Nứt hậu môn là gì? Dấu hiệu nhận biết và điều trị đúng cách
Bệnh nứt hậu môn là tình trạng xuất hiện một hoặc nhiều vết rách nhỏ ở niêm mạc vùng hậu môn, gây đau rát, chảy máu và khó chịu mỗi khi đi đại tiện. Dù không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng bệnh gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt, chất lượng cuộc sống và tâm lý của người mắc. Nứt hậu môn thường gặp ở người bị táo bón mạn tính, phụ nữ sau sinh hoặc người có chế độ ăn thiếu chất xơ. Việc nhận biết sớm và điều trị đúng cách không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn ngăn ngừa biến chứng, tránh chuyển sang giai đoạn mạn tính khó chữa hơn.
1. Nguyên nhân gây bệnh nứt hậu môn
Nứt hậu môn hình thành khi niêm mạc hậu môn bị tổn thương, rách nứt do tác động cơ học hoặc các yếu tố bệnh lý. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:
1.1. Phân cứng và táo bón
Đây là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh nứt hậu môn. Khi phân khô và cứng, người bệnh phải rặn mạnh để đi ngoài, khiến niêm mạc hậu môn bị kéo căng, rách và tổn thương. Nếu táo bón kéo dài, vết nứt sẽ ngày càng sâu và khó lành hơn.
1.2. Chế độ ăn uống không hợp lý
Ăn ít rau xanh, trái cây, uống ít nước làm giảm lượng chất xơ và độ ẩm trong phân, dẫn đến tình trạng khó đi ngoài. Đây là yếu tố gián tiếp nhưng rất thường gặp, đặc biệt ở dân văn phòng ít vận động.
1.3. Phụ nữ sau sinh
Trong giai đoạn sau sinh, cơ sàn chậu và vùng hậu môn của phụ nữ bị yếu đi, cộng thêm tình trạng táo bón sau sinh khiến nguy cơ nứt hậu môn tăng cao. Một số trường hợp có thể bị rách niêm mạc hậu môn trong quá trình rặn đẻ.
1.4. Các bệnh lý đường tiêu hóa khác
Một số bệnh như bệnh Crohn, viêm loét đại tràng, hoặc phẫu thuật vùng hậu môn – trực tràng có thể khiến niêm mạc bị viêm, dễ tổn thương và hình thành vết nứt.
2. Triệu chứng của bệnh nứt hậu môn
Các dấu hiệu của bệnh nứt hậu môn khá điển hình, người bệnh có thể dễ dàng nhận biết qua những biểu hiện sau:
2.1. Đau rát hậu môn
Cơn đau thường xuất hiện trong và sau khi đi đại tiện, kéo dài từ vài phút đến vài giờ. Cảm giác đau rát, nóng buốt khiến người bệnh sợ đi vệ sinh, làm tình trạng táo bón thêm nghiêm trọng.
2.2. Chảy máu khi đại tiện
Máu thường có màu đỏ tươi, xuất hiện trên giấy vệ sinh hoặc lẫn trong phân. Khác với trĩ, lượng máu ở nứt hậu môn thường ít, nhưng đi kèm cảm giác đau nhói rõ rệt.
2.3. Ngứa và rát quanh hậu môn
Do vùng da quanh vết nứt dễ bị kích ứng bởi phân và mồ hôi, người bệnh có thể cảm thấy ngứa ngáy, rát, khó chịu kéo dài.
2.4. Da thừa hoặc nhú hậu môn phì đại
Ở giai đoạn mạn tính, có thể xuất hiện da thừa hoặc nhú hậu môn nhỏ cạnh vết nứt. Đây là phản ứng của cơ thể trong quá trình làm lành vết thương, nhưng cũng khiến người bệnh dễ nhầm với bệnh trĩ.
3. Các phương pháp điều trị bệnh nứt hậu môn
Tùy vào mức độ tổn thương, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị bảo tồn hoặc can thiệp y tế. Việc điều trị sớm giúp giảm đau, ngăn tái phát và tránh biến chứng.
