Lý do gây mắc nghẹn ở thực quản và cách điều trị đúng

Mắc nghẹn ở thực quản là tình trạng thức ăn hoặc dị vật bị kẹt lại trong ống thực quản – đường dẫn thức ăn từ miệng xuống dạ dày. Đây là vấn đề khá phổ biến, có thể chỉ gây khó chịu tạm thời nhưng cũng có khi là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nguy hiểm cần được điều trị ngay. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách xử trí đúng sẽ giúp người bệnh tránh biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

1. Hiểu về tình trạng mắc nghẹn ở thực quản

Thực quản là một ống cơ dài khoảng 25 cm, có chức năng vận chuyển thức ăn xuống dạ dày nhờ sự co bóp nhu động. Khi xảy ra mắc nghẹn ở thực quản, dòng lưu thông thức ăn bị cản trở, gây cảm giác vướng, đau hoặc khó nuốt.

Tình trạng này có thể xảy ra tạm thời (ví dụ: ăn miếng thức ăn quá to) hoặc mạn tính (do bệnh lý hẹp thực quản, u thực quản…). Để khắc phục tình trạng này, cần đi tìm nguyên nhân chính xác để có cách xử trí đúng. Nếu nguyên nhân là các bệnh lý, người bệnh cần được điều trị tận gốc căn bệnh đó, tránh biến chứng có thể xảy ra.

2. Nguyên nhân gây mắc nghẹn ở thực quản

Có nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó bao gồm:

2.1. Nguyên nhân cơ học

Thức ăn bị kẹt: Do ăn quá nhanh, nuốt miếng lớn, không nhai kỹ.

Dị vật: Xương cá, xương gà, đồ chơi nhỏ ở trẻ em.

Hẹp thực quản: Do viêm thực quản mạn tính, trào ngược dạ dày – thực quản, sẹo sau phẫu thuật hoặc bỏng thực quản.

Khối u: U lành hoặc ác tính chèn ép lòng thực quản.

2.2. Nguyên nhân do rối loạn chức năng vận động

Một số bệnh lý liên quan đến thực quản thường gây cảm giác nghẹn. Đó là bệnh lý Co thắt tâm vị (Achalasia), xảy ra khi cơ vòng thực quản dưới không mở ra đúng lúc khiến thức ăn bị ứ lại. Hay bệnh rối loạn nhu động thực quản, thường gặp ở người lớn tuổi hoặc người có bệnh về thần kinh.

2.3. Nguyên nhân do viêm và tổn thương

Viêm thực quản do trào ngược: Axit dạ dày làm phù nề, hẹp lòng thực quản.

Viêm thực quản do dị ứng (Eosinophilic esophagitis): Gây phù nề, làm hẹp tạm thời.

Viêm do nhiễm trùng: Nấm Candida, vi khuẩn hoặc virus.

3. Triệu chứng đi kèm thường gặp

Ở nhiều trường hợp, tình trạng mắc nghẹn ở thực quản thường kèm theo các biểu hiện như:

Cảm giác vướng sau xương ức hoặc ở cổ họng khi nuốt.

Nuốt đau hoặc khó nuốt.

Thức ăn bị trào ngược trở lại miệng.

Ợ chua, ợ hơi, nóng rát ngực.

Chảy nhiều nước bọt bất thường.

Trong trường hợp nặng, bệnh nhân có thể bị khó thở, tím tái (do dị vật lớn chèn ép). Lúc này, người bệnh cần được đưa đến bệnh viện ngay lập tức. Nếu mắc nghẹn kéo dài hoặc xảy ra thường xuyên, người bệnh cần được thăm khám sớm để tìm nguyên nhân, tránh hệ lụy nghiêm trọng hơn.

4. Cách xử trí khi bị mắc nghẹn ở thực quản

4.1. Trường hợp mắc nghẹn cấp tính do dị vật

Không cố nuốt tiếp vì có thể làm dị vật mắc sâu hơn.

