Trong hai loại đột quỵ não (gồm đột quỵ thiếu máu não và đột quỵ xuất huyết não) thì đột quỵ xuất huyết não hay còn gọi là đột quỵ chảy máu não chiếm tỷ lệ thấp (chỉ khoảng 13%) nhưng lại có diễn biến rất nhanh chóng và nguy cơ tử vong rất cao. Nguy hiểm hơn là tỷ lệ đột quỵ xuất huyết não ở người Việt đang ngày càng gia tăng, cùng tìm hiểu bài viết dưới đây để hiểu hơn về căn bệnh này.
Menu xem nhanh:
1. Cơ chế gây đột quỵ xuất huyết não
Xuất huyết não xảy ra khi có một hoặc một vài mạch máu bị vỡ ra và chảy máu vào bên trong não. Máu sẽ tràn ra xung quanh, chèn ép vào các tế bào não và từ đó gây tổn thương các tế bào não, dẫn tới các triệu chứng của hệ thần kinh.
Có nhiều dạng xuất huyết não nhưng thường gặp nhất là xuất huyết bên trong não; tiếp theo là xuất huyết dưới nhện (xảy ra ở khoảng giữa não và các màng não),…
Tại Việt Nam, theo thống kê tỷ lệ đột quỵ xuất huyết não chiếm đến 24%, cao hơn so với tỷ lệ đột quỵ xuất huyết não trên thế giới (chiếm 15%). Đặc biệt tỷ lệ xuất huyết não tăng cao hơn ở lứa tuổi trẻ tại Việt Nam (người dưới 45 tuổi). Đây là những con số đáng báo động về tỷ lệ đột quỵ chảy máu não tại Việt Nam ngày càng tăng và trẻ hóa.
Hình ảnh minh họa cơ chế gây đột quỵ chảy máu não
2. Các yếu tố gây ra nguy cơ gây đột quỵ chảy máu não
Dưới đây là các yếu tố gây ra nguy cơ đột quỵ chảy máu hay xuất huyết não, nắm bắt được các yếu tố nguy cơ sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong việc thực hiện các biện pháp phòng tránh. Trong đó, thực hiện tầm soát nguy cơ đột quỵ sớm hiện nay là giải pháp vàng giúp người bệnh phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ, những bệnh lý người bệnh đang có làm gia tăng khả năng bị đột quỵ não. Theo đó sẽ giúp người bệnh chủ động trong việc thực hiện các biện pháp phòng tránh, theo dõi, kiểm soát đúng hướng theo tư vấn của bác sĩ, ngăn ngừa tối đa khả năng bị đột quỵ.
2.1 Các yếu tố gây ra nguy cơ chung gây đột quỵ xuất huyết não
Yếu tố nguy cơ đầu tiên phải kể đến là tăng huyết áp. Tăng huyết áp ảnh hưởng trực tiếp tới áp lực bơm máu, cường độ dòng máu lên não, dễ dẫn đến chảy máu não. Đặc biệt, những người mắc bệnh lý động mạch vành như xơ vữa động mạch nếu bị tăng huyết áp dễ hình thành cục máu động gây tắc nghẽn lòng mạch gây thiếu máu lên não hoặc xuất huyết não và dẫn đến đột quỵ xuất huyết não.
Tiếp theo là xơ vữa động mạch (một bệnh lý điển hình hay mắc phải nhất của bệnh về động mạch vành). Nó có thể bắt nguồn từ dấu hiệu ban đầu là mỡ máu cao, khi không được kiểm soát tốt sẽ hình thành các mảng bám ở thành mạch, cản trở dòng máu lưu thông qua và dễ hình thành cục máu đông gây tắc nghẽn mạch máu.
Hút thuốc lá cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch, xơ vữa động mạch, ung thư phổi và rất nhiều bệnh lý khác dẫn đến đột quỵ xuất huyết não.
Tiểu đường là bệnh lý nguy hiểm, gây tổn thương mạch máu. Người mắc bệnh tiểu đường có thể bị suy thận, suy giãn tĩnh mạch, suy tim, xơ vữa động mạch, hình thành các cục máu đông,… có thể dẫn tới chảy máu não.
Tiền sử gia đình có người bị xuất huyết não (yếu tố di truyền). Đây là yếu tố liên quan đến gen, thường là xuất hiện dưới dạng dị dạng mạch máu não. Theo nghiên cứu, những người sinh ra trong gia đình có người thân đặc biệt là ông, bà, cha, mẹ, cô, chú, bác bị vỡ mạch máu não không phải do tai nạn hay chấn thương sẽ có nguy cơ cao bị đột quỵ xuất huyết não hơn người không có người thân mắc phải căn bệnh này.
Mắc các bệnh lý tim mạch là nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ (tai biến mạch máu não). Các bệnh lý như rung nhĩ, suy tim, … nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, hiệu quả có thể dẫn tới sự hình thành của các cục máu đông di chuyển lên não gây xuất huyết não.
