Tìm hiểu nguyên nhân bị động kinh và cách kiểm soát

Số ca mắc bệnh động kinh ngày càng gia tăng trên toàn thế giới, không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn tác động sâu sắc đến tâm lý và chất lượng sống của người bệnh. Tuy không phải là căn bệnh nan y, nhưng động kinh lại mang tính chất mạn tính và dễ tái phát nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân bị động kinh và có hướng kiểm soát phù hợp là bước quan trọng giúp người bệnh duy trì cuộc sống ổn định và hòa nhập với cuộc sống. Bài viết dưới đây sẽ phân tích cụ thể các yếu tố dẫn đến bệnh động kinh và giới thiệu những cách kiểm soát bệnh hiệu quả hiện nay.

1. Tổng quan về bệnh động kinh

1.1 Động kinh là gì?

Động kinh là một rối loạn thần kinh đặc trưng bởi sự xuất hiện lặp đi lặp lại các cơn co giật không kiểm soát do sự rối loạn hoạt động điện trong não bộ. Các cơn động kinh có thể xảy ra trong vài giây đến vài phút và có nhiều hình thức khác nhau như co giật toàn thân, mất ý thức thoáng qua hoặc rối loạn hành vi.

1.2 Phân loại động kinh

Bệnh động kinh được chia thành nhiều loại, tùy theo vị trí khởi phát trong não và mức độ lan rộng. Một số loại động kinh phổ biến gồm:

– Động kinh cục bộ: Chỉ xảy ra tại một phần nhỏ của não.

– Động kinh toàn thể: Gây ảnh hưởng đến cả hai bán cầu não.

– Động kinh không rõ nguyên nhân: Không tìm thấy nguyên nhân rõ ràng qua thăm khám.

Việc phân loại chính xác sẽ giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cho từng người bệnh.

2. Tìm hiểu các nguyên nhân bị động kinh ở người bệnh

2.1 Di chứng sau tổn thương não

Một trong những nguyên nhân gây động kinh thường gặp là tổn thương não bộ do chấn thương sọ não, tai nạn giao thông, ngã hoặc do phẫu thuật thần kinh. Những tổn thương này có thể làm rối loạn dẫn truyền điện trong não, tạo điều kiện cho các cơn co giật xuất hiện.

2.2 Nguyên nhân bị động kinh do rối loạn di truyền

Yếu tố di truyền đóng vai trò nhất định trong bệnh động kinh, đặc biệt ở các thể động kinh xuất hiện sớm ở trẻ em. Nhiều nghiên cứu đã phát hiện đột biến gen có thể làm tăng nguy cơ co giật bất thường. Tuy nhiên, không phải tất cả trường hợp có tiền sử gia đình mắc bệnh đều bị động kinh.

2.3 Biến chứng từ các bệnh lý khác

Một số bệnh lý nền có thể dẫn đến động kinh như:

– U não

– Viêm màng não, viêm não

– Đột quỵ não

– Tình trạng thiếu oxy lên não, đặc biệt ở trẻ sơ sinh

Những tình trạng này làm thay đổi cấu trúc và hoạt động của não, tạo điều kiện hình thành các cơn co giật.

2.4 Nguyên nhân bị động kinh không xác định

Đôi khi, người bệnh xuất hiện triệu chứng động kinh nhưng không xác định được nguyên nhân rõ ràng, ngay cả khi đã chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc điện não đồ (EEG). Đây được gọi là động kinh vô căn, thường gặp ở người trẻ tuổi và chiếm khoảng 1/3 tổng số trường hợp mắc bệnh.

3. Cơ chế hình thành của các cơn động kinh

3.1 Mất cân bằng dẫn truyền thần kinh

Trong não bộ, hoạt động thần kinh được kiểm soát bởi sự cân bằng giữa các chất kích thích (như glutamate) và chất ức chế (như GABA). Khi sự cân bằng này bị phá vỡ, các tế bào thần kinh trở nên quá nhạy cảm, dễ bị kích thích, dẫn đến các cơn co giật.

3.2 Các yếu tố khởi phát cơn động kinh

Ngoài các nguyên nhân gây động kinh kể trên, nhiều yếu tố có thể kích hoạt cơn co giật, bao gồm:

– Mất ngủ kéo dài

– Căng thẳng tâm lý

– Sử dụng rượu hoặc chất kích thích quá mức

– Đèn nhấp nháy hoặc ánh sáng mạnh (ở người bị động kinh quang cảm)

Việc tránh xa các yếu tố này sẽ giúp hạn chế nguy cơ xuất hiện cơn động kinh trong sinh hoạt hàng ngày.

