gan sản xuất và dự trữ trong túi mật, đóng vai trò quan trọng trong việc tiêu hóa chất béo. Khi dịch mật lưu thông kém, nguy cơ hình thành bùn mật tăng lên. Một số nguyên nhân phổ biến gây ứ đọng dịch mật gồm:
– Nhịn ăn kéo dài hoặc giảm cân nhanh: Ăn uống không đầy đủ hoặc giảm cân đột ngột làm túi mật ít co bóp, dẫn đến dịch mật ứ trệ và dễ kết tủa.
-Nuôi dưỡng tĩnh mạch dài ngày: Bệnh nhân phải dùng dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch trong thời gian dài có nguy cơ dịch mật ứ đọng do túi mật không hoạt động.
– Rối loạn vận động túi mật: Các tình trạng như tiểu đường, bệnh thần kinh hoặc sau phẫu thuật có thể làm giảm khả năng co bóp túi mật, dẫn đến hình thành bùn mật.
2.2. Thay đổi thành phần dịch mật
Dịch mật bình thường duy trì cân bằng giữa cholesterol, muối mật và bilirubin. Khi tỷ lệ này bị xáo trộn, một số chất dễ kết tủa và tạo bùn mật. Các yếu tố làm thay đổi thành phần dịch mật gồm:
– Tăng nồng độ estrogen
Phụ nữ mang thai: Estrogen và progesterone tăng cao làm giảm co bóp túi mật và thay đổi thành phần dịch mật, thúc đẩy kết tủa cholesterol. Sử dụng thuốc tránh thai hoặc liệu pháp hormone: Các thuốc chứa estrogen cũng làm tăng cholesterol trong dịch mật, tạo điều kiện hình thành bùn mật.
– Chế độ ăn không cân đối: Thực phẩm giàu cholesterol và chất béo bão hòa, đồng thời thiếu chất xơ, làm rối loạn chuyển hóa dịch mật và gia tăng nguy cơ bùn mật.
– Tăng bilirubin trong dịch mật: Một số bệnh lý như tan máu, nhiễm trùng đường mật hoặc các bệnh lý gan có thể làm bilirubin trong dịch mật tăng cao, dẫn đến kết tủa và tạo bùn mật.
3. Triệu chứng cảnh báo có sỏi bùn trong túi mật
Đa số trường hợp mắc bệnh sỏi bùn túi mật thường tiến triển thầm lặng và không có biểu hiện rõ ràng. Một số người chỉ nhận thấy các dấu hiệu nhẹ như:
– Đau bụng thoáng qua, đầy hơi, khó tiêu, buồn nôn.
– Chướng bụng hoặc lợm giọng, đặc biệt sau bữa ăn nhiều chất béo.
Khi bệnh tiến triển nặng, các triệu chứng rõ rệt hơn:
– Cơn đau ở vùng hạ sườn phải xuất hiện đột ngột, thường khởi phát ngay sau khi ăn nhiều chất béo. Tình trạng này kèm theo các triệu chứng như buồn nôn, chướng bụng, sốt vã mồ hôi và ớn lạnh.
– Cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội đặc biệt nếu cơn đau kéo dài trong vài giờ và mức độ đau không có dấu hiệu giảm xuống.
Tình trạng này nếu không được tầm soát có thể gây hàng loạt biến chứng nguy hiểm như tắc mật, viêm đường mật, viêm túi mật cấp, viêm tụy cấp. Với các trường hợp nhẹ hay phát hiện sớm bệnh nhân sẽ được điều trị kịp thời và hồi phục tốt mà chưa cần can thiệp ngoại khoa. Tuy nhiên với trường hợp đau nặng hoặc cấp cứu, phẫu thuật cắt túi mật có thể là lựa chọn bắt buộc. Điều này sẽ được chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa.
4. Sỏi bùn túi mật nên lưu ý gì trong ăn uống?
Trong phác đồ điều trị sỏi bùn túi mật, bên cạnh can thiệp ngoại khoa hay thuốc thì bác sĩ cũng có thể đưa ra các lời khuyên về dinh dưỡng. Một chế độ ăn phù hợp sẽ giúp người có sỏi bùn túi mật tiêu hóa dễ dàng và tăng cường hiệu quả trong quá trình điều trị.
4.1. Sỏi bùn túi mật nên ăn gì?
– Chế độ ăn nhiều rau xanh, hoa quả giàu vitamin C giúp hạn chế được sự hấp thu chất béo tại ruột. Từ đó hạn chế được tình trạng táo bón hay tiêu chảy bất thường.
– Thực phẩm giàu chất xơ giúp ngăn ngừa táo bón, hỗ trợ làm sạch dịch mật.
4.2. Sỏi bùn túi mật hạn chế ăn gì?
– Thực phẩm nhiều dầu mỡ hay giàu cholesterol
Đồ chiên rán và nội tạng động vật không chỉ ảnh hưởng đến gan mà còn tăng nguy cơ tạo sỏi.
– Đồ tinh bột tinh chế hoặc đồ ngọt
Đường tinh chế trong bánh kẹo ngọt và nước ngọt, đường bột cũng góp phần làm gia tăng cholesterol trong gan. Điều này tạo điều kiện hình thành sỏi mật.
Bên cạnh các lưu ý về thực phẩm thì người bệnh nên điều chỉnh chế độ sinh hoạt hàng ngày và lối sống thông qua việc:
– Tăng cường vận động, tập thể dục hàng ngày để dịch mật lưu thông tốt.
– Thăm khám sức khỏe định kỳ, tầm soát các vấn đề về tiêu hóa đặc biệt là đường mật, túi mật.
– Vệ sinh ăn uống, xổ giun định kỳ để tránh nhiễm khuẩn đường mật do giun sán.
Sỏi bùn túi mật là tình trạng phổ biến nhưng dễ bị bỏ qua vì triệu chứng không rõ ràng. Tuy nhiên, nếu không phát hiện sớm, bùn mật có thể tiến triển thành sỏi và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Việc duy trì chế độ ăn uống khoa học, thăm khám định kỳ và xử lý kịp thời sẽ giúp kiểm soát bệnh tốt hơn và ngăn ngừa tái phát.
