Cổ trướng (báng bụng) hình thành do tích tụ dịch bất thường trong ổ bụng, nguyên nhân có thể do xơ gan, suy tim, suy thận,…
Menu xem nhanh:
1. Cổ trướng là gì?
Cổ trướng hay báng bụng là hiện tượng có sự tích tụ dịch bất thường trong khoang bụng. Bình thường trong khoang bụng có rất ít dịch. Lượng dịch chỉ đủ để các lớp màng bụng (bao gồm tạng) dễ dàng di chuyển hơn khi tạng co thắt. Khi lượng dịch này >25ml gọi là hiện tượng cổ trướng.
2. Nguyên nhân cổ trướng
Cổ trướng có thể là triệu chứng của xơ gan, thường là bệnh mạn tính. Tuy nhiên, đôi khi đây là tình trạng cấp tính với diễn tiến nhanh, đột ngột, đặc biệt là khi liên quan đến ác tính.
Nguyên nhân thường gặp nhất của báng bụng là xơ gan với hơn 80% trường hợp. Ngoài ra còn các nguyên nhân gây báng bụng khác như ung thư, suy tim, lọc máu, lao, bệnh lý về tụy….
Cổ trướng không phải bệnh mà là một trong những biểu hiện của nhiều bệnh khác nhau. Ngoài xơ gan do các tế bào gan bị xơ hóa không thể tổng hợp máu và protein khiến dịch ứ đọng thì một số bệnh lý khác không liên quan đến gan cũng có thể gây báng bụng.
Nguyên nhân gây cổ trướng chủ yếu do xơ gan
2.1 Nguyên nhân liên quan đến bệnh gan
– Tăng áp lực tĩnh mạch cửa
– Tắc nghẽn tĩnh mạch gan
– Huyết khối tĩnh mạch cửa
Cổ trướng là diện thường gặp ở bệnh nhân xơ gan, suy gan mạn, suy gan cấp. Các tổn thương gan dẫn đến suy gan cấp, suy gan mạn là yếu tố nguy cơ dẫn tới cổ trướng gồm có:
– Lạm dụng rượu bia
– Viêm gan B, C do virus gây ra
– Béo phì, thừa cân, đái tháo đường
2.2 Nguyên nhân không do gan
– Các bệnh cảnh toàn thân như: Suy tim, suy thận, thận hư, viêm ngoài màng tim, co thắt,…
– Bệnh lý màng bụng: Ung thư tế bào màng bụng, ung thư di căn màng bụng,…
– Nguyên nhân ít phổ biến: Lupus ban đỏ hệ thống, viêm tụy, lọc máu, rối loạn nội tiết…
Trong hệ thống bệnh lý, các bệnh như suy tim, suy thận, thận hư… việc mất kiểm soát điều hòa nước và muối trong cơ thể cũng dẫn đến ứ trệ dịch trong tuần hoàn, dẫn tới phù toàn thân kèm theo cổ trướng.
Khi người bệnh cổ trướng không có xơ gan, cần lưu ý nguyên nhân rất hay gặp ở Việt Nam là lao màng bụng. Vi khuẩn lao sau khi xâm nhập vào cơ thể, ngoài làm tổn thương phổi thì còn có thể tấn công hệ tiêu hóa gây ra lao ruột, lao màng bụng.
3. Các mức độ báng bụng
Báng bụng hay cổ trướng gồm 3 mức độ:
– Độ 1: Cổ trướng nhẹ, cả người bệnh và bác sĩ đều khó phát hiện. Báng bụng chỉ được phát hiện trên siêu âm bụng hoặc chụp cắt lớp vi tính.
– Độ 2: Người bệnh thấy bụng ro ra, mặc quần áo chật, cân nặng tăng. Khi người bệnh đi khám bệnh, thông qua khám lâm sàng bác sĩ cũng dễ dàng phát hiện được.
– Độ 3: Bụng báng căng, người bệnh thường khó chịu (khó thở, ăn mau no, lồi rốn). Lúc này biến chứng của cổ trướng nhiều, người bệnh thường khám tại phòng cấp cứu bệnh viện.
