Trào ngược thực quản độ A: Những điều cần biết

Trào ngược thực quản độ A là giai đoạn khởi phát của bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) khi những tổn thương niêm mạc thực quản vừa mới bắt đầu, còn nhẹ. Đôi khi người ta cũng gọi là viêm dạ dày trào ngược thực quản độ A hay viêm trào ngược dạ dày thực quản độ A để nói tới trường hợp khi dịch từ dạ dày trào lên thực quản gây viêm nhẹ – nhưng vẫn ở mức đầu, chưa nghiêm trọng.

1. Trào ngược độ A là gì?

Theo phân loại Los Angeles, mức độ A là mức độ nhẹ nhất khi xuất hiện vết trợt (erosion) niêm mạc thực quản có chiều dài nhỏ hơn hoặc bằng 5mm và không lan rộng qua đỉnh của các nếp nếp niêm mạc.
Khi nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng, bác sĩ có thể quan sát những vết trợt nhỏ, viêm nhẹ ở thực quản nhưng chưa có loét sâu hay lan rộng.
“Viêm thực quản trào ngược độ A” là thuật ngữ gần nghĩa nhằm nhấn mạnh đến viêm do trào ngược – tức là tổn thương do axit hoặc dịch vị dạ dày tiếp xúc với niêm mạc thực quản, gây phản ứng viêm.

2. Nguyên nhân gây ra viêm trào ngược thực quản độ A

Những yếu tố dẫn tới tình trạng viêm dạ dày trào ngược thực quản độ A bao gồm:

Tình trạng suy yếu cơ thắt thực quản dưới khiến cho van ngăn giữa thực quản và dạ dày không đóng kín được. Khi LES không hoạt động tốt, axit và dịch dạ dày dễ trào lên thực quản. Thoát vị hoành có thể làm thay đổi cấu trúc, làm cho phần LES bị kéo lên cao hơn, mất khả năng giữ chặt giữa dạ dày và thực quản.
Tăng tiết axit – do viêm dạ dày, loét dạ dày, hoặc kích thích do thức ăn nhiều axit, đồ uống kích thích, thuốc lá, rượu bia.
Thói quen ăn uống, sinh hoạt không hợp lí: ăn quá no, ăn muộn vào buổi tối, nằm ngay sau khi ăn, thức ăn nhiều dầu mỡ, cay, chua, soda, caffein…
Tình trạng thừa cân, béo phì làm tăng áp lực ổ bụng, đẩy dạ dày lên cao làm LES phải chịu áp lực lớn hơn.
Các yếu tố cá nhân như tuổi tác, di truyền, mang thai, sử dụng một số thuốc làm giảm trương lực cơ thực quản dưới (ví dụ thuốc giảm đau, chống viêm, thuốc giãn cơ…)

3. Triệu chứng viêm trào ngược thực quản độ A / trào ngược độ A

Triệu chứng của người bị trào ngược mức độ A thường còn nhẹ nên dễ bị người bệnh bỏ qua. Nnhưng nếu chú ý có thể phát hiện sớm những dấu hiệu như

Ợ hơi, ợ nóng, ợ chua đặc biệt sau khi ăn no hoặc khi bụng đói.
Cảm giác nóng rát vùng sau xương ức hoặc vùng thượng vị.
Buồn nôn hoặc có thể nôn nhẹ – không thường xuyên, nhưng có thể xuất hiện khi bệnh tiến triển hơn.
Tiết nhiều nước bọt – là phản ứng của cơ thể để trung hòa axit trào lên.
Đắng miệng, cảm giác vướng nghẹn cổ, khó nuốt nhẹ – nếu niêm mạc phù nề.
Khản tiếng, đau họng, ho kéo dài nếu axit trào lên đến vùng thanh quản hoặc đường hô hấp trên.

4. Chẩn đoán viêm trào ngược dạ dày thực quản độ A

Để xác định chính xác trào ngược độ A, bác sĩ dùng các phương pháp sau:

Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng: giúp quan sát trực tiếp vết trợt, viêm, kích thước và phân cấp độ. Đây là cách phổ biến để phân định độ A, B, C, D.
Đo pH thực quản 24h / đo pH‑trở kháng: đo chính xác lượng axit tiếp xúc thực quản, nhất là khi triệu chứng chưa rõ hoặc nội soi chưa thấy tổn thương rõ.
Đo vận động thực quản / áp lực thực quản (HRM – high resolution manometry): nếu có nghi ngờ rối loạn vận động thực quản.
Chụp X‑quang có cản quang đường tiêu hóa trên trong một số trường hợp để đánh giá thoát vị hoành hoặc cấu trúc thực quản‑dạ dày.
Khám lâm sàng: hỏi tiền sử triệu chứng, tần suất ợ nóng, ảnh hưởng tới đời sống sinh hoạt / giấc ngủ, uống thuốc có tác dụng giảm acid…

