Nuốt vướng thực quản: Nguyên nhân và hướng xử trí an toàn

Tình trạng nuốt vướng thực quản gây khó chịu, thậm chí lo lắng vì nghi ngờ có bệnh lý nghiêm trọng tiềm ẩn. Vậy nuốt vướng thực quản do nguyên nhân nào và cách xử lý ra sao? Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về hiện tượng nuốt vướng thực quản cùng các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả.

1. Nuốt vướng thực quản là gì?

Nuốt là một hành động tưởng chừng đơn giản, nhưng lại là kết quả của một quá trình phối hợp phức tạp giữa nhiều cơ quan trong cơ thể, đặc biệt là thực quản. Khi quá trình này gặp trục trặc, bạn có thể cảm thấy nuốt vướng ở thực quản. Đây là tình trạng người bệnh cảm thấy khó nuốt hoặc có cảm giác thức ăn bị mắc lại ở cổ hoặc phía sau xương ức khi nuốt. Nhiều người mô tả cảm giác giống như có dị vật nằm trong lòng ngực, hoặc có vật cản ngăn không cho thức ăn đi xuống dạ dày.

Đây là một triệu chứng thuộc nhóm rối loạn nuốt và thường liên quan đến giai đoạn thực quản của quá trình nuốt, tức là khi thức ăn di chuyển từ cổ họng qua ống thực quản đến dạ dày.

2. Các dấu hiệu thường gặp khi nuốt vướng thực quản

Triệu chứng có thể khác nhau tùy vào nguyên nhân nền, nhưng phổ biến bao gồm:

Cảm giác thức ăn bị kẹt ở ngực hoặc cổ họng

Đau khi nuốt, nuốt nghẹn với thức ăn đặc, sau đó dần dần cả thức ăn lỏng

Ho, sặc khi ăn hoặc uống

Ợ hơi, ợ chua, nóng rát sau xương ức

Giảm cân không rõ nguyên nhân (do ăn uống khó khăn)

Có thể kèm nôn ói, buồn nôn

Khi những dấu hiệu này kéo dài, đặc biệt là ở người trên 40 tuổi, bạn nên thăm khám sớm vì có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nguy hiểm.

3. Nguyên nhân gây nuốt vướng thực quản

Nuốt vướng thực quản có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, từ lành tính đến ác tính, bao gồm:

3.1 Bệnh lý thực quản

– Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): Là nguyên nhân phổ biến nhất. Acid dạ dày trào lên làm viêm loét niêm mạc thực quản, gây phù nề và tạo cảm giác vướng nghẹn.

– Viêm thực quản: Do nhiễm trùng (nấm, vi khuẩn, virus), dị ứng (viêm thực quản tăng eosin), hoặc do thuốc gây kích ứng niêm mạc.

– Co thắt thực quản hoặc rối loạn vận động thực quản: Ví dụ như achalasia – cơ vòng dưới thực quản không giãn ra đúng cách khiến thức ăn không thể đi xuống dạ dày.

– Túi thừa Zenker: Là một túi bất thường hình thành ở vùng cổ họng – thực quản, có thể giữ lại thức ăn gây nuốt vướng, nghẹn hoặc hôi miệng.

– Khối u thực quản (ung thư thực quản): Là nguyên nhân nguy hiểm nhất, thường gặp ở người lớn tuổi, có tiền sử hút thuốc, uống rượu hoặc bị trào ngược kéo dài. Biểu hiện thường là nuốt nghẹn tăng dần, kèm giảm cân nhanh.

– Hẹp thực quản: Có thể do viêm mạn tính, chấn thương (nuốt dị vật, bỏng hóa chất), hậu quả sau xạ trị hoặc can thiệp nội soi.

3.2 Dị vật thực quản:

Thường gặp ở trẻ nhỏ hoặc người lớn vô tình nuốt phải xương cá, viên thuốc lớn…

4. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Bạn nên đi khám ngay khi có các dấu hiệu sau:

Nuốt vướng kéo dài trên 1 tuần

Cảm giác nghẹn tăng dần theo thời gian

Nuốt đau kèm theo sốt, đau ngực

Sụt cân, mệt mỏi, chán ăn

Có tiền sử trào ngược, viêm loét thực quản hoặc ung thư

Chẩn đoán sớm giúp loại trừ nguyên nhân nguy hiểm như ung thư thực quản và điều trị hiệu quả hơn.

