Tìm hiểu về vấn đề đau lưng khi mang thai

Đau lưng khi mang thai là một trong những than phiền phổ biến nhất của phụ nữ mang thai: Có báo cáo cho thấy khoảng một nửa đến ba phần tư sản phụ từng trải qua triệu chứng này trong thai kỳ. Triệu chứng có thể từ nhẹ, thoáng qua đến nặng, ảnh hưởng lớn tới sinh hoạt, giấc ngủ và tâm lý. Bài viết này sẽ trả lời trực tiếp câu hỏi đau lưng khi mang thai – tại sao xảy ra, những loại đau thường gặp, cách giảm đau an toàn tại nhà, khi nào cần bác sĩ và phương án điều trị khả dĩ, giúp bạn (vừa là bà bầu, vừa là người chăm sóc) có hướng xử trí rõ ràng và an toàn.

1. Những dạng đau lưng thường gặp khi mang thai

Đau lưng khi mang thai có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau:

– Đau thắt lưng

– Đau xương chậu

– Đau lan xuống mông/chân.

Thời điểm xuất hiện thường là từ tam cá nguyệt thứ hai trở đi nhưng có thể bắt đầu sớm ở 3 tháng đầu ở một số người. Đau có thể là ê ẩm, căng tức, đôi khi là nhói hoặc đau theo nhịp.

2. Nguyên nhân cơ bản khiến mang thai bị đau lưng

2.1. Đau lưng khi mang thai do thay đổi trọng tâm và tư thế

Khi bụng lớn dần, trọng tâm cơ thể dịch về phía trước; để giữ thăng bằng, nhiều sản phụ có xu hướng uốn lưng ra sau, làm tăng áp lực vào vùng thắt lưng và gây căng cơ.

2.2. Thay đổi nội tiết – hormone “nới lỏng” dây chằng

Hormone thai kỳ (ví dụ relaxin) làm mềm và nới lỏng dây chằng quanh khớp vùng chậu để chuẩn bị cho chuyển dạ. Hiện tượng này đồng thời khiến các khớp vùng chậu và lưng kém ổn định hơn, dễ gây đau và cảm giác lỏng vùng xương chậu.

2.3. Đau lưng khi mang thai do tăng cân, áp lực lên cột sống và suy yếu cơ lõi

Tăng cân nhanh làm tăng tải trọng lên đĩa đệm, cơ lưng và khung chậu; cơ bụng yếu khiến lưng phải “gánh” lực nhiều hơn, gây mỏi và đau.

2.4. Các yếu tố tiền sử và bệnh lý kèm theo

Nếu trước khi mang thai bạn đã có tiền sử đau lưng, thoát vị đĩa đệm, hoặc tư thế xấu kéo dài, nguy cơ đau lưng trong thai kỳ sẽ cao hơn. Ngoài ra, đôi khi nguyên nhân gây đau lưng đến từ nhiễm trùng đường tiết niệu, tiền sản giật, hoặc trong trường hợp hiếm gặp do bệnh xương khớp nền.

3. Mang thai bị đau lưng khi nào bình thường, khi nào nguy hiểm?

– Bình thường: Đau nhẹ đến vừa, tăng khi đứng lâu, ngồi lâu, cúi/lệch người; giảm khi thay đổi tư thế, nghỉ ngơi, chườm ấm.

– Cần khám càng sớm càng tốt: Đau quặn theo cơn giống co thắt kèm chảy máu âm đạo, khó tiểu, mất kiểm soát bàng quang/ruột, sốt, tê bì nhiều ở chân – những triệu chứng này có thể là dấu hiệu chuyển dạ sớm, nhiễm trùng hoặc vấn đề nghiêm trọng cần can thiệp y tế. Nếu đau dữ dội kéo dài hơn 1 – 2 tuần hoặc ảnh hưởng nặng đến sinh hoạt, hãy trao đổi với bác sĩ.

