Viêm niêm mạc miệng: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị
Viêm niêm mạc miệng là tình trạng viêm của lớp niêm mạc lót trong khoang miệng – bao gồm môi, lợi, lưỡi, má trong và vòm miệng. Đây là một vấn đề răng miệng phổ biến, có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi và gây khó chịu, ảnh hưởng đến ăn uống, giao tiếp và chất lượng cuộc sống. Khi tìm kiếm “viêm niêm mạc miệng”, người đọc thường muốn biết nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, cách xử lý nhanh tại nhà và khi nào cần đến bác sĩ. Bài viết này sẽ trả lời đầy đủ những câu hỏi đó.
1. Viêm niêm mạc miệng là gì và có những dạng nào?
Niêm mạc miệng viêm là tình trạng tổn thương, sưng, đỏ hoặc loét trên bề mặt niêm mạc khoang miệng. Có nhiều dạng khác nhau tùy nguyên nhân và đặc điểm tổn thương:
– Viêm niêm mạc do nhiễm khuẩn: Vi khuẩn phát triển quá mức, gây viêm đỏ hoặc mủ.
– Viêm niêm mạc do virus: Ví dụ Herpes, Coxsackie, hoặc các virus khác gây viêm lan tỏa.
– Viêm niêm mạc do nấm: Chủ yếu là Candida albicans, thường gặp ở người dùng kháng sinh dài ngày, người tiểu đường hoặc suy giảm miễn dịch.
– Viêm niêm mạc dị ứng hoặc tiếp xúc: Do kem đánh răng, nước súc miệng, thực phẩm hoặc hóa chất.
– Viêm niêm mạc do chấn thương cơ học hoặc nhiệt: Cắn vào niêm mạc, bỏng thức ăn nóng, răng giả không vừa khít.
– Viêm niêm mạc do nguyên nhân toàn thân: Rối loạn miễn dịch, thiếu vitamin (B12, folate), thiếu sắt hoặc bệnh lý hệ thống như Lupus, Behçet.
Mỗi dạng có biểu hiện lâm sàng khác nhau, từ đỏ nhẹ, cảm giác bỏng rát đến các vết loét nông sâu và yêu cầu cách tiếp cận điều trị khác nhau.
2. Triệu chứng nhận biết viêm niêm mạc miệng
Triệu chứng niêm mạc miệng viêm trong mỗi trường hợp có thể khác nhau nhưng thường bao gồm:
– Cảm giác đau, rát hoặc bỏng trong khoang miệng.
– Niêm mạc sưng, đỏ hoặc có những vết loét nông/ sâu (áp-tơ).
– Khó ăn uống, nuốt, nói chuyện; đôi khi chảy nước miếng nhiều hoặc giảm tiết nước bọt.
– Hôi miệng, vị giác thay đổi hoặc mất vị.
– Trong trường hợp nhiễm trùng lan rộng hoặc kèm sốt, người bệnh có thể mệt mỏi, sưng hạch vùng cổ.
Nhận diện sớm các dấu hiệu này giúp can thiệp kịp thời, tránh biến chứng như nhiễm khuẩn sâu hoặc suy dinh dưỡng do ăn kém.
3. Khi nào cần đi khám và các xét nghiệm thường dùng
3.1. Viêm niêm mạc miệng khi nào cần đi khám?
Không phải mọi trường hợp niêm mạc miệng viêm đều cần kháng sinh hay tới bệnh viện, nhưng bạn nên đi khám nếu:
– Vết loét kéo dài hơn 2 tuần không cải thiện.
– Đau nặng, sốt, sưng lan rộng hoặc khó thở/nuốt.
– Tái phát nhiều lần, có triệu chứng hệ thống (mệt, sút cân).
– Người bệnh có bệnh lý nền: Tiểu đường, suy giảm miễn dịch, đang hóa trị/xạ trị.
3.2. Các xét nghiệm thường được chỉ định khi khám viêm niêm mạc miệng
Tại cơ sở y tế, bác sĩ có thể chỉ định như sau để chẩn đoán tình trạng niêm mạc miệng viêm:
– Khám lâm sàng, tìm nguyên nhân cơ học.
– Cấy vi sinh hoặc test nhanh virus/nấm nếu nghi nhiễm.
– Xét nghiệm máu: Công thức máu, xét nghiệm thiếu máu, chức năng gan-thận, xét nghiệm miễn dịch nếu nghi bệnh hệ thống.
– Sinh thiết niêm mạc trong trường hợp nghi ngờ bệnh lý ác tính hoặc bệnh mô học phức tạp.
