Nuốt vướng ở thực quản: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý
Cảm giác nuốt vướng ở thực quản xảy ra khá phổ biến. Tình trạng này có thể chỉ thoáng qua do thói quen ăn uống, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nguy hiểm, trong đó có bệnh ở đường tiêu hóa. Việc tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị sẽ giúp chúng ta có hướng xử trí đúng, tránh biến chứng đáng tiếc.
1. Thế nào là nuốt vướng ở thực quản?
Nuốt vướng là cảm giác khó khăn khi đưa thức ăn hoặc nước từ miệng xuống dạ dày. Điều này tạo ra cảm giác như có “cục gì đó” mắc lại ở cổ họng hoặc ngực khi ăn uống. Người bệnh thường mô tả như có vật cản trong cổ họng hoặc thực quản, khiến thức ăn đi xuống chậm, đôi khi gây đau rát hoặc nghẹn lại.
Tình trạng này có thể xảy ra khi nuốt thức ăn đặc, nhưng trong trường hợp nặng hơn, ngay cả khi nuốt nước cũng thấy khó khăn. Đây có thể là triệu chứng liên quan đến rối loạn vận động thực quản, hẹp thực quản, khối u hoặc trào ngược dạ dày – thực quản.
2. Nguyên nhân gây nuốt vướng ở thực quản
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến triệu chứng này, trong đó phổ biến nhất gồm:
2.1. Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)
Axit và dịch vị dạ dày thường xuyên trào ngược lên thực quản gây viêm, loét và phù nề niêm mạc. Tổn thương lâu ngày để lại sẹo, dẫn đến hẹp thực quản và gây cảm giác nuốt vướng.
2.2. Viêm thực quản
Ngoài trào ngược, viêm thực quản còn có thể do nhiễm nấm, vi khuẩn hoặc tác dụng phụ của thuốc. Niêm mạc viêm sưng làm hẹp lòng thực quản, khiến thức ăn khó trôi xuống.
2.3. U thực quản
Khối u (lành tính hoặc ác tính) trong thực quản là nguyên nhân đáng lo ngại nhất. Ban đầu, người bệnh chỉ thấy nuốt vướng với thức ăn đặc, sau đó tiến triển thành khó nuốt cả thức ăn mềm và nước. Đây là dấu hiệu cảnh báo sớm của ung thư thực quản.
2.4. Rối loạn vận động thực quản
Các bệnh lý thần kinh hoặc cơ bắp có thể ảnh hưởng đến hoạt động co bóp, khiến thực quản không đẩy thức ăn xuống bình thường. Ví dụ: co thắt thực quản, achalasia (thực quản không giãn cơ vòng dưới).
2.5. Các nguyên nhân khác
Thói quen ăn quá nhanh, nhai không kỹ.
Dị vật mắc ở thực quản.
Phì đại tuyến giáp, khối u trung thất chèn ép thực quản.
Tác dụng phụ của một số thuốc gây khô miệng hoặc tổn thương niêm mạc.
3. Triệu chứng đi kèm với nuốt vướng ở thực quản
Tùy thuộc nguyên nhân, ngoài cảm giác vướng khi nuốt, người bệnh có thể gặp thêm:
Đau tức ngực hoặc nóng rát sau xương ức.
Ợ hơi, ợ chua, ợ nóng, nhất là sau bữa ăn.
Khàn tiếng, ho kéo dài, dễ nhầm với bệnh hô hấp.
Nôn ói, buồn nôn khi ăn quá no hoặc ăn nhanh.
Sụt cân, mệt mỏi, nếu bệnh kéo dài không được điều trị.
Nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen – dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa.
Các triệu chứng này không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, vì vậy không nên chủ quan.
4. Khi nào nuốt vướng ở thực quản là nguy hiểm?
Nếu chỉ xảy ra thoáng qua sau khi ăn vội vàng, nuốt vướng không đáng lo ngại. Tuy nhiên, khi triệu chứng lặp đi lặp lại, kéo dài hoặc có thêm biểu hiện sau thì cần đi khám ngay:
Nuốt vướng tiến triển nhanh, từ thức ăn đặc đến mềm và cả nước.
