Tiêm bạch hầu cần mấy mũi? Lịch tiêm và lưu ý quan trọng
Bạch hầu là bệnh truyền nhiễm cấp tính có tốc độ lây lan nhanh và có thể gây biến chứng nặng ảnh hưởng đến tim, thần kinh và hô hấp. Tiêm bạch hầu giúp cơ thể tạo miễn dịch bền vững, giảm nguy cơ mắc bệnh và ngăn ngừa dịch bùng phát trong cộng đồng, đặc biệt quan trọng với trẻ em và người lớn chưa có kháng thể.
1. Tại sao cần tiêm phòng bệnh bạch hầu
1.1. Bạch hầu là bệnh gì?
Bạch hầu là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae gây ra, chủ yếu ảnh hưởng đến vùng mũi, họng và có thể lan sang da. Vi khuẩn tạo ra độc tố gây tổn thương nghiêm trọng cho tim, hệ thần kinh và hệ hô hấp. Bệnh có khả năng lây qua đường hô hấp chỉ bằng một cái ho hoặc hắt hơi, khiến nhiều người dễ mắc nếu chưa được tiêm bạch hầu phòng ngừa.
1.2. Mức độ nguy hiểm
Bạch hầu được xếp vào nhóm bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do khả năng lây lan nhanh và biến chứng nặng. Nếu không tiêm bạch hầu, người bệnh có thể đối mặt với các hậu quả nghiêm trọng như:
– Tỷ lệ tử vong cao: Độc tố của vi khuẩn có thể gây suy hô hấp, suy tim cấp.
– Biến chứng toàn thân: Gây viêm cơ tim, rối loạn nhịp tim, liệt dây thần kinh, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ nhỏ.
– Lây lan mạnh trong cộng đồng: Chỉ cần tiếp xúc gần hoặc hít phải giọt bắn từ người bệnh là có nguy cơ mắc bệnh.
1.3. Cơ chế bảo vệ của vắc xin tiêm bạch hầu
Vắc xin bạch hầu chứa thành phần giải độc tố (toxoid) đã được bất hoạt. Khi tiêm bạch hầu, vắc xin kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể đặc hiệu chống lại độc tố bạch hầu. Những kháng thể này hoạt động như “hàng rào bảo vệ”, giúp cơ thể nhanh chóng nhận diện và vô hiệu hóa vi khuẩn khi tiếp xúc, ngăn không cho bệnh phát triển hoặc giảm mức độ nặng nếu mắc phải.
2. Những dòng vắc xin giúp phòng ngừa bệnh bạch hầu
Hiện nay, vắc xin phòng bệnh bạch hầu thường được kết hợp với nhiều thành phần khác nhằm tăng hiệu quả bảo vệ và giảm số mũi tiêm cho trẻ. Dưới đây là những dòng vắc xin phổ biến được sử dụng trong chương trình tiêm chủng mở rộng và dịch vụ:
– Mũi 6in1 (Bạch hầu, Ho gà, Uốn ván, Bại liệt, Viêm màng não mủ, Viêm phổi do HIB, Viêm gan B): dành cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến < 24 tháng với liều dùng 0,5ml/ liều và tiêm bắp. Tuy nhiên để phù hợp với lịch TCMR tại Việt Nam, có thể tiêm cho trẻ lúc 2 tháng tuổi hoặc từ 8 tuần tuổi
– Mũi 4in1 (Bạch hầu, Ho gà, Uốn ván, Bại liệt): dành cho trẻ từ 2 tháng tuổi đến 14 tuổi với liều dùng 0,5ml/liều
– Mũi 3in1 (Bạch hầu, Ho gà, Uốn ván): Dành cho người từ 4 tuổi đến 64 tuổi, thường được sử dụng để tiêm nhắc lại hoặc tiêm phòng cơ bản cho người lớn chưa được tiêm trước đó.
3. Tiêm bạch hầu cần mấy mũi?
Tùy từng loại vắc xin và độ tuổi, số mũi tiêm bạch hầu sẽ được điều chỉnh nhằm đảm bảo hiệu quả miễn dịch tối ưu.