4. Nguyên tắc điều trị viêm niêm mạc miệng
Điều trị cần hướng tới nguyên nhân và triệu chứng:
– Điều trị nguyên nhân: Ví dụ dùng kháng nấm cho viêm do Candida, kháng virus cho Herpes, điều chỉnh thuốc nếu niêm mạc miệng viêm do tác dụng phụ của thuốc hoặc xử lý các nguyên nhân răng miệng (chỉnh răng giả).
– Giảm triệu chứng: Thuốc bôi tại chỗ chứa chất làm dịu, gel gây tê nhẹ, nước súc miệng sát khuẩn nhẹ, thuốc giảm đau đường uống dùng khi cần.
– Bổ sung dinh dưỡng: Bổ sung vitamin nhóm B, vitamin C, sắt nếu có thiếu hụt; chế độ ăn mềm, tránh gia vị cay, nóng.
– Chăm sóc tại nhà: Duy trì vệ sinh răng miệng, súc miệng bằng nước muối ấm, tránh kích thích.
– Trong trường hợp nặng: Kháng sinh toàn thân nếu có nhiễm khuẩn thứ phát, corticosteroid hoặc thuốc ức chế miễn dịch cho bệnh tự miễn theo chỉ định chuyên khoa.
Việc điều trị cần cá thể hóa, không phải mọi vết loét đều phải dùng kháng sinh hay steroid.
5. Biến chứng nếu không điều trị hoặc điều trị sai
Viêm niêm mạc miệng nếu bị bỏ qua hoặc điều trị không đúng có thể dẫn tới:
– Tổn thương lan rộng, nhiễm khuẩn sâu gây áp xe.
– Suy dinh dưỡng do ăn uống kém kéo dài.
– Tăng nguy cơ viêm nhiễm toàn thân ở người suy giảm miễn dịch.
Với một số bệnh lý mạn tính hoặc bệnh tự miễn, niêm mạc tổn thương kéo dài có nguy cơ biến chứng nặng hơn, thậm chí hiếm gặp là chuyển dạng ác tính ở những tổn thương mãn tính (cần sinh thiết để loại trừ).
Do đó, cần chủ động thăm khám nếu triệu chứng nặng hoặc kéo dài.
6. Phòng ngừa viêm niêm mạc miệng: những điều bạn có thể làm ngay
Phòng ngừa là cách tốt nhất để giảm nguy cơ niêm mạc miệng viêm:
– Duy trì vệ sinh răng miệng đúng cách: Chải răng 2 lần/ngày, dùng chỉ nha khoa, khám răng định kỳ.
– Tránh dùng chung đồ ăn, cốc chén với người có nhiễm trùng miệng.
– Hạn chế thuốc lá, rượu bia; ăn uống đủ chất để tránh thiếu vitamin.
– Kiểm soát bệnh nền (tiểu đường, rối loạn miễn dịch) theo hướng dẫn bác sĩ.
– Khi dùng thuốc mới hoặc bắt đầu liệu pháp hóa/xạ trị, trao đổi với bác sĩ về cách bảo vệ niêm mạc miệng.
– Kiểm tra các yếu tố cơ học: Niềng răng, răng giả lỏng lẻo nên được điều chỉnh.
Một số biện pháp hỗ trợ như súc miệng nước muối ấm, tránh thực phẩm cay nóng, và dùng thực phẩm mềm khi có triệu chứng sẽ giúp giảm khó chịu nhanh.
Niêm mạc miệng viêm là một vấn đề phổ biến nhưng đa dạng về nguyên nhân và mức độ nặng nhẹ. Việc hiểu rõ viêm niêm mạc miệng từ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết đến cách điều trị và phòng ngừa, giúp bạn xử lý đúng mức, tránh biến chứng và giảm tái phát. Nếu triệu chứng nhẹ, bạn có thể chăm sóc tại nhà và theo dõi trong vài ngày; tuy nhiên, nếu vết loét kéo dài hơn hai tuần, đau nặng, có sốt, hoặc bạn có bệnh lý nền giảm miễn dịch, hãy đi khám chuyên khoa răng hàm mặt hoặc nội khoa để được đánh giá và điều trị chuyên sâu. Chăm sóc răng miệng hàng ngày, duy trì dinh dưỡng cân bằng và kiểm soát bệnh mạn tính là những bước đơn giản nhưng hiệu quả lâu dài để bảo vệ niêm mạc miệng, phòng tránh viêm, đau và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