Người từng bị đột quỵ trước đó là đối tượng có nguy cơ cao bị tai biến mạch máu não. Nếu trước đây người bệnh từng bị đột quỵ thể thiếu máu não thì đợt tai biến sau vẫn có thể bị đột quỵ chảy máu não. Nếu may mắn sống sót sau cơn đột quỵ chảy máu não trước, thì lần này nguy cơ đột quỵ chảy máu não hoặc đột quỵ thiếu máu não sẽ tăng lên và mức độ nguy hiểm sẽ cao hơn gấp nhiều lần.
Lo âu, stress nặng khiến hệ thần kinh luôn căng thẳng, dễ gây thiếu máu não, tăng huyết áp, xuất huyết mạch máu não.
Ô nhiễm không khí là một trong những tác nhân gây bệnh lý về đường hô hấp như viêm phổi, viêm đường hô hấp và khiến các bệnh lý nên trở nên trầm trọng hơn.
Lười vận động ít tập thể dục sẽ khiến cơ thể trì trệ, nặng nề (dễ tăng cân), huyết áp không ổn định, các cục máu đông cũng dễ hình thành, xơ vữa động mạch,…
Dư cân, béo phì là nguyên nhân dẫn đến các bệnh lý về tim mạch, mỡ máu, xơ vữa động mạch,… một trong những nguyên nhân gây đột quỵ xuất huyết não.
Chấn thương mạch máu là nguyên nhân ngắn nhất dẫn đến xuất huyết não. Khi mạch máu bị yếu dễ tạo thành khối phình mạch máu não, túi phình mạch máu dễ vỡ gây xuất huyết não. Người bị tai nạn giao thông, tai nạn lao động khi bị va đập đầu khiến mạch máu bị ảnh hưởng dẫn tới xuất huyết não.
Thiếu ngủ là hung thủ dẫn tới mất ngủ mạn tính, kéo theo một loạt bệnh lý nguy hiểm như tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, rối loạn tâm thần, suy nhược thần kinh, …
Đau đầu kéo dài có thể ẩn chứa nhiều bệnh lý nguy hiểm như thiếu máu não, dị dạng mạch máu não, tăng huyết áp,… cần phát hiện sớm để ngăn ngừa nguy cơ đột quỵ xuất huyết não.
Rối loạn đông máu hoặc mắc bệnh hồng cầu hình liềm dễ hình thành các cục máu đông gây xuất huyết não.
Sử dụng các loại thuốc chống đông máu, sử dụng các chất kích thích, lạm dụng thuốc tránh thai, bệnh lý mạch máu là nguyên nhân dẫn tới sự xuất hiện của các cục máu đông gây thiếu máu lên não hoặc xuất huyết não.
Xơ vữa động mạch là một trong những yếu tố nguy cơ cao dẫn đến đột quỵ chảy máu não.
2.2 Các yếu tố nguy cơ đặc trưng gây đột quỵ xuất huyết não
Bất thường các mạch máu bên trong não (hay còn gọi là rối loạn thể hang não, dị dạng động tĩnh mạch não) là yếu tố nguy cơ gây đột quỵ xuất huyết não vì chúng có thể vỡ ra gây chảy máu não.
Các yếu tố nguy cơ đặc trưng của xuất huyết não bao gồm:
– Phình mạch máu não
– Rối loạn đông máu
– Sử dụng thuốc chống đông máu
– Chấn thương đầu
Dị dạng mạch máu não thường gặp là phình mạch máu não. Túi phình này làm cho thành mạch trở nên yếu đi, khi thành mạch máu yếu đến một thời điểm chúng sẽ tự vỡ ra gây chảy máu bên trong não không thể kiểm soát được.
Bất thường các mạch máu bên trong não là yếu tố nguy cơ khiến mạch máu não dễ bị vỡ, dẫn đến đột quỵ não.
3. Dấu hiệu đột quỵ xuất huyết não
Đột quỵ xuất huyết não diễn biến rất nhanh chóng và nguy cơ tử vong rất cao. Đa số các ca đột quỵ xuất huyết não thường tử vong trước khi người bệnh được đưa đến bệnh viện. Đột quỵ xuất huyết não mặc dù ít phổ biến so với đột quỵ do thiếu máu não (chỉ chiếm khoảng 13%) nhưng có tỷ lệ tử vong cao cao gấp nhiều lần. Do đó, ngay khi phát hiện người bệnh có các dấu hiệu nghi ngờ đột quỵ dưới đây, cần đưa đến bệnh viện gần nhất có cấp cứu bệnh nhân bị đột quỵ như:
– Đột ngột đau đầu dữ dội, thường kèm theo chóng mặt
– Va đập đầu rất mạnh
– Đau đầu, có thể lơ mơ, mất ý thức sau khi va đập đầu mạnh
– Đột nhiên không nói được, chân tay không cử động được, rối loạn ý thức, ngất,…
Cần đưa người bệnh đi cấp cứu càng nhanh càng tốt.
