Hay nuốt nghẹn là bệnh gì? Cách chẩn đoán và điều trị

Trong cuộc sống hàng ngày, đôi khi chúng ta cảm thấy khó nuốt hoặc có cảm giác “nghẹn nghẹn” nơi cổ họng khi ăn uống. Nếu hiện tượng này chỉ xảy ra thoáng qua, hiếm gặp thì có thể không đáng lo. Tuy nhiên, nếu bạn hay bị nuốt nghẹn, thường xuyên cảm thấy vướng víu, khó nuốt, kèm theo đau hoặc ho khi ăn, thì rất có thể đây là biểu hiện của một số bệnh lý tiềm ẩn trong cơ thể. Vậy hay nuốt nghẹn là bệnh gì? Có nguy hiểm không? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

1. Nuốt nghẹn là gì?

Nuốt nghẹn hay khó nuốt (trong y khoa gọi là chứng khó nuốt – dysphagia) là tình trạng người bệnh gặp khó khăn khi đưa thức ăn hoặc chất lỏng từ miệng xuống cổ họng và vào dạ dày. Người bị nuốt nghẹn có thể cảm thấy:

Thức ăn “mắc lại” ở cổ họng hoặc ngực

Cảm giác đau khi nuốt

Cần cố gắng mới nuốt được

Dễ bị sặc khi ăn, đặc biệt là khi nuốt nước

Chứng nuốt nghẹn không phải là một bệnh riêng lẻ, mà là triệu chứng của nhiều bệnh lý khác nhau, có thể liên quan đến cơ, thần kinh, thực quản hoặc các khối u vùng cổ ngực.

2. Hay nuốt nghẹn là bệnh gì?

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến chứng nuốt nghẹn, từ những vấn đề đơn giản như viêm họng cho đến các bệnh lý nghiêm trọng như ung thư thực quản. Dưới đây là các nhóm bệnh phổ biến có thể gây nên tình trạng hay nuốt nghẹn.

2.1. Các bệnh về thực quản

– Viêm thực quản: Viêm thực quản do trào ngược dạ dày (GERD) hoặc do nhiễm trùng, dị ứng có thể làm lớp niêm mạc thực quản bị tổn thương, sưng đau, gây khó khăn khi nuốt.

– Co thắt thực quản: Tình trạng cơ vòng thực quản dưới không giãn ra đúng cách khiến thức ăn khó đi xuống dạ dày. Người bệnh có cảm giác thức ăn bị “kẹt” lại ở ngực.

– Hẹp thực quản: Thường là hậu quả của viêm mạn tính, bỏng do uống hóa chất, hoặc xơ hóa sau xạ trị, khiến lòng thực quản bị thu hẹp lại, gây nuốt nghẹn từng đợt hoặc liên tục.

– U thực quản (lành tính hoặc ác tính): Ung thư thực quản là nguyên nhân nguy hiểm nhất gây ra chứng nuốt nghẹn. Bệnh thường diễn tiến âm thầm, ban đầu người bệnh chỉ cảm thấy vướng khi nuốt thức ăn rắn, sau đó tiến triển nặng khiến ngay cả nước cũng khó nuốt.

2.2. Bệnh lý thần kinh – cơ

– Tai biến mạch máu não: Sau đột quỵ, nhiều bệnh nhân gặp rối loạn chức năng nuốt do tổn thương trung tâm vận động ở não. Thức ăn dễ lọt vào khí quản, gây ho, sặc, thậm chí viêm phổi.

– Bệnh Parkinson: Bệnh nhân Parkinson thường gặp khó khăn trong việc điều khiển các cơ vùng cổ họng và thực quản, dẫn đến nuốt nghẹn, tăng nguy cơ sặc thức ăn.

– Xơ cứng teo cơ (ALS) hoặc các bệnh thần kinh cơ khác cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình nuốt.

2.3. Các bệnh vùng họng – thanh quản

– Viêm họng, viêm amidan mạn tính: Niêm mạc vùng hầu họng bị phù nề, viêm đau khiến người bệnh cảm thấy vướng nghẹn khi ăn uống.

– Khối u vùng hạ họng, thanh quản: U lành hoặc ác tính ở vùng này có thể chèn ép vào đường nuốt, gây cản trở cơ học khiến việc ăn uống trở nên khó khăn.

