Đau ruột thừa ở trẻ em: Dấu hiệu nhận biết sớm và hướng xử lý

Đau ruột thừa ở trẻ em là tình trạng thường bị bỏ qua do dễ nhầm với đau bụng thông thường. Tuy nhiên, đây là bệnh lý ngoại khoa cấp cứu, có thể gây biến chứng nguy hiểm nếu phát hiện muộn. Cha mẹ cần nắm rõ những dấu hiệu cảnh báo, nguyên nhân và hướng xử trí để bảo vệ sức khỏe cho con.

1. Tổng quan về đau ruột thừa ở trẻ em

1.1. Đau ruột thừa ở trẻ em là tình trạng gì?

Đau ruột thừa ở trẻ em là hiện tượng phần ruột thừa – một đoạn nhỏ nằm ở góc dưới bên phải ổ bụng – bị viêm hoặc nhiễm trùng. Bệnh có thể xuất hiện ở bất kỳ lứa tuổi nào, nhưng thường gặp hơn ở trẻ em và thanh thiếu niên. Khi viêm, ruột thừa sưng to, chứa mủ, gây đau dữ dội và có thể vỡ, dẫn đến viêm phúc mạc. Đây là tình trạng cần được phẫu thuật kịp thời để ngăn ngừa biến chứng nhiễm trùng, áp xe ổ bụng hay nhiễm khuẩn huyết.

1.2. Nguyên nhân gây đau ruột thừa ở trẻ em

Nguyên nhân chủ yếu là do tắc nghẽn lòng ruột thừa bởi phân bã, sỏi phân hoặc viêm nhiễm đường tiêu hóa. Khi lòng ruột bị bít lại, vi khuẩn sinh sôi nhanh, làm tăng áp lực trong ruột thừa, dẫn đến viêm và hoại tử. Một số yếu tố nguy cơ khác gồm:

– Chế độ ăn ít chất xơ, nhiều đồ chiên rán, thịt đỏ.

– Trẻ hay bị nhiễm khuẩn tiêu hóa hoặc rối loạn tiêu hóa kéo dài.

– Sức đề kháng yếu, hệ miễn dịch kém.

Nhận biết được nguyên nhân giúp phụ huynh chủ động phòng ngừa và phát hiện sớm tình trạng bất thường ở trẻ.

2. Dấu hiệu nhận biết đau ruột thừa ở trẻ em

Triệu chứng viêm ruột thừa ở trẻ thường không điển hình như ở người lớn, nên dễ bị nhầm với rối loạn tiêu hóa hoặc đau bụng thông thường. Cha mẹ cần chú ý nếu trẻ có:

– Đau bụng quanh rốn, sau đó chuyển dần sang vùng hố chậu phải và đau tăng dần.

– Sốt nhẹ hoặc sốt cao: do phản ứng viêm và nhiễm khuẩn trong ổ bụng

– Buồn nôn, nôn nhiều: đặc biệt sau khi ăn

– Chán ăn, mệt mỏi, khó chịu, quấy khóc

– Bụng cứng, chướng hoặc nhạy cảm khi sờ

– Rối loạn tiêu hóa: có thể tiêu chảy nhẹ hoặc táo bón

Trẻ dưới 5 tuổi thường diễn tiến nhanh, nguy cơ vỡ ruột thừa trong 24–48 giờ rất cao, vì vậy cần được đưa đi khám ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ.

3. Chẩn đoán và điều trị đau ruột thừa ở trẻ em

3.1. Chẩn đoán xác định

Khi nghi ngờ trẻ bị đau ruột thừa, bác sĩ sẽ tiến hành:

– Khám bụng lâm sàng: kiểm tra điểm đau, mức độ co cứng thành bụng

– Xét nghiệm máu: bạch cầu thường tăng cao khi có viêm

– Siêu âm ổ bụng: giúp xác định vị trí ruột thừa viêm, phát hiện dịch quanh ruột thừa

– Chụp CT hoặc MRI: chỉ định trong trường hợp khó chẩn đoán, đặc biệt với trẻ béo phì hoặc có biểu hiện không điển hình

Việc chẩn đoán chính xác giúp lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và an toàn nhất cho trẻ.