4. Cách giảm đau lưng an toàn tại nhà khi mang thai

– Điều chỉnh tư thế: Đứng thẳng, vai hơi ngửa ra sau, tránh đứng lâu một chỗ; khi đứng lâu, kê một chân lên ghế thấp để giảm áp lực.

– Ngồi đúng: Ngồi ghế có lưng tựa, đặt gối mỏng ở vùng thắt lưng để hỗ trợ; tránh ngồi bắt chéo chân lâu.

– Chườm ấm/chườm lạnh: Chườm ấm giúp giảm căng cơ; nếu có sưng viêm, xen kẽ chườm lạnh cũng có lợi.

– Nẹp bụng/đai nâng đỡ thai: Có thể giúp giảm cảm giác kéo ở lưng khi di chuyển, dùng đúng cỡ và không quá chặt.

– Ngủ tư thế nghiêng: Nằm nghiêng trái hoặc phải, kẹp gối giữa hai đầu gối để giảm xoắn hông và áp lực lên lưng.

Những biện pháp này được khuyến nghị rộng rãi trên các hướng dẫn chuyên môn và tài liệu sức khỏe dành cho sản phụ.

5. Bài tập đơn giản giúp mang thai ít đau lưng

– Nghiêng chậu: Bài tập đơn giản, có thể tập đứng tựa lưng vào tường hoặc nằm ngửa (nếu còn thoải mái), co cơ bụng, làm phẳng lưng vào tường, giữ vài giây rồi thả. Đây là bài tập cơ bản được khuyến khích trong thai kỳ.

– Bơi lội, đi bộ: Các hoạt động ít va chạm, giúp nâng cao sức mạnh tổng thể và giảm áp lực lên lưng.

Lưu ý: Trước khi bắt đầu chương trình tập luyện, nên hỏi ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn phù hợp với từng giai đoạn thai kỳ.

6. Thuốc và can thiệp y tế: Có an toàn để sử dụng khi mang thai bị đau lưng?

– Thuốc giảm đau: Hiện nay acetaminophen (paracetamol/tylenol) là thuốc giảm đau được coi là an toàn hàng đầu để dùng khi cần trong thai kỳ, theo khuyến cáo của nhiều hội chuyên môn. Tuy nhiên, nên dùng liều thấp nhất, trong thời gian ngắn nhất và hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

– NSAIDs (ibuprofen, naproxen, aspirin liều cao): Cần tránh dùng NSAIDs từ khoảng tuần 20 trở đi (và tránh gần sát ngày sinh), vì có nguy cơ gây tổn thương thận thai nhi, giảm nước ối và ảnh hưởng tới ống động mạch. FDA và các cơ quan y tế khuyến cáo thận trọng hoặc tránh dùng NSAIDs trong nửa sau thai kỳ.

– Các can thiệp y tế khác: Nếu đau lưng có nguyên nhân bệnh lý (ví dụ nhiễm trùng đường tiết niệu, thoát vị nặng, đau do bệnh lý cột sống), bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm, điều trị cụ thể, phối hợp giữa sản khoa và chuyên khoa cột sống/thoát vị.

Đau lưng khi mang thai là một vấn đề phổ biến (khoảng nửa số đến hơn ba phần tư sản phụ gặp phải tuỳ nghiên cứu). Nguyên nhân chính là sự thay đổi tư thế và trọng tâm khi bụng to, tác động của hormone lên dây chằng, tăng cân và suy yếu cơ lõi. Hầu hết trường hợp có thể quản lý hiệu quả bằng tư thế đúng, bài tập nhẹ, chườm ấm, đai nâng bụng và vật lý trị liệu; acetaminophen là lựa chọn duy nhất an toàn nếu cần thuốc, còn NSAIDs cần tránh ở nửa sau thai kỳ. Tuy nhiên, nếu đau kèm theo chảy máu, sốt, tê yếu chân hoặc rối loạn tiểu tiện, cần đến khám ngay để loại trừ các biến chứng.