Đau ngực, khó thở đi kèm nuốt nghẹn.
Nôn ra máu, phân đen, sụt cân không rõ nguyên nhân.
Nuốt vướng kèm khàn tiếng kéo dài.
Đây có thể là dấu hiệu của ung thư thực quản, u trung thất hoặc hẹp thực quản nặng – những bệnh lý nguy hiểm cần điều trị kịp thời.
5. Chẩn đoán nuốt vướng ở thực quản
Để tìm ra nguyên nhân, bác sĩ thường sử dụng:
Nội soi dạ dày – thực quản: quan sát trực tiếp niêm mạc, phát hiện viêm, loét, hẹp, u hoặc dị vật.
Chụp X-quang thực quản có cản quang: đánh giá hình dạng và sự lưu thông của thức ăn.
Đo áp lực thực quản: kiểm tra rối loạn vận động, co thắt cơ.
Đo pH thực quản: phát hiện trào ngược axit.
Sinh thiết mô: nếu nghi ngờ khối u, bác sĩ sẽ lấy mẫu xét nghiệm để xác định tính chất lành tính hay ác tính.
6. Điều trị nuốt vướng ở thực quản
Tùy vào nguyên nhân, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp điều trị khác nhau:
6.1. Điều trị bằng thuốc
Thuốc ức chế bơm proton (PPI), thuốc kháng H2: giảm tiết axit, chữa viêm loét thực quản do trào ngược.
Thuốc kháng axit: làm dịu nhanh triệu chứng nóng rát, khó nuốt.
Thuốc kháng sinh, kháng nấm: nếu nguyên nhân là nhiễm trùng.
Thuốc giãn cơ trơn hoặc hỗ trợ nhu động: cải thiện vận động thực quản.
6.2. Nong thực quản
Được áp dụng khi thực quản bị hẹp do sẹo hoặc tổn thương. Bác sĩ sẽ dùng dụng cụ chuyên dụng để nong rộng vùng hẹp, giúp thức ăn dễ lưu thông.
6.3. Phẫu thuật
Phẫu thuật Nissen fundoplication: tăng cường cơ vòng dưới, giảm trào ngược.
Cắt bỏ khối u: nếu nguyên nhân là u lành hoặc ác tính.
Phẫu thuật tạo hình thực quản: trong trường hợp tổn thương nặng.
6.4. Điều chỉnh lối sống
Ăn chậm, nhai kỹ, chia nhỏ bữa.
Tránh thức ăn cay, nhiều dầu mỡ, đồ uống có gas, rượu bia.
Không nằm ngay sau khi ăn, nên kê gối cao.
Duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục đều đặn.
Hạn chế stress – yếu tố làm nặng thêm trào ngược.
7. Biện pháp phòng ngừa nuốt vướng ở thực quản
Để hạn chế tái phát, mỗi người cần chủ động phòng ngừa bằng cách:
Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu có tiền sử trào ngược hoặc bệnh lý tiêu hóa.
Không hút thuốc lá, vì nicotine làm suy yếu cơ vòng thực quản.
Uống đủ nước, bổ sung rau xanh, trái cây giàu chất xơ.
Tránh ăn quá no hoặc ăn muộn vào ban đêm.
Điều trị triệt để các bệnh lý liên quan như viêm dạ dày, trào ngược, viêm họng.
Có thể thấy, nuốt vướng ở thực quản là triệu chứng phổ biến nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Có thể chỉ do thói quen ăn uống, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nghiêm trọng như trào ngược dạ dày – thực quản, hẹp thực quản hoặc thậm chí ung thư. Việc chủ động thăm khám khi có biểu hiện kéo dài, kết hợp thay đổi lối sống và điều trị đúng cách sẽ giúp cải thiện tình trạng nuốt vướng, bảo vệ sức khỏe đường tiêu hóa và nâng cao chất lượng cuộc sống.