3.2. Phẫu thuật điều trị đau ruột thừa

Hiện nay, phẫu thuật cắt ruột thừa là phương pháp điều trị duy nhất và hiệu quả nhất cho trẻ bị đau ruột thừa. Mục tiêu là loại bỏ phần ruột thừa viêm nhiễm, ngăn chặn biến chứng nguy hiểm như viêm phúc mạc hoặc nhiễm khuẩn huyết. Có hai phương pháp chính:

– Mổ mở: Thường áp dụng khi ruột thừa đã vỡ hoặc nhiễm trùng lan rộng. Bác sĩ rạch một đường nhỏ ở bụng để lấy ruột thừa viêm và rửa ổ bụng.

– Mổ nội soi: Phổ biến hơn nhờ ưu điểm ít xâm lấn, vết mổ nhỏ, giảm đau, ít để lại sẹo và thời gian hồi phục nhanh. Bác sĩ sử dụng camera nội soi và dụng cụ chuyên dụng để loại bỏ ruột thừa qua 2–3 lỗ nhỏ trên bụng.

Trẻ sau mổ nội soi thường có thể ăn nhẹ sau 6–12 giờ và phục hồi sinh hoạt trong thời gian ngắn.

4. Chăm sóc sau phẫu thuật cho trẻ

Sau phẫu thuật ruột thừa, cha mẹ cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để giúp trẻ hồi phục nhanh, hạn chế biến chứng.

4.1. Chế độ ăn uống

Cho trẻ ăn thức ăn mềm, dễ tiêu như cháo, súp, sữa. Tránh đồ cay, chiên rán và nước ngọt có gas. Khi trẻ ăn uống tốt hơn, có thể tăng dần khẩu phần.

4.2. Theo dõi vết mổ và dấu hiệu bất thường

Giữ vết mổ sạch, khô. Nếu thấy sưng đỏ, rỉ dịch, sốt hoặc đau tăng, cần đưa trẻ đến viện ngay.

4.3. Nghỉ ngơi – vận động

Cho trẻ nghỉ ngơi ít nhất 1–2 tuần, tránh chạy nhảy, vận động mạnh để vết mổ mau lành.

5. Biện pháp phòng ngừa đau ruột thừa ở trẻ em

Thực tế, không thể phòng ngừa hoàn toàn đau ruột thừa, vì bệnh thường khởi phát đột ngột. Tuy nhiên, cha mẹ vẫn có thể giảm nguy cơ bằng cách:

– Bổ sung chất xơ: Bổ sung rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt giúp nhu động ruột hoạt động tốt, hạn chế táo bón, một yếu tố làm tăng nguy cơ viêm ruột thừa.

– Uống đủ nước mỗi ngày: Giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh, ngăn tích tụ chất thải trong ruột.

– Rèn luyện thói quen đi vệ sinh đều đặn: Không nên nhịn đi ngoài, đặc biệt là trẻ nhỏ.

– Theo dõi các dấu hiệu bất thường: Khi trẻ bị đau bụng, nôn, sốt hoặc mệt mỏi bất thường, cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để kiểm tra sớm.

Duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ đau ruột thừa ở trẻ, đồng thời bảo vệ hệ tiêu hóa khỏe mạnh lâu dài.

Đau ruột thừa ở trẻ em là tình trạng cấp cứu ngoại khoa nguy hiểm, có thể tiến triển nhanh và gây biến chứng nặng nếu không được xử lý kịp thời. Việc nhận biết sớm dấu hiệu, đưa trẻ đến bệnh viện đúng lúc và chăm sóc sau mổ đúng cách là yếu tố then chốt giúp trẻ hồi phục nhanh, tránh biến chứng.