2.4. Nguyên nhân tâm lý

Không ít người gặp chứng nuốt nghẹn do lo âu, stress, rối loạn lo âu lan tỏa. Người bệnh thường mô tả cảm giác “nghẹn cổ”, “vướng ở cổ họng” mặc dù nội soi và xét nghiệm đều bình thường. Đây gọi là cảm giác “hòn nuốt giả” – một hiện tượng do rối loạn cảm giác vùng hầu họng.

3. Các triệu chứng kèm theo cần cảnh giác

Nếu chứng nuốt nghẹn đi kèm với các triệu chứng sau, bạn nên đi khám ngay để loại trừ các bệnh lý nguy hiểm:

Giảm cân không rõ nguyên nhân

Nuốt đau kèm nóng rát vùng ngực

Ho kéo dài, đặc biệt là ho khi ăn uống

Sặc, khó thở khi ăn

Khàn tiếng kéo dài

Nôn ra máu hoặc chất lạ

Cảm giác nghẹn tăng dần, không thuyên giảm

Những biểu hiện này có thể là dấu hiệu của ung thư thực quản, u vùng họng hoặc các bệnh lý mạn tính cần được can thiệp sớm.

4. Chẩn đoán chứng nuốt nghẹn như thế nào?

Khi đi khám, bác sĩ sẽ khai thác kỹ triệu chứng, thời gian mắc, tiến triển, tiền sử bệnh và các yếu tố nguy cơ. Sau đó, có thể chỉ định một số xét nghiệm như:

Nội soi tai – mũi – họng

Nội soi thực quản – dạ dày

Chụp X-quang thực quản có uống thuốc cản quang

Đo áp lực thực quản (manometry)

Chụp cộng hưởng từ (MRI), CT vùng cổ – ngực

Sinh thiết nếu nghi ngờ có khối u

Những kỹ thuật này giúp xác định chính xác nguyên nhân gây nuốt nghẹn để có hướng điều trị phù hợp.

5. Điều trị chứng nuốt nghẹn

Việc điều trị phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân gây bệnh:

– Trường hợp do viêm, loét, trào ngược: Dùng thuốc ức chế axit dạ dày, kháng sinh nếu có nhiễm khuẩn. Bên cạnh đó, người bệnh cần ăn uống đúng giờ, tránh thức ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ. Tránh nằm ngay sau khi ăn

– Do hẹp thực quản hoặc khối u: Nong thực quản bằng bóng qua nội soi. Có thể cần đến phẫu thuật cắt u hoặc hóa – xạ trị nếu là ung thư. Đặt stent thực quản nếu lòng thực quản quá hẹp

– Do thần kinh cơ: Vật lý trị liệu nuốt, Điều trị bệnh nền như Parkinson, đột quỵ. Ăn uống bằng thực phẩm dễ nuốt, nghiền nhuyễn.

– Do yếu tố tâm lý: Trị liệu tâm lý, thư giãn và cần điều chỉnh lối sống, giảm căng thẳng. Có thể dùng thuốc an thần nhẹ nếu cần.

6. Cách phòng ngừa và chăm sóc tại nhà

Dù nguyên nhân nào, việc chăm sóc tốt vẫn giúp cải thiện đáng kể tình trạng nuốt nghẹn:

Ăn chậm, nhai kỹ từng miếng nhỏ

Uống nước ấm thay vì nước lạnh

Tránh ăn khi đang nói chuyện hoặc nằm

Tăng cường luyện tập thể dục, kiểm soát stress

Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt với người có tiền sử bệnh dạ dày, thực quản

Qua những thông tin trên, có thể thấy hay nuốt nghẹn có thể là biểu hiện của nhiều bệnh lý khác nhau. Từ nhẹ như viêm họng đến nghiêm trọng như ung thư thực quản. Điều quan trọng là không nên chủ quan, đặc biệt khi triệu chứng kéo dài hoặc tiến triển nặng hơn. Việc chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách không chỉ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống mà còn có thể ngăn ngừa được các biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.

Nếu bạn hoặc người thân đang gặp phải tình trạng nuốt nghẹn thường xuyên, đừng chần chừ – hãy đến cơ sở y tế uy tín để được kiểm tra và tư vấn bởi bác sĩ chuyên khoa.