Ợ chua, ăn không tiêu là tình trạng nhiều người gặp phải sau khi ăn, gây cảm giác khó chịu, đầy bụng và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Đây có thể là dấu hiệu của rối loạn tiêu hóa thông thường hoặc cảnh báo bệnh lý dạ dày cần được quan tâm. Vậy nguyên nhân do đâu và cách khắc phục như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây!

1. Ợ chua ăn không tiêu: Cơ chế hình thành

Ợ chua ăn không tiêu là tình trạng phổ biến trong rối loạn tiêu hóa, gây cảm giác khó chịu sau khi ăn. Hiện tượng này xảy ra khi dịch vị dạ dày trào ngược lên thực quản, kết hợp với quá trình tiêu hóa thức ăn bị đình trệ. Cơ chế hình thành tình trạng này liên quan đến sự mất cân bằng giữa axit dạ dày, hoạt động của cơ vòng thực quản dưới và nhu động ruột.

Khi dạ dày tiết quá nhiều axit hoặc cơ vòng thực quản dưới hoạt động yếu, axit và hơi từ dạ dày có thể trào ngược lên thực quản, tạo ra cảm giác nóng rát và chua miệng. Đồng thời, nếu nhu động dạ dày bị suy giảm, thức ăn lưu lại quá lâu, gây đầy hơi và cảm giác khó tiêu.

Ợ chua ăn không tiêu là tình trạng phổ biến trong rối loạn tiêu hóa, gây cảm giác khó chịu sau khi ăn.

2. Nguyên nhân gây tình trạng ợ chua ăn không tiêu

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến ợ chua ăn không tiêu, bao gồm yếu tố sinh lý và bệnh lý.

2.1. Yếu tố sinh lý

– Chế độ ăn uống không hợp lý: Thói quen ăn quá nhanh, ăn nhiều thực phẩm cay nóng, dầu mỡ hoặc sử dụng đồ uống có cồn, caffeine làm tăng tiết axit dạ dày, kích thích trào ngược và gây ợ chua ăn không tiêu.

– Căng thẳng, stress kéo dài: Áp lực tâm lý có thể ảnh hưởng đến hoạt động của hệ tiêu hóa, làm giảm nhu động ruột, gây chậm tiêu hóa và tăng nguy cơ trào ngược axit.

– Thói quen sinh hoạt không khoa học: Việc nằm ngay sau khi ăn hoặc ăn khuya sát giờ ngủ khiến dạ dày không có đủ thời gian tiêu hóa, làm tăng áp lực lên cơ vòng thực quản dưới, dẫn đến ợ chua.

2.2. Nguyên nhân bệnh lý

– Trào ngược dạ dày thực quản: Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ợ chua ăn không tiêu. Khi cơ vòng thực quản dưới suy yếu, axit dạ dày dễ dàng trào ngược lên, gây ra triệu chứng nóng rát vùng thượng vị, ợ chua kéo dài.

– Viêm loét dạ dày – tá tràng: Tổn thương niêm mạc dạ dày làm suy giảm chức năng tiêu hóa, dẫn đến thức ăn tồn đọng lâu, gây đầy hơi, ợ chua.

– Rối loạn nhu động ruột: Tình trạng rối loạn vận động của dạ dày và ruột có thể khiến thức ăn không được đẩy xuống ruột non đúng cách, gây khó tiêu và trào ngược axit.

3. Đặc điểm nhận biết ợ chua ăn không tiêu

Người bị ợ chua ăn không tiêu thường có những triệu chứng đặc trưng như:

– Ợ chua, nóng rát vùng ngực: Thường xuất hiện sau khi ăn hoặc khi nằm.

– Cảm giác đầy bụng, khó tiêu: Ăn ít nhưng vẫn thấy nặng bụng, thức ăn như bị ứ đọng.

– Hơi thở có mùi hôi, vị chua trong miệng: Do axit dạ dày trào ngược lên khoang miệng.

