Tiêm ngừa uốn ván có tác dụng bao lâu? Lịch tiêm nhắc lại chuẩn
Tiêm ngừa uốn ván là biện pháp phòng bệnh quan trọng giúp cơ thể tạo miễn dịch chống lại vi khuẩn Clostridium tetani – tác nhân gây co cứng cơ nguy hiểm có thể dẫn đến tử vong. Tuy nhiên, nhiều người vẫn băn khoăn tiêm ngừa uốn ván có tác dụng bao lâu và liệu có cần tiêm nhắc lại để duy trì hiệu quả bảo vệ hay không.
1. Tiêm ngừa uốn ván là gì và có tác dụng như thế nào?
1.1. Uốn ván là bệnh gì? Mức độ nguy hiểm
Uốn ván là bệnh nhiễm trùng cấp tính gây ra bởi độc tố do vi khuẩn Clostridium tetani tiết ra. Vi khuẩn tồn tại phổ biến trong đất, bụi bẩn, phân động vật và dễ dàng xâm nhập khi da bị trầy xước.
Uốn ván rất nguy hiểm:
– Nếu không được kịp thời điều trị thì sẽ dễ gây tử vong
– Gây co cứng cơ hàm, cổ, lưng và toàn thân
– Có thể dẫn đến suy hô hấp do cơ hô hấp bị co cứng
– Không thể điều trị triệt để bằng thuốc, chỉ có thể phòng ngừa bằng vắc xin
1.2. Vắc xin tiêm ngừa uốn ván hoạt động ra sao trong cơ thể
Vắc xin chứa giải độc tố đã được bất hoạt của vi khuẩn uốn ván. Sau khi tiêm, hệ miễn dịch nhận diện và tạo ra kháng thể đặc hiệu. Những kháng thể này sẽ hoạt động như “lá chắn bảo vệ”, sẵn sàng chống lại độc tố uốn ván nếu vi khuẩn xâm nhập. Nhờ vậy, cơ thể có thể vô hiệu hóa độc tố nhanh chóng, ngăn ngừa tình trạng co cứng cơ và biến chứng nguy hiểm.
2. Phác đồ tiêm ngừa uốn ván
Trẻ em từ 2 tháng tuổi đến người trưởng thành đều nên được tiêm phòng đầy đủ để duy trì miễn dịch. Tùy theo độ tuổi, tiền sử tiêm chủng và tình trạng sức khỏe, lịch tiêm và số mũi vắc xin sẽ có sự khác nhau, cụ thể như sau:
2.1. Lịch tiêm đối với người chưa được tiêm bao giờ
Với những người chưa từng được tiêm bất kỳ vắc xin nào có thành phần uốn ván, cần tiêm đủ 5 mũi cơ bản để tạo miễn dịch bền vững:
– Mũi 1: Tiêm ngay tại thời điểm bắt đầu.
– Mũi 2: Thực hiện sau mũi đầu tiên ít nhất 4 tuần.
– Mũi 3: Tiêm cách mũi thứ hai tối thiểu 6 tháng để củng cố miễn dịch.
– Mũi 4: Thực hiện sau mũi thứ ba khoảng 1 năm.
– Mũi 5: Tiêm nhắc lại sau mũi thứ tư ít nhất 1 năm để hoàn thiện miễn dịch dài hạn.
Sau khi hoàn tất 5 mũi cơ bản, nên tiêm nhắc lại mỗi 10 năm một lần để duy trì miễn dịch lâu dài.
2.2. Lịch tiêm ngừa uốn ván với phụ nữ có thai
Tiêm vắc xin uốn ván trong thai kỳ giúp bảo vệ mẹ khỏi nhiễm trùng và truyền kháng thể sang con, ngăn ngừa uốn ván rốn – một nguyên nhân gây tử vong cao ở trẻ sơ sinh.
– Trường hợp phụ nữ lần đầu mang thai:
Nếu chưa tiêm các mũi cơ bản hoặc chưa tiêm nhắc lại: Tiêm 2 mũi cách nhau 4 tuần, mũi 2 trước khi sinh ít nhất 1 tháng.
Nếu đã tiêm các mũi cơ bản và đã tiêm ngừa uốn ván nhắc lại trước khi mang thai: Tiêm 1 mũi, trước khi sinh ít nhất 1 tháng.
– Đối với những lần mang thai sau: Tiêm nhắc lại 1 mũi. Không cần xét đến thời gian giữa các lần mang thai; mũi tiêm nhắc lại vẫn nên được thực hiện trước sinh tối thiểu 1 tháng.