3.1. Lịch tiêm vắc xin mũi 6in1
Lịch tiêm: Tiêm 4 mũi cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 24 tháng tuổi
– Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên
– Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1
– Mũi 3: 1 tháng sau mũi 2
– Mũi 4: 12 tháng sau mũi 3
Lưu ý: Không tiêm cho trẻ bị bệnh não không rõ nguyên nhân trong vòng 7 ngày sau tiêm vắc xin có thành phần ho gà; bị bệnh thần kinh, động kinh không kiểm soát
3.2. Lịch tiêm vắc xin mũi 4in1
Lịch tiêm: Số mũi tiêm phụ thuộc lịch sử tiêm chủng của trẻ
– Với trẻ chưa tiêm các mũi cơ bản: Tiêm theo lịch 0-1-2 tháng hoặc 0-1-6 tháng (sau mũi đầu tiên)
– Với trẻ đã tiêm các mũi cơ bản: Tiêm 1 mũi sau mũi thứ 4: 04 năm (thường từ úc 4-6 tuổi)
3.3. Lịch tiêm vắc xin mũi 3in1
Đối tượng tiêm bao gồm:
– Trẻ em từ 4 tuổi trở lên (tiêm nhắc lại)
– Phụ nữ tiền mang thai (tiêm nhắc)
– Phụ nữ có thai ở 4 tháng giữa hoặc 3 tháng cuối thai kỳ (tiêm nhắc)
– Đối tượng bị thương (tiêm nhắc lại hoặc tiêm cơ bản)
– Người lớn chủ động tiêm phòng (tiêm nhắc lại hoặc tiêm cơ bản)
Lịch tiêm: Số mũi tiêm tùy tình huống
– Lịch tiêm cơ bản cho đối tượng chưa được tiêm phòng vắc xin có kháng nguyên Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván bao giờ: 3 mũi theo lịch 0-1-6 tháng (sau mũi đầu tiên)
– Lịch tiêm nhắc lại cho đối tượng đã được tiêm các mũi cơ bản trước đó: 1 mũi cách mũi cuối cùng tối thiểu 4 tuần và tiêm nhắc mỗi 10 năm
4. Những trường hợp cần trì hoãn tiêm bạch hầu
Không phải ai cũng có thể tiêm bạch hầu ngay tại thời điểm thăm khám. Để đảm bảo an toàn và giảm nguy cơ xảy ra phản ứng nặng, người bệnh cần trì hoãn tiêm trong các trường hợp sau
4.1. Trường hợp cần tạm hoãn tiêm
– Người đang mắc bệnh cấp tính như sốt cao trên 38 độ C, viêm họng, viêm phế quản, viêm phổi.
– Cơ thể suy nhược, mệt mỏi bất thường hoặc đang trong giai đoạn phục hồi sau phẫu thuật.
– Phụ nữ mang thai dưới 13 tuần, trừ trường hợp có chỉ định đặc biệt từ bác sĩ.
– Người vừa tiêm một loại vắc xin khác trong vòng 14 ngày, đặc biệt là vắc xin chứa virus sống đã làm giảm độc lực.
4.2. Trường hợp cần đánh giá thận trọng trước khi tiêm bạch hầu
– Có tiền sử dị ứng hoặc quá mẫn với thành phần của vắc xin như nhôm hydroxide, formaldehyde hoặc protein.
– Đã từng xảy ra phản ứng nghiêm trọng sau mũi tiêm trước như co giật, phù mạch, khó thở.
– Đang mắc bệnh mạn tính chưa kiểm soát ổn định như hen suyễn, bệnh tim mạch, suy gan hoặc suy thận.
5. Tiêm bạch hầu có tác dụng phụ gì không?
5.1. Phản ứng nhẹ thường gặp
– Thường xuất hiện trong 1 – 2 ngày đầu, không gây nguy hiểm và sẽ tự hết:
– Vùng tiêm có thể bị đỏ, sưng kèm cảm giác đau nhẹ
– Sốt dưới 38,5°C, mệt mỏi, quấy khóc ở trẻ
– Đau đầu hoặc đau cơ nhẹ
5.2. Phản ứng dị ứng thuốc (rất hiếm gặp)
Mặc dù hiếm gặp, nhưng các phản ứng nghiêm trọng có thể xảy ra nếu cơ thể quá mẫn với thành phần vắc xin. Cần đưa người tiêm đến cơ sở y tế ngay nếu xuất hiện:
– Sốt cao trên 39°C kéo dài không giảm dù đã hạ sốt.
– Khó thở, môi tím tái.
– Phát ban toàn thân, ngứa, nổi mề đay hoặc sưng mí mắt, môi, lưỡi.
– Co giật, lơ mơ, bỏ bú (ở trẻ nhỏ).
Tiêm bạch hầu là biện pháp chủ động và hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe cho cả trẻ em và người lớn trước nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Việc tuân thủ đúng lịch tiêm và mũi nhắc lại sẽ giúp duy trì miễn dịch lâu dài, giảm thiểu nguy cơ bùng phát dịch trong cộng đồng. Nếu đang trong độ tuổi cần tiêm hoặc chuẩn bị mang thai, hãy đến cơ sở y tế uy tín để được tư vấn và tiêm bạch hầu đúng phác đồ.