3. 1. Biện pháp bảo tồn
Đây là phương pháp điều trị đầu tiên, áp dụng cho các trường hợp bệnh nhẹ và mới khởi phát.
– Tăng cường chất xơ và uống đủ nước: Ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt giúp phân mềm hơn, dễ đi ngoài, hạn chế táo bón.
– Tắm nước ấm vùng hậu môn: Ngồi ngâm vùng hậu môn trong nước ấm 10–15 phút sau khi đại tiện giúp làm dịu cảm giác đau rát và tăng lưu thông máu, thúc đẩy lành vết nứt.
– Thuốc mỡ bôi tại chỗ: Các loại thuốc chứa nitroglycerin hoặc nifedipine giúp thư giãn cơ vòng hậu môn, giảm đau và cải thiện lưu lượng máu vùng tổn thương.
– Thay đổi thói quen sinh hoạt: Đi đại tiện đúng giờ, tránh ngồi quá lâu, không nhịn đi ngoài và không rặn mạnh khi đi vệ sinh.
3.2. Điều trị y tế chuyên sâu
Nếu áp dụng các biện pháp trên nhưng bệnh không cải thiện sau vài tuần, người bệnh cần được can thiệp bằng các phương pháp y tế:
– Thuốc giảm đau hoặc gây tê tại chỗ: Giúp giảm đau nhanh chóng, hỗ trợ quá trình điều trị.
– Tiêm botulinum toxin: Làm giãn cơ vòng hậu môn, giảm co thắt và tăng khả năng liền vết nứt.
– Phẫu thuật (cắt cơ vòng trong hậu môn): Được chỉ định trong trường hợp nứt hậu môn mạn tính, tái phát hoặc không đáp ứng điều trị nội khoa. Phẫu thuật giúp loại bỏ mô sẹo và giảm áp lực cơ vòng, tạo điều kiện cho niêm mạc lành lại.
4. Biến chứng nếu không điều trị kịp thời
Nếu bệnh nứt hậu môn không được phát hiện và điều trị đúng cách, có thể dẫn đến nhiều biến chứng như:
– Nứt hậu môn mạn tính, vết thương khó liền.
– Nhiễm trùng, viêm loét hoặc hình thành ổ áp xe quanh hậu môn.
– Đau kéo dài, ảnh hưởng đến giấc ngủ, tâm lý và sinh hoạt hằng ngày.
– Co thắt cơ vòng hậu môn khiến đại tiện càng trở nên khó khăn.
5. Cách phòng ngừa bệnh nứt hậu môn
Phòng bệnh luôn dễ hơn chữa bệnh. Dưới đây là những biện pháp giúp giảm nguy cơ nứt hậu môn hiệu quả:
– Ăn uống lành mạnh: Bổ sung nhiều chất xơ từ rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên cám.
– Uống đủ nước: Khoảng 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày giúp phân mềm và dễ đào thải.
– Tập thói quen đi vệ sinh đúng giờ: Tránh nhịn hoặc rặn mạnh khi đi đại tiện.
– Vận động thường xuyên: Đi bộ, yoga, hoặc các bài tập nhẹ giúp kích thích nhu động ruột, giảm táo bón.
– Giữ vùng hậu môn sạch sẽ, khô thoáng: Hạn chế vi khuẩn xâm nhập và giảm kích ứng.
Bệnh nứt hậu môn tuy không nguy hiểm nhưng gây nhiều phiền toái nếu không điều trị kịp thời. Việc nhận biết sớm các triệu chứng và thay đổi lối sống hợp lý có thể giúp kiểm soát bệnh hiệu quả. Khi có dấu hiệu đau rát, chảy máu hậu môn kéo dài, người bệnh nên đi khám để được chẩn đoán và điều trị đúng cách, tránh để bệnh tiến triển nặng hơn.