5. Các phương pháp chẩn đoán nuốt vướng thực quản

Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về tiền sử bệnh, triệu chứng, sau đó chỉ định các xét nghiệm phù hợp, bao gồm:

– Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng
Là phương pháp chính giúp nhìn trực tiếp bên trong thực quản để phát hiện viêm, loét, khối u, dị vật hay hẹp. Có thể sinh thiết nếu nghi ngờ tổn thương ác tính.

– Chụp X-quang thực quản có uống thuốc cản quang
Giúp phát hiện các bất thường như hẹp, túi thừa, rối loạn nhu động thực quản.

– Đo áp lực thực quản (HRM – High Resolution Manometry)
Dùng để đánh giá chức năng co bóp của thực quản và cơ vòng dưới thực quản, rất hữu ích trong chẩn đoán achalasia hoặc co thắt bất thường.

– Đo pH thực quản 24 giờ
Đo độ axit trong thực quản suốt 1 ngày để đánh giá mức độ trào ngược axit.

6. Điều trị nuốt vướng thực quản

Tùy thuộc vào nguyên nhân cụ thể mà bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Một số hướng xử lý thường gặp:

– Đối với trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): Sử dụng các thuốc ức chế tiết acid là cách điều trị thường được áp dụng. Bệnh nhân cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Việc điều trị cần kết hợp với áp dụng chế độ ăn uống hợp lý: tránh đồ chua, cay, béo, caffein. Người bệnh cần tránh ăn khuya, không nằm ngay sau ăn, giảm cân nếu thừa cân.

– Viêm thực quản: Thuốc kháng nấm, kháng sinh nếu do nhiễm trùng

Thuốc chống dị ứng nếu viêm do tăng eosin

– Hẹp thực quản: Nong thực quản bằng bóng hoặc dụng cụ chuyên dụng qua nội soi. Có thể cân nhắc áp dụng phẫu thuật nếu hẹp nặng hoặc tái phát nhiều lần.

– Rối loạn vận động thực quản: Điều trị chứng rối loạn này thường sử dụng thuốc giãn cơ trơn. Bên cạnh đó cò phương pháp tiêm botox vào cơ vòng dưới thực quản (trong trường hợp co thắt thực quản – achalasia). Ngoài ra, phẫu thuật có thể được áp dụng nếu thực sự bác sĩ thấy cần thiết.

– Khối u thực quản: Phẫu thuật cắt bỏ (nếu phát hiện sớm). Ngoài ra có xạ trị, hóa trị hoặc điều trị chăm sóc triệu chứng tùy giai đoạn.

7. Cách phòng ngừa và chăm sóc tại nhà

Mặc dù không thể ngăn chặn hoàn toàn các nguyên nhân gây nuốt vướng, nhưng bạn có thể giảm nguy cơ bằng những biện pháp sau:

Ăn chậm, nhai kỹ: Giúp thức ăn dễ trôi xuống và giảm áp lực lên thực quản.

Tránh nằm ngay sau khi ăn: Nằm khiến thức ăn dễ bị trào ngược lên thực quản.

Kiêng các thực phẩm kích thích: Rượu bia, thuốc lá, caffein, đồ cay nóng…

Uống đủ nước trong ngày: Hỗ trợ làm trơn thực quản và giảm viêm.

Giữ cân nặng hợp lý: Béo phì là yếu tố nguy cơ gây trào ngược dạ dày.

Tái khám định kỳ nếu có tiền sử trào ngược, viêm thực quản, hay nuốt vướng mạn tính.

Nuốt vướng thực quản không nên xem nhẹ vì có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý từ lành tính đến nguy hiểm như ung thư. Việc theo dõi sát triệu chứng, thăm khám sớm và điều trị đúng nguyên nhân sẽ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng.

Nếu bạn hay người thân có dấu hiệu nuốt vướng, nghẹn hoặc cảm giác bất thường khi ăn uống, đừng ngần ngại đến bệnh viện để được kiểm tra. Sức khỏe thực quản – tuy âm thầm – nhưng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong tiêu hóa và dinh dưỡng toàn cơ thể.