Ợ nóng là một hiện tượng khó chịu mà rất nhiều người đã trải qua ít nhất một lần trong đời. Triệu chứng này xuất phát từ việc axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản, gây cảm giác nóng rát phía sau xương ức và có thể lan lên cổ, họng. Hiểu rõ nguyên nhân gây ra ợ nóng và biết cách giảm bớt triệu chứng này là điều cần thiết để duy trì một cuộc sống lành mạnh. Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn cách chẩn đoán nguyên nhân gây ợ nóng và các phương pháp giảm cơn ợ nóng hiệu quả.
Menu xem nhanh:
1. Nguyên nhân gây ợ nóng
Ợ nóng có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, đặc biệt thường liên quan đến một số thói quen không lành mạnh có khả năng làm gia tăng tình trạng trào ngược axit:
1.1 Chế độ ăn uống không hợp lý
Việc tiêu thụ các thực phẩm có tính axit cao như cà chua, cam quýt và các loại nước ép có tính chua là nguyên nhân thường gặp gây ra ợ nóng. Ngoài ra, các món ăn nhiều dầu mỡ, đồ ăn cay nóng, đồ chiên rán, cũng kích thích sự tiết axit dạ dày, làm tăng nguy cơ trào ngược. Caffeine trong cà phê, trà và nước ngọt có ga, cùng với rượu và thuốc lá cũng là các yếu tố góp phần gây nên tình trạng này.
Chế độ ăn uống không hợp lý là một trong những nguyên nhân quan trọng gây ợ nóng.
1.2 Thói quen sinh hoạt
Một số thói quen sinh hoạt cũng có thể dẫn đến ợ nóng, chẳng hạn như:
– Ăn quá nhanh hoặc ăn quá no: Điều này gây áp lực lớn lên dạ dày, khiến axit dễ dàng trào ngược lên thực quản.
– Nằm ngay sau khi ăn: Khi bạn nằm, lực hấp dẫn không còn hỗ trợ việc giữ axit trong dạ dày, do đó axit dễ trào ngược lên thực quản.
– Tập thể dục ngay sau khi ăn: Tập thể dục ngay sau bữa ăn, đặc biệt là các bài tập đòi hỏi cúi người, có thể làm tăng nguy cơ ợ nóng.
1.3 Các vấn đề sức khỏe
Một số vấn đề về sức khỏe cũng là nguyên nhân góp phần gây ra ợ nóng:
– Thoát vị hoành: Đây là tình trạng một phần dạ dày bị đẩy lên trên cơ hoành, tạo điều kiện cho axit dạ dày trào lên thực quản.
– Béo phì: Người béo phì có nguy cơ cao bị ợ nóng vì mỡ dư thừa gây áp lực lên dạ dày, dễ dẫn đến trào ngược.
– Mang thai: Phụ nữ mang thai thường bị ợ nóng, đặc biệt trong giai đoạn cuối thai kỳ do sự thay đổi hormone và áp lực từ thai nhi lên dạ dày.
1.4 Tác dụng phụ của một số loại thuốc
Một số loại thuốc có thể kích thích ợ nóng. Ví dụ như thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs), thuốc điều trị tăng huyết áp, thuốc giãn cơ có thể làm giãn cơ thắt thực quản dưới, làm cho axit dễ trào ngược lên thực quản.
Chẩn đoán nguyên nhân ợ nóng là cơ sở cho việc giảm cơn ợ nóng.
2. Cách chẩn đoán ợ nóng
Việc chẩn đoán ợ nóng chủ yếu dựa trên các triệu chứng mà bệnh nhân mô tả. Tuy nhiên, để xác định nguyên nhân chính xác và loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng khác, bác sĩ có thể thực hiện một số phương pháp chẩn đoán sau:
2.1 Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng (EGD)
Nội soi là một phương pháp phổ biến để kiểm tra tình trạng bên trong thực quản và dạ dày. Bác sĩ sẽ sử dụng một ống nội soi mềm có gắn camera để quan sát tình trạng viêm, loét, hoặc bất thường khác trong hệ tiêu hóa. Đây là phương pháp phổ biến được dùng để đánh giá tình trạng trào ngược axit và xác định nguyên nhân gây ra các triệu chứng.
Trong quá trình nội soi, bác sĩ có thể lấy một mẫu mô từ thực quản hoặc dạ dày để kiểm tra. Sinh thiết mô giúp loại trừ các bệnh lý như ung thư hoặc các bệnh viêm nhiễm khác.
2.2 Chụp X-quang với barium
Chụp X-quang thực quản – dạ dày có thể được thực hiện sau khi bệnh nhân uống một loại dung dịch chứa barium. Dung dịch này giúp dạ dày và thực quản hiển thị rõ hơn trên phim X-quang, giúp bác sĩ phát hiện các bất thường trong cấu trúc hoặc sự hoạt động của hệ tiêu hóa.
