Nguyên nhân áp xe hậu môn và cách điều trị hiệu quả

Áp xe hậu môn là bệnh lý thường gặp trong nhóm các rối loạn vùng hậu môn – trực tràng, gây ra nhiều đau đớn và phiền toái và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tình trạng này nếu không được phát hiện và điều trị sớm có thể tiến triển thành nhiều biến chứng nguy hiểm. Hiểu rõ về nguyên nhân áp xe hậu môn là bước quan trọng giúp phòng tránh và kiểm soát bệnh hiệu quả.

1. Định nghĩa: Áp xe hậu môn là gì?

Áp xe hậu môn là tình trạng viêm nhiễm có mủ xuất hiện trong các khoang xung quanh hậu môn hoặc trực tràng. Sự hình thành ổ mủ này là kết quả của quá trình nhiễm trùng cấp tính tại các tuyến nằm trong ống hậu môn. Khi tuyến bị tắc nghẽn do vi khuẩn, phân hoặc dị vật, mủ sẽ tích tụ dần bên trong mô, tạo thành một khối sưng viêm gây đau nhức dữ dội.

Bệnh có thể gặp ở mọi đối tượng, đặc biệt là những người có thói quen vệ sinh kém, mắc bệnh đường ruột mạn tính hoặc suy giảm miễn dịch. Mặc dù không đe dọa trực tiếp đến tính mạng ngay từ đầu, song nếu không điều trị đúng cách, áp xe hậu môn có thể chuyển thành rò hậu môn hoặc gây nhiễm trùng lan rộng.

2. Nguyên nhân áp xe hậu môn: Những yếu tố nào dẫn đến tình trạng áp xe?

Có nhiều yếu tố dẫn đến tình trạng hình thành áp xe vùng hậu môn, trong đó phổ biến nhất là nhiễm trùng do vi khuẩn. Tuy nhiên, ngoài vi khuẩn, một số bệnh lý toàn thân và yếu tố nguy cơ khác cũng góp phần làm tăng khả năng mắc bệnh.

2.1. Nhiễm trùng tuyến hậu môn

Đây là nguyên nhân chính gây áp xe hậu môn. Các tuyến nằm trong ống hậu môn có chức năng tiết chất nhờn để bôi trơn khi đại tiện. Khi các tuyến này bị tắc nghẽn hoặc xâm nhập bởi vi khuẩn như Staphylococcus aureus, Streptococcus, Escherichia coli hay các vi khuẩn kỵ khí như Bacteroides fragilis, Peptostreptococcus, Fusobacterium, chúng sẽ gây viêm, tạo thành ổ mủ. Nhiễm trùng thường khởi phát nhanh, gây đau rát, sưng đỏ và có cảm giác căng tức ở vùng quanh hậu môn.

2.2. Tắc nghẽn tuyến hậu môn

Tắc tuyến là yếu tố khởi đầu khiến vi khuẩn dễ dàng phát triển. Khi tuyến bị chặn bởi phân, chất bẩn hoặc dị vật, dịch tiết không được thoát ra ngoài, tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn sinh sôi và hình thành ổ áp xe.

2.3. Bệnh lý đường ruột

Những người mắc bệnh viêm ruột mạn tính, viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn có nguy cơ cao bị áp xe hậu môn. Các bệnh này khiến lớp niêm mạc ruột bị tổn thương, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và lan đến vùng hậu môn.

2.4. Chấn thương vùng hậu môn – trực tràng

Chấn thương do phẫu thuật, nội soi hoặc tiểu phẫu vùng hậu môn nếu dụng cụ không được vô trùng có thể là nguyên nhân gây nhiễm trùng. Khi vi khuẩn xâm nhập sâu vào mô mềm, chúng dễ dàng hình thành ổ mủ và dẫn đến áp xe.

2.5. Các nguyên nhân khác gây áp xe hậu môn

Những người có hệ miễn dịch yếu, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch hoặc steroid trong thời gian dài dễ bị vi khuẩn tấn công. Cơ thể không đủ khả năng chống lại tác nhân gây bệnh khiến vi khuẩn phát triển nhanh và gây nhiễm trùng lan tỏa. Ngoài ra, thói quen hút thuốc, mắc bệnh đái tháo đường hay quan hệ tình dục qua đường hậu môn cũng được xem là những yếu tố làm tăng nguy cơ hình thành ổ mủ tại khu vực này.