2.3. Lịch tiêm ngừa uốn ván với đối tượng bị thương
Khi bị vết thương, nguy cơ nhiễm khuẩn uốn ván tăng cao – đặc biệt nếu vết thương sâu, bẩn hoặc do kim loại gỉ gây ra.
– Nếu đã từng tiêm đủ vắc xin có thành phần uốn ván: Tiêm 1 mũi nhắc lại để củng cố miễn dịch, không cần tiêm huyết thanh SAT.
– Nếu chưa từng tiêm hoặc không rõ tiền sử tiêm: Cần bắt đầu tiêm theo phác đồ 5 mũi cơ bản nêu trên và tiêm thêm 1 mũi huyết thanh SAT trong cùng ngày để tạo miễn dịch thụ động tức thì, giúp bảo vệ tạm thời cho đến khi vắc xin phát huy tác dụng.
3. Các trường hợp cần tiêm ngừa uốn ván ngay lập tức
Tiêm ngừa uốn ván khẩn cấp là biện pháp cần thiết trong các tình huống nguy cơ cao khi vi khuẩn Clostridium tetani có thể xâm nhập vào cơ thể qua vết thương hở. Người chưa tiêm hoặc đã tiêm nhưng miễn dịch suy giảm cần được xử lý ngay để ngăn ngừa bệnh tiến triển nhanh và đe dọa tính mạng.
Bạn cần tiêm ngay nếu gặp các trường hợp sau:
– Vết thương do vật sắc nhọn hoặc kim loại gỉ gây ra: như đinh, dao, thép, hàng rào sắt.
– Vết thương sâu, bị đất cát, phân, dị vật bẩn xâm nhập.
– Tai nạn lao động, tai nạn giao thông làm rách da, tổn thương cơ.
– Bị động vật cắn, cào hoặc chấn thương khi làm vườn, xây dựng.
– Phụ nữ mang thai chưa tiêm đủ liều bảo vệ cần tiêm ngay để phòng uốn ván sơ sinh cho bé.
Lưu ý: Nếu bạn không nhớ rõ lần tiêm gần nhất hoặc đã hơn 5 năm kể từ mũi tiêm cuối, hãy đến cơ sở y tế để được tiêm nhắc ngay lập tức nhằm đảm bảo cơ thể có đủ kháng thể bảo vệ.
4. Tiêm ngừa uốn ván có tác dụng phụ không?
Tiêm vắc xin uốn ván là phương pháp phòng bệnh an toàn và hiệu quả, được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Bộ Y tế Việt Nam khuyến cáo áp dụng rộng rãi cho mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, tương tự như các loại vắc xin khác, một số phản ứng nhẹ có thể xuất hiện tạm thời do cơ thể đang kích hoạt hệ miễn dịch để tạo kháng thể bảo vệ.
4.1. Phản ứng thường gặp khi tiêm ngừa uốn ván
Các triệu chứng này thường xuất hiện trong 24 – 48 giờ đầu và tự hết:
– Vùng tiêm có thể xuất hiện cảm giác đau, sưng hoặc đỏ nhẹ trong thời gian ngắn.
– Cảm giác mỏi cơ, nhức đầu, sốt nhẹ dưới 38,5°C.
– Mệt mỏi thoáng qua, cảm giác buồn ngủ.
Đây đều là phản ứng bình thường của cơ thể, cho thấy hệ miễn dịch đang hoạt động. Người tiêm chỉ cần nghỉ ngơi, uống nhiều nước và có thể chườm mát vùng tiêm nếu cảm thấy đau.
4.2. Khi nào cần đến cơ sở y tế?
Người tiêm uốn ván cần đến bệnh viện ngay nếu xuất hiện các biểu hiện nghiêm trọng sau:
– Sốt cao trên 39°C kéo dài không giảm.
– Vùng tiêm sưng to, lan rộng kèm đau dữ dội.
– Khó thở, nổi mẩn toàn thân, chóng mặt hoặc ngất (dấu hiệu phản vệ).
Tiêm vắc xin uốn ván là biện pháp đơn giản nhưng mang lại hiệu quả bảo vệ lâu dài, giúp ngăn ngừa bệnh nhiễm trùng nguy hiểm có thể gây co giật, ngừng thở hoặc tử vong. Việc nắm rõ lịch tiêm, thời điểm nhắc lại và các phản ứng có thể gặp giúp người dân chủ động hơn trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe bản thân cũng như cộng đồng.