Không cố móc họng bằng tay nếu không nhìn thấy dị vật, tránh gây tổn thương niêm mạc.

Với dị vật lớn gây khó thở, cần áp dụng thủ thuật Heimlich hoặc gọi cấp cứu ngay.

Đến cơ sở y tế để được nội soi lấy dị vật càng sớm càng tốt.

4.2. Trường hợp nghẹn do thức ăn

Uống một ngụm nước ấm nhỏ hoặc ăn một miếng chuối mềm để đẩy thức ăn xuống (chỉ áp dụng khi không có khó thở).

Nếu không cải thiện, cần đến bệnh viện để xử lý.

4.3. Mắc nghẹn kéo dài hoặc tái phát

Cần đi khám chuyên khoa Tiêu hóa để nội soi thực quản – dạ dày xác định nguyên nhân.

Điều trị tận gốc nguyên nhân (hẹp thực quản, viêm, khối u…).

5. Điều trị tận gốc nguyên nhân gây nghẹn thực quản

5.1. Nong thực quản

Biện pháp này thường được chỉ định thực hiện khi bệnh nhân mắc nghẹn do hẹp thực quản lành tính. Nong thực quản sẽ giúp mở rộng lòng ống để thức ăn dễ đi qua.

5.2. Điều trị trào ngược dạ dày – thực quản

Trường hợp này thường được kê đơn sử dụng thuốc ức chế bơm proton (PPI) nhằm làm giảm tiết dịch axit dạ dày. Bởi tình trạng tăng tiết axit sẽ gây trào ngược, từ đó gây viêm thực quản.

Ngoài ra, người bệnh cần thay đổi chế độ ăn để phù hợp hơn, có lợi cho dạ dày thực quản. Điều này bao gồm: tránh thức ăn cay, chua, nhiều dầu mỡ; không nằm ngay sau khi ăn.

5.3. Điều trị viêm thực quản do dị ứng

Để điều trị trường hợp bệnh nhân bị dị ứng gây viêm tại thực quản, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc chống viêm corticosteroid. Bệnh nhân cần chú ý dùng thuốc theo đúng đơn do bác sĩ kê. Không tự ý mua và dùng thuốc quá liều lượng hoặc thấp hơn liều khuyến nghị. Bên cạnh đó, người bệnh cần tránh ăn các thực phẩm dễ gây dị ứng.

5.4. Phẫu thuật

Phương pháp ngoại khoa này thường chỉ áp dụng khi bệnh nhân có u thực quản hoặc co thắt tâm vị không đáp ứng thuốc.

6. Phòng ngừa mắc nghẹn ở thực quản

Để hạn chế tình trạng này, mỗi người nên lưu ý những điều dưới đây trong chế độ ăn uống và sinh hoạt thường ngày:

Ăn chậm, nhai kỹ, cắt nhỏ thức ăn.

Tránh nói chuyện, đùa nghịch, hoạt động nhiều hoặc cười lớn khi ăn.

Cẩn thận với xương cá, xương gà, đặc biệt khi cho trẻ em ăn.

Điều trị sớm các bệnh lý trào ngược, viêm thực quản.

Tái khám định kỳ nếu có tiền sử hẹp thực quản hoặc u.

7. Khi nào cần đi khám ngay?

Người bệnh cần đến bệnh viện ngay nếu:

Nuốt nghẹn kèm khó thở, tím tái.

Đau ngực dữ dội.

Nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen.

Sụt cân nhanh không rõ nguyên nhân.

Nghẹn kéo dài nhiều ngày không cải thiện.

Những thông tin trên cho thấy, mắc nghẹn ở thực quản là tình trạng không nên chủ quan. Dù nhiều trường hợp chỉ do ăn uống vội vàng, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nguy hiểm như hẹp thực quản, u thực quản hoặc trào ngược mạn tính. Xử trí đúng cách và điều trị nguyên nhân kịp thời sẽ giúp người bệnh phòng tránh biến chứng, bảo vệ sức khỏe tiêu hóa lâu dài.