– Buồn nôn hoặc nôn sau khi ăn: Xảy ra khi thức ăn không tiêu hóa kịp, kết hợp với sự trào ngược.

– Đau tức vùng thượng vị: Có thể âm ỉ hoặc dữ dội, đặc biệt là sau khi ăn những thực phẩm kích thích dạ dày.

Ợ chua, nóng rát vùng ngực: Thường xuất hiện sau khi ăn hoặc khi nằm.

4. Cách chẩn đoán chính xác tình trạng ợ chua

Để xác định nguyên nhân gây ợ chua ăn không tiêu, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp sau:

4.1. Thăm khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ khai thác triệu chứng, tiền sử bệnh lý và thói quen ăn uống để đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng ợ chua.

4.2. Nội soi dạ dày

Đây là phương pháp quan trọng giúp quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản, dạ dày để phát hiện viêm loét, trào ngược hoặc các tổn thương khác.

4.3. Đo áp lực nhu động thực quản HRM

Đây là kỹ thuật đánh giá chức năng của cơ thắt thực quản dưới (LES) và nhu động thực quản. Nếu nhu động thực quản yếu hoặc cơ thắt thực quản hoạt động kém, axit dạ dày có thể dễ dàng trào ngược lên gây ợ chua.

4.4. Đo pH thực quản 24 giờ

Đây là tiêu chuẩn vàng để xác định mức độ trào ngược axit và mối liên quan với triệu chứng ợ chua.Cực kỳ quan trọng trong chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản (GERD), nhất là ở những bệnh nhân nội soi không thấy tổn thương.

HRM là kỹ thuật đánh giá chức năng của cơ thắt thực quản dưới (LES) và nhu động thực quản. Nếu nhu động thực quản yếu hoặc cơ thắt thực quản hoạt động kém, axit dạ dày có thể dễ dàng trào ngược lên gây ợ chua.

5. Điều trị và phòng ngừa tình trạng ợ chua

5.1. Điều chỉnh chế độ ăn uống

– Ăn chậm, nhai kỹ: Giúp giảm áp lực lên dạ dày, hạn chế sản sinh khí và giảm nguy cơ trào ngược.

– Tránh thực phẩm kích thích: Giảm tiêu thụ đồ cay, chua, rượu bia, cà phê, nước ngọt có ga để hạn chế tăng tiết axit.

– Chia nhỏ bữa ăn: Ăn thành nhiều bữa nhỏ giúp dạ dày hoạt động hiệu quả hơn và giảm nguy cơ đầy hơi, khó tiêu.

5.2. Thay đổi lối sống

– Không nằm ngay sau khi ăn: Dành ít nhất 2-3 giờ sau ăn trước khi nằm để tránh axit dạ dày trào ngược.

– Duy trì cân nặng hợp lý: Béo phì có thể làm tăng áp lực lên dạ dày, gây trào ngược và khó tiêu.

– Giảm căng thẳng: Thiền, yoga hoặc các phương pháp thư giãn giúp cải thiện hoạt động tiêu hóa.

5.3. Điều trị bằng thuốc

Tùy vào nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc như:

– Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Giúp giảm tiết axit dạ dày.

– Thuốc kháng axit: Trung hòa axit để giảm triệu chứng ợ chua.

– Thuốc tăng cường nhu động ruột: Hỗ trợ tiêu hóa và giảm triệu chứng khó tiêu.

5.4. Điều trị ngoại khoa (nếu cần)

Với các trường hợp trào ngược dạ dày nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề xuất phẫu thuật tăng cường cơ vòng thực quản dưới để ngăn ngừa trào ngược.

Ợ chua ăn không tiêu không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống nếu kéo dài. Việc điều chỉnh chế độ ăn uống, thay đổi lối sống và điều trị kịp thời sẽ giúp cải thiện tình trạng này hiệu quả. Nếu triệu chứng kéo dài, cần thăm khám chuyên khoa tiêu hóa để được chẩn đoán chính xác và có phương pháp điều trị phù hợp.