3. Dấu hiệu giúp bạn nhận biết áp xe hậu môn

Triệu chứng của áp xe hậu môn thường xuất hiện đột ngột và tiến triển nhanh chỉ trong vài ngày. Người bệnh cảm thấy đau rát, sưng nóng quanh hậu môn, đặc biệt khi ngồi hoặc đi đại tiện. Đôi khi có thể sờ thấy khối mềm chứa mủ. Một số người bị sốt, ớn lạnh, mệt mỏi, tiết dịch hoặc chảy máu bất thường ở vùng trực tràng.

Ở trẻ nhỏ, áp xe thường biểu hiện bằng nốt sưng đỏ, mềm ở rìa hậu môn khiến trẻ quấy khóc. Cơn đau do áp xe thường dữ dội hơn so với bệnh trĩ và kèm theo dấu hiệu nhiễm trùng toàn thân như sốt hoặc ớn lạnh ban đêm.

4. Chẩn đoán áp xe hậu môn

Để xác định chính xác nguyên nhân áp xe hậu môn và mức độ tổn thương, bác sĩ sẽ khai thác triệu chứng, thời gian khởi phát, vị trí đau, sau đó chỉ định một số xét nghiệm và kỹ thuật hình ảnh.

Các phương pháp thường dùng gồm nội soi hậu môn – trực tràng nhằm quan sát trực tiếp ổ áp xe, xét nghiệm máu để kiểm tra dấu hiệu viêm nhiễm, chụp CT hoặc MRI để đánh giá tổn thương sâu,…

5. Biến chứng nguy hiểm của áp xe hậu môn

Nếu không được điều trị sớm, ổ áp xe có thể vỡ và tạo thành đường rò nối từ tuyến hậu môn ra ngoài da, gọi là rò hậu môn. Đây là biến chứng phổ biến nhất, gây chảy dịch mủ kéo dài, đau rát và khó lành. Ngoài ra, nhiễm trùng có thể lan rộng, dẫn đến nhiễm trùng huyết hoặc hội chứng Fournier – tình trạng hoại tử vùng tầng sinh môn hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm.

Do đó, người bệnh tuyệt đối không nên chủ quan hoặc tự điều trị tại nhà khi có dấu hiệu nghi ngờ áp xe hậu môn.

6. Cách điều trị áp xe hậu môn

Phương pháp điều trị chủ yếu hiện nay là dẫn lưu mủ. Bác sĩ sẽ tiến hành gây tê tại chỗ và mở ổ áp xe để loại bỏ mủ, giúp giảm đau và ngăn nhiễm trùng lan rộng. Với trường hợp ổ áp xe lớn hoặc nằm sâu, người bệnh có thể phải gây mê và phẫu thuật dẫn lưu.

Sau thủ thuật, vết thương thường để hở để dịch thoát ra tự nhiên, không khâu kín. Người bị tiểu đường hoặc suy giảm miễn dịch có thể cần ở lại bệnh viện theo dõi. Kháng sinh được chỉ định bổ sung khi nhiễm trùng lan rộng, bệnh nhân có biểu hiện toàn thân hoặc suy giảm miễn dịch; với áp xe không phức tạp, điều cần thiết là dẫn lưu mủ kịp thời. Bên cạnh đó, người bệnh được khuyên nên bổ sung chất xơ, uống nhiều nước, tắm nước ấm để giảm sưng đau và tái khám định kỳ nhằm ngăn tái phát.

7. Cách phòng ngừa áp xe hậu môn

Để hạn chế nguy cơ mắc bệnh, mỗi người nên duy trì thói quen vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ, nhất là sau khi đi vệ sinh. Việc điều trị dứt điểm các bệnh đường ruột như viêm loét đại tràng, Crohn hoặc táo bón cũng giúp giảm đáng kể khả năng hình thành ổ áp xe. Ngoài ra, nên ăn nhiều rau xanh, tránh ngồi lâu, hạn chế quan hệ qua đường hậu môn và không hút thuốc.

Đối với trẻ sơ sinh, cần thay tã thường xuyên và vệ sinh vùng hậu môn bằng nước ấm để ngăn ngừa viêm nhiễm.

Hiểu rõ nguyên nhân áp xe hậu môn giúp người bệnh chủ động hơn trong việc phòng ngừa và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Đây là bệnh lý không thể tự khỏi, vì vậy cần được thăm khám và điều trị kịp thời. Duy trì lối sống lành mạnh, chế độ dinh dưỡng cân đối và vệ sinh đúng cách chính là chìa khóa giúp bảo vệ sức khỏe vùng hậu môn – trực tràng hiệu quả.