Bệnh càng nặng thì biểu hiện báng bụng càng thể hiện rõ
4. Triệu chứng cổ chướng
Người bệnh cổ trướng mức độ nhẹ không có biểu hiện rõ rệt. Cổ trướng thường chỉ được phát hiện khi lượng dịch tăng lên, kèm các biểu hiện:
– Bụng căng lớn, to bè ra hai bên
– Rốn lồi hẳn ra khi báng bụng quá căng
– Mặc quần áo chật hơn, tăng cân ko rõ nguyên nhân
– Thành bụng phù nề
– Đầy hơi, chướng bụng khi báng bụng nhiều hơn
– Xuất hiện ợ nóng, khó tiêu, buồn nôn
Mục tiêu điều trị cổ trướng là làm giảm triệu chứng báng bụng để người bệnh dễ chịu. Cần xác dịnh đúng nguyên nhân cổ trướng và điều trị càng sớm càng tốt. Nguyên nhân hàng đầu của báng bụng là xơ gan mất bù, là giai đoạn cuối của bệnh xơ gan.
5. Cách điều trị cổ trướng
5.1. Thay đổi lối sống
Hạn chế ăn mặn, ăn dưới <2000mg muối mỗi ngày
Kiêng tuyệt đối đồ uống có cồn, rượu bia
Tránh sử dụng các loại thuốc giảm đau kháng viêm như ibuprofen có khả năng gây tổn thương thận, gây ứ nước, làm cổ trướng thêm trầm trọng.
5.2 Điều trị cổ trướng bằng thuốc
Sử dụng các loại thuốc lợi tiểu để thải bớt dịch trong bụng ra khỏi cơ thể. Với người báng bụng vừa và nhẹ có mục tiêu giảm không quá 1kg/ngày. Thuốc lợi tiểu ngoài tăng cường nước thải loại còn giúp ngăn ứ dịch thêm.
Đối với người báng bụng nặng, cần chọc hút ổ dịch để chẩn đoán chính xác và tìm ra giải pháp phù hợp.
Trong trường hợp có nhiễm trùng dịch báng, cần dùng kháng sinh diệt khuẩn càng sớm càng tốt để giảm thiểu nguy cơ diễn tiến nặng hơn.
5.3 Một số phương pháp trị cổ trướng khác
– Chọc dò dịch báng: Giảm bớt lượng dịch quá mức, giảm áp lực đè trong khoang bụng, giúp người bệnh dễ chịu.
– Đặt TIPS: Kỹ thuật đặc biệt tạo shunt để dẫn lưu bớt dịch ứ trệ trong khoang bụng dưới gan về tim.
– Phẫu thuật ghép gan: Được chỉ định cho bệnh nhân có bệnh gan giai đoạn cuối, suy gan.
Xơ gan cổ trướng và những điều bạn cần biết
Theo dõi điều trị báng bụng bằng cách theo dõi các chỉ số cân nặng, nước tiểu, số đo vòng bụng. Đây là cách đơn giản nhất để xác định hiệu quả của phương pháp điều trị cổ trướng. Sự biến đổi của cân năng do thay đổi lượng dịch báng sẽ nhanh hơn rất nhiều so với biến đổi lượng mỡ trong cơ thể.
6. Bệnh cổ trướng có nguy hiểm không?
Bệnh nhân xơ gan cổ trướng tức là đã vào giai đoạn mất bù, khó có thể khôi phục lại như ban đầu. Các tế bào gan khỏe mạnh không thể đảm nhiệm được vai trò các mô đã xơ hóa. Ngoài ra, u di căn ở màng bụng gây báng bụng ác tính cũng rất khó điều trị triệt để vì khối u đã tiến triển.
Tiên lượng cổ trướng thường tùy theo nguyên nhân và mức độ nặng nhẹ của bệnh. Bệnh nhân có cổ trướng độ nhẹ thường dễ điều trị hơn. Trong trường hợp báng bụng lâu năm thì tình trạng khó cải thiện hơn. Có thể điều trị để kiểm soát và giảm bớt triệu chứng, nhưng việc giải quyết nguyên nhân gây cổ trướng mới là mấu chốt quyết định kết quả điều trị ra sao.
Khi gặp những dấu hiệu cổ trướng dù không rõ ràng, người bệnh cũng cần khám tổng quát để sớm phát hiện và cải thiện bệnh. Tình trạng báng bụng hoàn toàn có thể được nhận biết qua thăm khám lâm sàng và các phương tiện hình ảnh học. Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Thu Cúc cung cấp gói khám gan mật, giúp phát hiện tình trạng bệnh sớm và đưa ra những lời khuyên tốt nhất để bảo vệ sức khỏe.