4. Chẩn đoán và theo dõi sự tiến triển của bệnh động kinh

4.1 Đánh giá lâm sàng và hỏi bệnh sử

Việc thu thập thông tin từ người bệnh và người chứng kiến cơn co giật là yếu tố quan trọng trong chẩn đoán động kinh. Bác sĩ sẽ quan tâm đến thời gian xảy ra cơn, đặc điểm biểu hiện và các yếu tố khởi phát.

4.2 Các xét nghiệm hỗ trợ

Để xác định nguyên nhân bị động kinh và loại động kinh, các phương pháp cận lâm sàng thường được thực hiện gồm:

– Điện não đồ (EEG): Phương pháp đo hoạt động điện trong não, nhằm phát hiện các rối loạn điện học dẫn đến cơn động kinh.

– Cộng hưởng từ não (MRI): Chẩn đoán, phân biệt với các bệnh lý ở não và dây thần kinh.

– Chụp cắt lớp vi tính (CT): Phát hiện các tổn thương trong não, phân biệt với các bệnh lý khác gây co giật.

– Xét nghiệm máu: Nhằm loại trừ nhiễm trùng, rối loạn chuyển hóa.

4.3 Theo dõi tiến triển bệnh

Việc tái khám định kỳ giúp đánh giá hiệu quả điều trị, điều chỉnh thuốc nếu cần và ghi nhận sự thay đổi tần suất hoặc mức độ các cơn co giật.

5. Cách kiểm soát động kinh hiệu quả

5.1 Điều trị bằng thuốc kháng động kinh

Thuốc là phương pháp kiểm soát chính được sử dụng cho đa số người bị động kinh. Các loại thuốc thường dùng như valproat, carbamazepin, levetiracetam… có tác dụng ổn định hoạt động điện trong não. Người bệnh cần tuân thủ đúng liều lượng và không tự ý ngừng thuốc để tránh cơn tái phát.

5.2 Phẫu thuật cho trường hợp kháng thuốc

Khi các loại thuốc điều trị không có hiệu quả, bác sĩ có thể cân nhắc phẫu thuật cắt bỏ vùng não gây động kinh hoặc cấy thiết bị kích thích dây thần kinh phế vị nhằm kiểm soát cơn co giật. Tuy nhiên, các phương pháp này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, người bệnh cần cân nhắc kỹ trước khi thực hiện.

5.3 Lối sống lành mạnh hỗ trợ kiểm soát bệnh

Một chế độ sinh hoạt điều độ góp phần không nhỏ vào việc kiểm soát bệnh, theo đó người bệnh nên:

– Ngủ đủ giấc và đúng giờ

– Tránh làm việc căng thẳng và lo âu quá mức

– Hạn chế sử dụng chất kích thích

– Tập luyện thể thao, ưu tiên các bộ môn nhẹ nhàng

Việc xây dựng một môi trường sống an toàn và ổn định sẽ giúp giảm thiểu các nguy cơ khởi phát cơn động kinh.

6. Những lưu ý trong điều trị và kiểm soát bệnh động kinh

6.1 Tâm lý người bệnh và gia đình

Người bị động kinh thường cảm thấy mặc cảm, lo lắng hoặc bị kỳ thị. Gia đình cần đồng hành, hỗ trợ tâm lý và tạo điều kiện để người bệnh hòa nhập, tránh bị cô lập.

6.2 Kế hoạch xử trí khi lên cơn co giật

Gia đình và bạn bè cần được hướng dẫn cách sơ cứu đúng cách khi người bệnh lên cơn co giật như đặt người bệnh nằm nghiêng, không cố gắng ghì giữ cơ thể và không cho bất kỳ vật gì vào miệng trong lúc co giật.

6.3 Tư vấn trước khi sinh con

Với phụ nữ bị động kinh, việc mang thai cần có sự tư vấn chuyên môn để điều chỉnh thuốc phù hợp, tránh ảnh hưởng đến thai nhi. Hầu hết các trường hợp vẫn có thể sinh con khỏe mạnh nếu được theo dõi chặt chẽ.

Hiểu rõ nguyên nhân bị động kinh là điều kiện tiên quyết để kiểm soát và điều trị hiệu quả căn bệnh này. Dù không thể phòng ngừa hoàn toàn, nhưng với sự hỗ trợ y tế kịp thời, lối sống khoa học và sự đồng hành của gia đình, người bệnh có thể sống khỏe mạnh và đầy đủ như người bình thường. Chủ động thăm khám khi có dấu hiệu nghi ngờ và tuân thủ phác đồ điều trị sẽ giúp người bị động kinh kiểm soát tốt bệnh, hạn chế tối đa biến chứng và tái phát trong tương lai.