5. Trào ngược độ A có nguy hiểm không?

Ở giai đoạn độ A, nguy hiểm chưa cao – vì tổn thương niêm mạc nhẹ, khả năng điều trị tốt hơn nếu phát hiện sớm. Nhưng nếu để kéo dài, trào ngược nhiều lần mà không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể dẫn tới nhiều hệ lụy nghiêm trọng hơn. Có thể kể đến:

Viêm thực quản mạn tính, loét niêm mạc thực quản.
Hẹp thực quản – do sẹo, co hẹp sau viêm loét lặp đi lặp lại. Khi đó nuốt khó hơn.
Barrett thực quản – mô thực quản biến đổi do tiếp xúc với axit kéo dài, tiền ung thư của ung thư thực quản.
Ung thư thực quản – nguy cơ tuy thấp hơn ở độ A so với các độ cao hơn, nhưng nếu điều trị muộn hoặc không kiểm soát tốt thì nguy cơ tăng lên.
Ảnh hưởng tới đường hô hấp: ho mãn tính, khàn tiếng, viêm họng, thậm chí viêm phổi hít nếu dịch trào lên nhiều.

6. Điều trị viêm trào ngược dạ dày thực quản độ A

6.1 Điều trị Nội khoa

Ở giai đoạn này, phương pháp điều trị phổ biến nhất là nội khoa (dùng thuốc), kết hợp với điều chỉnh lối sống và chế độ dinh dưỡng hợp lý. Các loại thuốc thường được bác sĩ kê đơn bao gồm: Thuốc ức chế bơm proton, giúp làm giảm sản xuất acid dạ dày, giúp các vết viêm trợt lành lại. Thứ 2 là thuốc trung hòa acid: Giảm ngay cảm giác nóng rát, trung hòa axit sau ăn.
Bên cạnh đó là các thuốc hỗ trợ nhu động thực quản giúp đẩy thức ăn ra nhanh hơn, giảm thời gian tiếp xúc của acid với thực quản.

6.2 Thay đổi lối sống

Ăn nhiều bữa nhỏ thay vì ăn quá no; tránh ăn muộn, đặc biệt là trước khi ngủ. Người bệnh không nên nằm ngay sau khi ăn, nên giữ tư thế đầu cao khi ngủ, hoặc kê gối cao để hạn chế trào ngược. Ngoài ra cần tránh các thực phẩm kích thích: đồ ăn cay, nhiều dầu mỡ, thức ăn chua, rượu, cà phê, các loại đồ uống có ga.
Đặc biệt, người bệnh cần chú ý giảm cân an toàn nếu bị thừa cân, béo phì để giảm áp lực lên ổ bụng.
Giữ tinh thần thoải mái, giảm stress cũng là một cách hiệu quả để phòng tránh trào ngược. Bởi vì stress có thể kích thích tăng tiết acid và làm nặng thêm các triệu chứng.

6.3 Lưu ý việc theo dõi và tái khám

Khi đã điều trị, cần theo dõi xem triệu chứng có giảm hay không, nếu sau một thời gian vẫn còn ợ nóng, ợ chua, khó nuốt thì cần đi khám lại; nội soi lại nếu cần để đánh giá mức độ lành của vết trợt.

7. Phòng ngừa trào ngược dạ dày thực quản độ A, ngăn tái phát

Phòng bệnh là cách tốt nhất để tránh trào ngược tiến triển lên các mức độ nặng hơn. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm:

Ăn uống đúng giờ, chia nhỏ bữa, không ăn quá no, không ăn muộn trước khi ngủ.

Hạn chế thực phẩm có tính axit, cay, kích thích: chanh, cam, cà chua, ớt, rượu, thuốc lá, caffein.

Không uống rượu bia, bỏ thuốc lá nếu có.

Nâng cao đầu giường khi ngủ hoặc kê gối cao để phần thân trên cao hơn dạ dày, giúp hạn chế trào ngược vào thực quản.

Duy trì cân nặng hợp lý; nếu có thừa cân, béo phì, nên giảm cân.

Tập thể dục đều đặn; tránh nằm liền sau khi ăn, tránh cúi gập người ngay sau bữa ăn.

Kiểm soát stress, ngủ đủ giấc, nghỉ ngơi hợp lý.

Như vậy, trào ngược thực quản độ A, hay viêm trào ngược dạ dày thực quản độ A, là giai đoạn nhẹ của bệnh trào ngược dạ dày thực quản – khi tổn thương niêm mạc bắt đầu xuất hiện, nhưng vẫn có khả năng điều trị tốt nếu phát hiện sớm và áp dụng đúng phương pháp. Việc hiểu rõ triệu chứng, chẩn đoán sớm, phối hợp giữa điều trị thuốc và điều chỉnh lối sống, ăn uống là rất quan trọng để ngăn ngừa bệnh tiến triển sang các mức độ nặng hơn, tránh các biến chứng như hẹp thực quản, Barrett thực quản hay thậm chí ung thư thực quản.

Nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng như ợ nóng, ợ chua, khó nuốt, khản tiếng kéo dài… hãy đi khám bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa để được đánh giá, nội soi nếu cần, và xử trí kịp thời.