2.3 Đo pH thực quản 24 giờ
Phương pháp này giúp đo lượng axit trong thực quản trong một khoảng thời gian cụ thể, thường là 24 giờ. Đo pH thực quản giúp xác định mức độ axit hóa và thời gian axit trào ngược lên thực quản. Điều này rất hữu ích trong việc xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh trào ngược dạ dày thực quản.
2.4 Đo áp lực thực quản độ phân giải cao (HRM)
Trong nhiều trường hợp, các bác sĩ có thể kết hợp đo HRM để kiểm tra chức năng của cơ thực quản. Sự suy yếu của cơ vòng thực quản dưới là một trong những nguyên nhân quan trọng gây những cơn ợ nóng do trào ngược.
3. Cách giảm cơn ợ nóng hiệu quả
Khi đã xác định được nguyên nhân gây ra ợ nóng, có nhiều phương pháp để giảm thiểu triệu chứng và ngăn tình trạng này tái phát.
3.1 Giảm cơn ợ nóng bằng cách thay đổi chế độ ăn uống
Thay đổi chế độ ăn uống là một trong những cách hiệu quả nhất để kiểm soát ợ nóng. Một số biện pháp giảm ợ nóng được gợi ý gồm:
– Tránh thực phẩm kích thích: Cắt giảm hoặc loại bỏ thực phẩm có tính axit cao, cay nóng, nhiều dầu mỡ, rượu, cà phê và nước ngọt có ga.
– Ăn nhẹ và chia nhỏ bữa ăn: Thay vì ăn 3 bữa lớn, hãy chia thành 5 – 6 bữa nhỏ để tránh tạo áp lực lên dạ dày.
– Uống đủ nước: Nước giúp trung hòa axit trong dạ dày và hỗ trợ tiêu hóa. Tuy nhiên, không nên uống quá nhiều nước trong bữa ăn, vì điều này có thể làm loãng axit dạ dày và ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa.
3.2 Điều chỉnh thói quen sinh hoạt để cải thiện chứng ợ nóng
Thói quen sinh hoạt cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm cơn ợ nóng như:
– Nâng cao đầu giường: Khi ngủ, nâng cao phần đầu giường từ 15 – 20 cm để ngăn axit trào ngược lên thực quản.
– Không nằm ngay sau khi ăn: Nên đợi ít nhất 2 – 3 giờ sau bữa ăn trước khi nằm hoặc đi ngủ.
– Tránh vận động mạnh sau bữa ăn: Sau khi ăn, nên nghỉ ngơi hoặc thực hiện các hoạt động nhẹ nhàng như đi bộ thay vì tập thể dục cường độ cao.
Điều chỉnh tư thế ngủ là một biện pháp đơn giản giúp cải thiện chứng ợ nóng.
3.3 Giảm cơn ợ nóng bằng thuốc giảm axit
Nếu thay đổi lối sống và chế độ ăn uống không đủ, bác sĩ có thể kê đơn hoặc khuyến nghị sử dụng các loại thuốc giảm axit. Có ba loại thuốc phổ biến để điều trị ợ nóng:
– Thuốc kháng axit: Loại thuốc này có tác dụng trung hòa axit trong dạ dày, giúp giảm triệu chứng nhanh chóng.
– Thuốc ức chế bơm proton (PPIs): Nhóm thuốc này giúp giảm lượng axit sản xuất bởi dạ dày, thường được kê đơn cho những trường hợp trào ngược nặng.
– Thuốc chẹn H2: Tương tự PPIs, thuốc chẹn H2 cũng giúp giảm axit dạ dày nhưng tác dụng yếu hơn và thường chỉ được dùng cho các trường hợp nhẹ.
Tùy vào tình trạng cụ thể của bệnh nhân mà các bác sĩ sẽ kê đơn phù hợp. Người bệnh cần tuân thủ đơn thuốc để của bác sĩ, tuyệt đối không tự ý điều chỉnh để nâng cao hiệu quả điều trị và hạn chế tác dụng phụ của thuốc.
3.4 Phương pháp phẫu thuật
Nếu các phương pháp điều trị khác không hiệu quả, hoặc bệnh nhân gặp phải các biến chứng nghiêm trọng như viêm loét thực quản, phẫu thuật có thể là giải pháp cuối cùng. Mục đích của phương pháp này là giúp củng cố cơ thắt thực quản dưới và ngăn axit trào ngược lên thực quản. Bệnh nhân cần thận trọng và trao đổi kỹ với bác sĩ khi thực hiện phương pháp này để tránh rủi ro.
Như vậy, ợ nóng là hiện tượng phổ biến nhưng có thể gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân và áp dụng các phương pháp giảm cơn ợ nóng là vô cùng quan trọng. Hãy duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, thay đổi thói quen sinh hoạt và tuân thủ chỉ định của bác sĩ nếu cần thiết. Nhờ đó, bạn có thể kiểm soát và giảm thiểu cơn ợ nóng một cách hiệu quả và nâng cao chất lượng cuộc sống.
